ଶ୍ରୀମଦ୍‌ ଭାଗବତ ପଞ୍ଚମ ସ୍କନ୍ଧ

ଶ୍ରୀମଦ ଭାଗବତ

(ପଞ୍ଚମ ସ୍କନ୍ଧ)

ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ

ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟ

ନାରାୟଣଂ ନମସ୍କୃତ୍ୟ ନରଂ ଚୈବ ନରୋତ୍ତମଂ

ଦେବୀ ସରସ୍ୱତୀଂ ବ୍ୟାସଂ ତତୋଜୟମୁଦୀରୟେତ୍‌ ।

ମୁକଂ କରୋତି ବାଚାଳଂ ପଙ୍ଗୁଂ ଲଘଂୟତେ ଗିରିଂ

ଯତ୍‌କୃପା ତମହଂ ବନ୍ଦେ ପରମାନନ୍ଦ ମାଧବଂ ।

ନିଗମ କଳ୍ପତରୋର୍ଗଳିତଂ ଫଳଂ ଶୁକମୁଖାଦମୃତଦ୍ରବସଂଯୁତଂ ।

ପିବତ ଭାଗବତଂ ରସାମାଳୟଂ ମୁହୁରହୋ ରସିକାଭୁବିଭାବୁକାଃ װ

ପରମ-ପୁରୁଷ ଗୋବିନ୍ଦ	।	ତାହାଙ୍କ ଚରଣାରବିନ୍ଦ	॥
ତହୁଁ ଗଳଇ ମକରନ୍ଦ	।	ତାହା ଯେ ପିବନ୍ତି ଆନନ୍ଦ	॥
ତାହାଙ୍କ ଚରଣେ ବନ୍ଦଇ	।	ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଗୀତ ଗାଇ	॥
ପରୀକ୍ଷିତ ଉବାଚ
ଭୋ ମୁନି କିମ୍ପା ପ୍ରିୟବ୍ରତ	।	ସେ ଆତ୍ମାରାମ ଭାଗବତ	॥
ଗୃହେ ରମିଲା ତାଙ୍କ ମନ	।	ପ୍ରାରବ୍‌ଧ କର୍ମରେ ବନ୍ଧନ	॥
ନିଶ୍ଚୟ ମୁକ୍ତ ସଙ୍ଗ ଯେହୁ	।	ଏମନ୍ତ ପ୍ରାଣୀମାନେ କେହୁ	॥
କିମ୍ପା ଏ ଗୃହେ ମନ ରହେ	।	ଭୋ ମୁନି ଫେଡିବା ସଂଶୟେ	॥
ନିଶ୍ଚୟ ତବ ଲୋକଙ୍କର	।	ଉତ୍ତମ ଶ୍ଳୋକ ଯେବା ସାର	॥
ନିବୃତ୍ତ ଚିତ୍ତ ଯେ ହୁଅଇ	।	ସେ କିମ୍ପା ବ୍ୟର୍ଥ ଆଚରଇ	॥
ଏ ମୋତେ ସଂଶୟ ବହୁତ	।	ଯେ ପ୍ରାଣୀ ଗୃହ ମୋହେ ଚିତ୍ତ	॥
ତା ମତି ବିଷ୍ଣୁ ବିଷୟରେ	।	ହୋଇଲା କେମନ୍ତେ ସଂସାରେ	॥
ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ନିଶ୍ଚୟ କହିବା ତା ଶୁଣ	।	ଧନ୍ୟ ଜୀବନ ତୋ ରାଜନ	॥
ଉତ୍ତମ ଶ୍ଳୋକ ଯେ ଗୋବିନ୍ଦ	।	ତାହାଙ୍କ ଚରଣାରବିନ୍ଦ	॥
ତହୁଁ ଅମୀୟ ରସ ବହେ	।	ତାହା ଯେ ପ୍ରାଣୀ ନିତ୍ୟ ପିଏ	॥
ଭକତ ସାଧୁ ସେହୁ ଜନ	।	ପରମହଂସ ଦିବ୍ୟଜ୍ଞାନ	॥
ତାହାର ବିଷ୍ଣୁ କଥା ବିନେ	।	କେବେହେଁ ଆନ ନୁହେଁ ମନେ	॥
ଅନ୍ୟ ଯେ ଗୁଣ କଥାମାନ	।	ଇଚ୍ଛା ନ କରନ୍ତି ସେ ଜନ	॥
ଯେଣୁ ଏ ନୃପ ପ୍ରିୟବ୍ରତ	।	ଗୁଣରେ ହୋଇଲା ପୂଜିତ	॥
ମୁନି ପରମ ଭାଗବତ	।	ନାରଦ ଲୋକରେ ବିଖ୍ୟାତ	॥
ସେ ମୁନି ଚରଣ ସେବାରେ	।	ସର୍ବ କଳ୍ମଷ ଗଲା ଦୂରେ	॥
ତକ୍ଷଣେ ସ‌ତ୍ୟଗୁଣ ବହି	।	ବ୍ରହ୍ମ ମନ୍ତ୍ରରେ ଦୀକ୍ଷା ପାଇ	॥
ପିତାର ଆଜ୍ଞା ପାଳିକରି	।	ଅବନୀ ପାଳନେ ବିଚାରି	॥
ଉତ୍ତମ ସ‌ତ୍ତ୍ୱଗୁଣ ତାର	।	ପ୍ରଜା ପାଳନେ ନୃପବର	॥
ଅଖିଳ ଲୋକଙ୍କ ଜୀବନ	।	ଅନାଦି ନାଥ ନାରାୟଣ	॥
ତାହାଙ୍କ ଚରଣାରବିନ୍ଦେ	।	ଚିତ୍ତ ନିବେଶି ଅପ୍ରମାଦେ	॥
ପ୍ରବର୍ତ୍ତି ସଂସାର ବେଭାର	।	ମନକୁ ତହୁଁ କଲା ଦୂର	॥
ନୀଚ ଲୋକର ପରାଭବ	।	ସହିଲା ଆପଣା ସ୍ୱଭାବ	॥
ଏଥୁ ଅନ୍ତରେ ଭଗବାନ	।	ଦେବଙ୍କ ଆଦି ଯେ କାରଣ	॥
ରାଜାର ମନ ଗୁଣ ଘେନି	।	ଜନ କୁଶଳେ ଆତ୍ମଯୋନି	॥
ନିଗମ ନିଜ ଗୁଣେ ଥୋଇ	।	ଭୁବନୁ ଅଇଲେ ଗୋସାଇଁ	॥
ଗଗନ ତଳେ ଚନ୍ଦ୍ର ଯେହ୍ନେ	।	ବିରାଜମାନ ତାରାଗଣେ	॥
ଅପୂର୍ବ ଶୋଭାକୁ ବିସ୍ତାରି	।	ବିଜୟ ପ୍ରଭୁ ନରହରି	॥
ନିର୍ମଳ ପୂଜା ଉପହାରେ	।	ପୂଜିଲେ ତାହାଙ୍କୁ ବେଦରେ	॥
ପଛରେ ଯୂଥ ଯୂଥହୋଇ	।	ସିଦ୍ଧ ଗନ୍ଧର୍ବେ ଗୀତ ଗାଇ	॥
ଚାରଣ ମୁନିଙ୍କ ସହିତେ	।	ଗମନ କଲେ ଯେ ସମସ୍ତେ	॥
ଗନ୍ଧମାଦନ ଗିରି ତଳେ	।	ସଭା କରାଇ ବିଜେକଲେ	॥
ବୃଷ ବାହନେ ପଞ୍ଚାନନ	।	ହିରଣ୍ୟଗର୍ଭ ଜନାର୍ଦ୍ଦନ	॥
ସେଠାରେ ଥାଇଣ ନାରଦ	।	ବନ୍ଦିଲେ ପିତାମହ ପାଦ	॥
ତକ୍ଷଣେ ଉଠି ମୁନିବର	।	ସାନନ୍ଦେ ଯୋଡି ବେନିକର	॥
ପିତାମହକଙ୍କୁ ସେ ବନ୍ଦିଲା	।	ଚରଣେ ଶିର ଲଗାଇଲା	॥
ପ୍ରିୟବ୍ରତର ପୂଜା ଘେନି	।	କୋମଳ ବାକ୍ୟେ ପଦ୍ମଯୋନି	॥
ବିସ୍ମୟେ ଚାହିଁ ବେଦବର	।	ରାଜାଙ୍କୁ କହନ୍ତି ଉତ୍ତର	॥
ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ
ହେ ପ୍ରିୟବ୍ରତ କହୁଁ ତୋତେ	।	କ୍ରୋଧ ନ କର ତୋର ଚିତ୍ତେ	॥
ଆମ୍ଭେ ନାରଦ ଆଦି ଯେତେ	।	ଯାହାର ଭାଗ୍ୟ ଚିନ୍ତେ ଚିତ୍ତେ	॥
ତପସ୍ୟା ବିଦ୍ୟା ଯୋଗ କରି	।	ପଣ୍ତିତପଣେ ଯେ ଆଚରି	॥
ନୁହଇ ଧର୍ମରେ ତତ୍ପର	।	କର୍ମ ନାଶନେ ଅଧିକାର	॥
ଜନ୍ମ ମରଣେ କର୍ମ ବହି	।	ଜୀବନ ଶରୀର ଯେ ଦେହୀ	॥
ଶୋକ ମୋହକୁ ନିତ୍ୟ ପାଇ	।	ପୁଣି ଯେ ଦୁଃଖକୁ ଭୁଞ୍ଜଇ	॥
ଯାହାର ବାକ୍ୟ ଗୁଣମାନ	।	ହେ ବତ୍ସ ଦୁସ୍ତର ଏ କର୍ମ	॥
ଦ୍ୱିପାଦ ଚତୁଷ୍ପଦ ଯେତେ	।	ସର୍ବେ ବନ୍ଧନ ମୋହଗତେ	॥
ଦୁଃଖ ସୁଖ ଗୁଣ କର୍ମରେ	।	ଏମାନ ଘେନି ସଙ୍ଗତରେ	॥
ଈଶ୍ୱର ସୃଷ୍ଟିର କରତା	।	ସକଳେ ତାହାଙ୍କୁ ସେବନ୍ତା	॥
ସେ ଯେ ଈଶ୍ୱର ବଶ ଦେହୀ	।	ଅନ୍ଧର ପ୍ରାୟ ଭ୍ରମୁଥାଇ	॥
ଦେଖୁ ଦେଖୁ ସେ ଭ୍ରମୁଥାଇ	।	ଏକଥା ପ୍ରାଣୀ ନ ଜାଣଇ	॥
ନିଦ୍ରାକୁ ପାଇ ଯେହ୍ନେ ନରେ	।	ଅନ୍ୟ ଦେହରେ ଭୋଗ କରେ	॥
ଗୃହସ୍ଥ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର	।	କେବେହେଁ ଭୟ ନୁହେଁ ଦୂର	॥
ଲୋଭାଦିମାନଙ୍କରେ ଯୁକ୍ତ	।	ତେଣୁ ହୁଅନ୍ତି ଅବିରତ	॥
ଯେ ବୁଦ୍ଧି ଜିଣେ ଇନ୍ଦ୍ରମାନ	।	ତାହାକୁ ହିତ ଗୃହକର୍ମ	॥
ନାଶ ନ କରଇ ତାହାରେ	।	ଯେଣୁ ଏ ରମେ ଗୃହାନ୍ତରେ	॥
ଏ ଆଦି ଜାଣେ ଯେବା ଜନ	।	ଗୃହେ ନ ରହେ ତାର ମନ	॥
ଏହାକୁ ଜାଣି ବୁଦ୍ଧ ନରେ	।	ଆନନ୍ଦେ ଭ୍ରମନ୍ତି ସଂସାରେ	॥
ଯେ ପଦ୍ମନାଭ ସଦାଶ୍ରିତ	।	ସର୍ବ ସଂସାରୁ ସେହି ମୁକ୍ତ	॥
ସଂସାର ସାରକୁ ଭଜଇ	।	ଅନ୍ତେ ପରମ ଗତି ପାଇ	॥
ଏମନ୍ତେ ତ୍ରିଭୁବନ ଗୁରୁ	।	ଭକ୍ତଙ୍କ ପ୍ରଭୁ ମହାମେରୁ	॥
ନାମ ତା ଭଗବାନ ଦାସ	।	ସ୍ୱକାର୍ଯ୍ୟେ କରେ ସେ ଯେତେ	॥
ନାରଦ ରାଇ ପ୍ରିୟବ୍ରତେ	।	ପୁଚ୍ଛିଲେ ଧର୍ମକଥା ଯେତେ	॥
ନାରଦ ବାକ୍ୟେ ମନଦେଇ	।	ମନୁ ଆତ୍ମଜ ବିଚାରଇ	॥
ବିଷୟା ରସକୁ ସେ ତେଜି	।	ରହେ ସା‌ତ୍ତ୍ୱିକ ମତେ ଭଜି	॥
ଏଥୁ ଅନ୍ତରେ ପୃଥିବୀରେ	।	ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଲା କୁମରେ	॥
ଅଖିଳ ଜଗତ ବନ୍ଦନ	।	ନିବେଶି ଭଗବାନ ମନ	॥
ଆଦି ପୁରୁଷ ପଦେ ଧ୍ୟାୟି	।	ମନ ନିବେଶି ନିତ୍ୟେ ତହିଁ	॥
ପୃଥିବୀ ପରିପାଳନରେ	।	ଚିତ୍ତ ନିବେଶି ନିରନ୍ତରେ	॥
ସେ ବିଶ୍ୱକର୍ମା ପ୍ରଜାପତି	।	ତାର ଦୁହିତା ବହିଷ୍ମତି	॥
ଏଥି ଉତ୍ତାରେ ମହୀପତେ	।	ବିଭା ହୋଇଲା ଯଥୋଚିତେ	॥
ଦଶ ଆତ୍ମଜ ତାର ତହିଁ	।	ଜନ୍ମିଲେ ଯଥା ଗୁଣ ବହି	॥
ଜନ୍ମ ହୋଇଲେ କନ୍ୟା ଦୁଇ	।	ପୁତ୍ରଙ୍କ ନାମ ଶୁଣ ତୁହି	॥
ଆଗ୍ନିଧ୍ର ଇନ୍ଦ୍ର ଜିହ୍ୱାବଳି	।	ହିରଣ୍ୟରେତା ମହାବଳୀ	॥
ଯଜ୍ଞବାହୁ ଯେ ମହାବୀର	।	ମେଧାତିଥି ଯେ ସବନର	॥
ଘୃତପୁଷ୍ଟ ଯେ ବୀତିହୋତ୍ର	।	କବି ସହିତେ ଦଶ ପୁତ୍ର	॥
ଏ ଦଶ ନାମ ପୁତ୍ରଙ୍କର	।	ଏଥିର ମଧ୍ୟେ ଯେବା ସାର	॥
ବନ କବି ଯେ ମହାବୀର	।	ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱରେତା ଯେ ଏ ମଧ୍ୟର	॥
ବାଲ୍ୟକାଳରୁ ଏହିମାନେ	।	ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅଧ୍ୟାତ୍ମ୍ୟ ବିଦ୍ୟାଜ୍ଞାନେ	॥
ପରମହଂସ ଦୀକ୍ଷା ଧରି	।	ସକଳ ଚେଷ୍ଟା ପରିହରି	॥
ସର୍ବ ଜୀବରେ କୃପା ବହେ	।	ଭଗବାନରେ ଚିତ୍ତ ଥାଏ	॥
ଭୃତ୍ୟ ଆରତ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର	।	ଶରଣ ରକ୍ଷଣ ଶ୍ରୀଧର	॥
ସେ ପାଦପଦ୍ମ ଆଶ୍ରୟରୁ	।	ନିରତେ ନାମ କୀର୍ତ୍ତନରୁ	॥
ପରମ ଭକ୍ତି ପ୍ରଭାବରେ	।	ଦୟା ବହିଲେ ପ୍ରାଣୀଠାରେ	॥
ଭାବେ ନିର୍ମଳ ଚିତ୍ତ ହୋଇ	।	ସର୍ବ ଭୂତେରେ ଆତ୍ମା ସେହି	॥
ସେ ପ୍ରଭୁ ପଙ୍କଜ ଚରଣେ	।	ରତ ଭକତ ଦାସପଣେ	॥
ଦ୍ୱିତୀୟ ପତ୍ନୀ ଗର୍ଭେ ତାର	।	ହେଲେ ସେ ତିନୋଟି କୁମର	॥
ଉତ୍ତମ ତାମସ ରୈବତ	।	ମନୁରେ ହୋଇଲେ ଅଧୀତ	॥
ଏମନ୍ତେ ପୁତ୍ରମାନ ଘେନି	।	ଚିରକାଳେ ସେ ରାଜା ପୁଣି	॥
ପୁରୁଷାର୍ଥର ଆଶ୍ରାନେଲେ	।	ପୃଥିବୀ ନିଷ୍କଣ୍ଟକ କଲେ	॥
ଧର୍ମ ପଣକୁ ନ ଆଚରେ	।	ରାଜାର ପତ୍ନୀ ବିଷୟରେ	॥
ପ୍ରତି ଦିନରେ ସ୍ନେହଭରେ	।	ବିହରେ ସେ ଯେ ନୃପବରେ	॥
ଯାହାର ନବୀନ ଯୌବନେ	।	ମନ୍ଦହାସ ଅବଲୋକନେ	॥
ଆବେଶ ହୋଇ ଦଣ୍ଡଧାରୀ	।	ନାରୀ ସ୍ୱଭାବେ ବଶକାରୀ	॥
ମେରୁକୁ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ପ୍ରାୟେ	।	ରାଜାର ତେଜ ବୀର୍ଯ୍ୟ ଦେହେ	॥
ତେଜେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ତେଜ ରହିତ	।	ତପସ୍ୟାବଳୁ ପ୍ରିୟବ୍ରତ	॥
ପ୍ରତାପ ଦେଖାଇବା ଅର୍ଥେ	।	ଆରୋହୀ ଜ୍ୟୋତିର୍ମୟ ରଥେ	॥
ରଜନୀ ଦିବସେ ଭ୍ରମଇ	।	ଦ୍ୱିତୀୟ ସୂର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରାୟ ହୋଇ	॥
ଏମନ୍ତ ଦେଖି ରାଜା ବ୍ରତ	।	ମନୁ ମିଳିଲେ ରାଜାଗ୍ରତ	॥
ଏ ତୁମ୍ଭ ଅଧିକାର ନାହିଁ	।	ନିଷେଧ କଲେ ରାଜା ତହିଁ	॥
ସେ ରାଜା ରଥର ଚକ୍ରର	।	ହୋଇଲା ଯେତେକ ବିସ୍ତାର	॥
ତେଣୁ ସାତସିନ୍ଧୁ ହୋଇଲା	।	ପୃଥିବୀ ସପ୍ତଭାଗ କଲା	॥
ଶାକ ଶାଳ୍ମଳୀ ଜମ୍ବୁ ପ୍ଳକ୍ଷ	।	କୁଶ ପୁଷ୍କର ଆଉ କ୍ରୌଞ୍ଚ	॥
ଏପରି ସାତ ଭାଗ ହେଲା	।	ସେ ରାଜା ଆନନ୍ଦେ ବୁଡିଲା	॥
ଆନନ୍ଦମନ ଦଣ୍ତଧାରୀ	।	ଏହା ସେ କର୍ମରେ ବିଚାରି	॥
ପୁତ୍ରଙ୍କୁ ଅନୁଗ୍ରହ କଲେ	।	ଯଥା ବିଭାଗ କରିଦେଲେ	॥
ଦୁହିତା ଉର୍ଜ୍ଜସ୍ୱତୀ ନାମ	।	ତାହାକୁ କଲେ ଶୁକ୍ର ଦାନ	॥
ତାହାର ଗର୍ଭେ ଦେବଯାନୀ	।	ଜନ୍ମ ହୋଇଲା ଏ ଧରଣୀ	॥
ଏଥୁ ଅନ୍ତରେ ରାଜା ଚିତ୍ତେ	।	ସୁନିନ୍ଦା କଲା ସେ ବହୁତେ	॥
କୁସଙ୍ଗେ ଆସକ୍ତ ସେ ହେଲା	।	ବଡ଼ ଅସାଧୁପଣ କଲା	॥
ଏଣୁ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବଶ ହୋଇ	।	ଅବିଦ୍ୟା ବିଷୟରେ ମୋହି	॥
ଏଣୁ ଏ ଧିକ ମୋ ଜୀବନ	।	ବିଶ୍ୱାସ ମନରେ ପ୍ରସନ୍ନ	॥
ଈଷ୍ଟ ଦେବତା ପ୍ରସନ୍ନରେ	।	କ୍ରୋଧ ଜନ୍ମିଲା ରାଜାଠାରେ	॥
ବିଷୟ ଚେଷ୍ଟା ସେ ଛାଡ଼ିଲା	।	ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ମାନ ନିରୋଧିଲା	॥
ରାଜା ସମ୍ପଦ ନ ଇଚ୍ଛିଲା	।	ଯଥା ବିଭାଗେ ପୁତ୍ରେ ଦେଲେ	॥
ସପତ୍ନୀ ତେଜେ ମୃତପ୍ରାୟେ	।	ମୃତ ହେଲା ଶରୀର ମୟେ	॥
ମହାନ୍ତ ଭାଗ ଭଗବାନ	।	ନାରଦ ବ୍ରହ୍ମାର ନନ୍ଦନ	॥
ତାହାଙ୍କ ପଥ ଆଶ୍ରେ କଲା	।	ନିଶ୍ଚୟେ ନିବୃତ୍ତ ହୋଇଲା	॥
ଯେଉଁ ରାଜାର ଏତେ କୃତ୍ୟ	।	ଗାୟନ କରନ୍ତି ଜଗତ	॥
ପ୍ରିୟବ୍ରତର କଲା କର୍ମ	।	ଏହା କେ କରିବାକୁ କ୍ଷମ	॥
ଏହାର ରଥ ଚକ୍ର ମାର୍ଗେ	।	ସାତ ସମୁଦ୍ର ମହୀଭାଗେ	॥
ଭାଗ ବିଭାଗ ମହୀ କରି	।	ଦିଗ ଉପଦିଗ ବିଚାରି	॥
ଯେ କଲା ମନୁର କୁମର	।	ପୃଥିବୀ ମଧ୍ୟେ ଅଗୋଚର	॥
ସେ ପ୍ରିୟବ୍ରତର ମହିମା	।	ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟେ କେ ଦେବ ଉପମା	॥
ପ୍ରିୟ ଅଖିଳ ଲୋକଙ୍କର	।	ମହୀ ମହିମା ନୃପବର	॥
ପ୍ରିୟବ୍ରତ ରାଜା ଚରିତ	।	କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ପ୍ରିୟବ୍ରତ ରାଜା ଚରିତେ
ନାମ ପ୍ରଥମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଦ୍ୱିତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଏମନ୍ତେ ପିତାର ଅନ୍ତରେ	।	ପିତାର ଆଜ୍ଞା ଘେନି ଶିରେ	॥
ଜମ୍ବୁଦ୍ୱୀପର ପ୍ରଜାଜନ	।	ଅଗ୍ନିଧ୍ର କରଇ ପାଳନ	॥
ଏମନ୍ତେ କେତେ ଦିନ ଗଲା	।	ଅଗ୍ନିଧ୍ର ମନେ ବିଚାରିଲା	॥
ସନ୍ତୋଷେ ପିତୃ ଲୋକଙ୍କର	।	ଏମନ୍ତେ ହୋଇଲା ବାହାର	॥
ଏମନ୍ତ ମନେ ବିଚାରିଲା	।	ମନ୍ଦର ଗିରିରେ ମିଳିଲା	॥
ସୁର ବନିତା କ୍ରୀଡାସ୍ଥାନେ	।	ତହିଁର ନିଗମ ଯେ ବନେ	॥
ସଂସାର କର୍ମକୁ ଯେ ଧ୍ୟାୟି	।	ବସିଲା ସ୍ଥିରମନ ହୋଇ	॥
ତାହା ଜାଣିଲେ ଭଗବାନ	।	ଯେ ପ୍ରଭୁ ସୃଷ୍ଟିର କାରଣ	॥
ଅତି ସୁନ୍ଦରୀ ଅପସରୀ	।	ପୂର୍ବଚିତ୍ତି ନାମ ତାହାରି	॥
ତାହାର ଉପବନ ଲାଗେ	।	ମିଳିଲା ଅପସରୀ ବେଗେ	॥
ଅତି ମଞ୍ଜୁଳ ମନୋହାରୀ	।	ବିବିଧ ବିଟପୀ ଆଚରି	॥
ଘନ କାନନ ଲତାମାନ	।	ଅଛନ୍ତି ନାନା ପକ୍ଷୀଗଣ	॥
କର୍ଣ୍ଣାଭିରାମ ଧ୍ୱନିମାନେ	।	କରନ୍ତି ହରଷିତ ମନେ	॥
ସ୍ୱଚ୍ଛ ନିର୍ମଳ ସ୍ୱାଦୁ ବାରି	।	ବିବିଧ ଜଳାଶୟ ପୂରି	॥
କୁକ୍‌କୁଟ କାରଣ୍ତବ ହଂସ	।	କରନ୍ତି ଋତୁରେ ବିଳାସ	॥
କାନନେ ନାନା ପୁଷ୍ପସାର	।	ପଦ୍ମ ପୂରିତ ସରୋବର	॥
ମଧୁପବନ ବହେ ନିତ୍ୟେ	।	ତା ଦେଖି କନ୍ୟା ତୋଷଚିତ୍ତେ	॥
କରଇ ଲଳିତେ ଗାୟନ	।	ବିନ୍ୟାସେ ପାଦଗତିମାନ	॥
ଚରଣେ ନୂପୁର ତାହାର	।	ଧ୍ୱନି ଉଠଇ ନିରନ୍ତର	॥
ଅତି ମଞ୍ଜୁଳ ତାହା ଶୁଣି	।	ନୃପକୁମର ଶିରୋମଣି	॥
ସମାଧି ଯୋଗରୁ ତାହାର	।	ନୟନ କମଳ ଯୁଗଳ	॥
ଈଷିତେ ବିକଶିତ ହେଲା	।	ମଧୁ ମଧୁରେ ସେ ହସିଲା	॥
ନିକଟେ ତାର ମୁଖ ଦେଖି	।	ପିଛାଡି ନ ପାରଇ ଆଖି	॥
ଭ୍ରମର ପତ୍ନୀ ସେ ଯେସନ	।	ପୁଷ୍ପ ଲୋଡଇ ବନେ ବନ	॥
ଦେବତା ଆଦିକରି ଯେତେ	।	ଉଲ୍ଲାସ ହୁଅନ୍ତି ଜଗତେ	॥
ବିହାର ଅବଲୋକନରେ	।	ଶରୀର ବଚନ ମଧୁରେ	॥
ପ୍ରାଣୀର ମନକୁ ସେ ନେଇ	।	ଅନଙ୍ଗେ ଅସ୍ଥିର କରାଇ	॥
ସେ ଯେତେବେଳେ ବାକ୍ୟକହି	।	ବଦନୁ ସୁଗନ୍ଧ ବାସଇ	॥
ତେଣୁ ଲୁବ୍‌ଧକ ଭୃଙ୍ଗଗଣ	।	ଭ୍ରମନ୍ତି ତାର ସନ୍ନିଧେଣ	॥
ଯେଣୁ ନପାରେ ବେଗେ ଯାଇ	।	ପବନେ ବସନ ଚଳଇ	॥
ତା ଦେଖି ନୃପତି ନନ୍ଦନ	।	ହୋଇଲା ଅନଙ୍ଗେ ବନ୍ଧନ	॥
ଜଡର ପ୍ରାୟ ସେ ହୋଇଲା	।	କାହୁଁ ତୁ ଅଇଲୁ ବୋଇଲା	॥
ବନ ଦେବତା ମାୟାକରି	।	ବନେ ଖେଳିବ ବନ ହେରି	॥
କାମର ଅସ୍ତ୍ରମାନ ଯୋଖି	।	କି ଅର୍ଥେ ବୁଲୁ ତୁ ମୃଗାକ୍ଷୀ	॥
ମୋ ଆଗେ କହ ତୁ ବଚନ	।	ମୃଗକୁ ଲୋଡୁ କି କାରଣ	॥
ତୋ ବେନି କମଳଲୋଚନ	।	ନିଶ୍ଚୟ ଅନଙ୍ଗର ବାଣ	॥
କାହାକୁ ବିନ୍ଧିବୁ ସୁନ୍ଦରୀ	।	କହ ତୁ ମାୟା ଦୂରକରି	॥
ଯେଉଁ ଲୋକରେ ଦୟା କରି	।	ଅନଙ୍ଗ ଅନଳେ ନ ମାରି	॥
ଚରଣ ପଙ୍କଜେ ତୋହର	।	ମଧୁର ବାଜଇ ନୂପୁର	॥
ଶରୀର ପୁଲକ ତୋହର	।	ଉତ୍ପଳ ଘନ କୁଚଭାର	॥
କି ଅବା ଚକ୍ରବାକ ବେନି	।	ଶରୀରେ ବହିଛୁ କାମିନୀ	॥
ମଧ୍ୟଭାଗ ଯେ ଜାଣ ତୋର	।	ଅଟଇ ଅତି ମନୋହର	॥
ତହିଁ ମୋ ନୟନ ଯୁଗଳ	।	ଆଶ୍ରୟ କଲାକ ନିଶ୍ଚଳ	॥
ଏ ମୋର ତପୋବନ ଭୂମି	।	ଅତି ସୁନ୍ଦର କଲୁ ପୁଣି	॥
ଯାହାର ନୟନ ଗୋଚର	।	ହୋଇବ ରୂପଗୁଣ ତୋର	॥
ଅନଙ୍ଗ ବଶ ହୋଇ ସେ କି	।	ରହିବ ଏମନ୍ତ ହୋଇ କି	॥
ଅଭୁତ ସୁଧାରସ ସାର	।	ଆନନ୍ଦ କରଇ ଅଧର	॥
ସୁରଙ୍ଗ ଦିଶଇ ତାହାର	।	କି ଅବା ଦେବା ପଟ୍ଟାନ୍ତର	॥
ବିଷ୍ଣୁ କଳାକୁ ତୁ କି ଧରି	।	ମର୍ତ୍ତ୍ୟକୁ ଅଇଲୁ ସୁନ୍ଦରୀ	॥
ମକର କୁଣ୍ଡଳ ତୋ କର୍ଣ୍ଣେ	।	ଚଞ୍ଚଳ ମୀନ କି ନୟନେ	॥
ଏ ତୋର ଦନ୍ତପନ୍ତୀ ଦୁଇ	।	ଡାଳିମ୍ୱ ମଞ୍ଜିକୁ ଗଞ୍ଜଇ	॥
ଏ ବନ ସରୋବରେ ମୁହିଁ	।	କଷ୍ଟେ ତପସ୍ୟା ଆଚରଇ	॥
ତପସ୍ୟା ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଲା ମୋର	।	ଯେଣୁ ତୁ ନୟନ ଗୋଚର	॥
କିବା ପ୍ରଭୁଙ୍କ ପ୍ରସନ୍ନରେ	।	ସୁନ୍ଦରୀ ମିଳିଲୁ ମୋହରେ	॥
ପ୍ରସନ୍ନ ହୁଅ ମୋତେ ତୁହି	।	ମିତ୍ର ଭାବରେ ମୁଁ ଭଜଇ	॥
ତୋତେ ତ ନ ଜାଣଇ ମୁହିଁ	।	ବ୍ରହ୍ମା କି ଦେଲେ ପଠିଆଇ	॥
ତୋ ରୂପ ଦେଖି ମୋର ମନ	।	ରହିଲା ନିଶ୍ଚଳ ନୟନ	॥
ହେ ପୀନସ୍ତନା ଶୁଭ୍ରକେଶୀ	।	ତୁ ମୋତେ ଭଜ ଗୋ ବିଶେଷି	॥
ବ୍ରତ ମୋହର ତୋର ପାଇଁ	।	ସୁଫଳ ହୋଇଲାକ ସହି	॥
ସୁଫଳ କର ସଖି ଏହା	।	ସ୍ୱଭାବେ ତୁହି ପୁଣ୍ୟଦେହା	॥
ଏମନ୍ତେ ସେହି ନୃପମଣି	।	କହି ବିବିଧ ଚାଟୁବାଣୀ	॥
ମଧୁର କୋମଳ ବଚନ	।	କହି ହରିଲା କନ୍ୟାମନ	॥
ନୃପକୁମର ରୂପ ଗୁଣ	।	ବିଦ୍ୟା ଯୌବନ ଶୂରପଣ	॥
ଏମନ୍ତ ଗୁଣେ କନ୍ୟା ମନ	।	ତକ୍ଷଣେ ହୋଇଲା ବନ୍ଧନ	॥
ଅଗ୍ନିଧ୍ର ସହିତେ ସୁନ୍ଦରୀ	।	ଲକ୍ଷେ ବରଷ ଭୋଗକରି	॥
ଜମ୍ୱୁଦ୍ୱୀପରେ ରାଜା ହୋଇ	।	ବିବିଧ ଭୋଗ ସେ ଭୁଞ୍ଜଇ	॥
ପୂର୍ବଚିତ୍ତି ଗର୍ଭୁ ସମ୍ଭୁତ	।	ହୋଇଲେ ଅଗ୍ନିଧ୍ରର ସୁତ	॥
ଇଳାବୃତ୍ତ ଯେ ହରି ବର୍ଷ	।	ନାଭି ରମ୍ୟକ କିଂପୁରୁଷ	॥
ଭଦ୍ରାଶ୍ୱ କୁରୁ ହିରଣ୍ମୟ	।	କେତୁମାଳ ଯେ ନ’ ଜନୟ	॥
ବରଷ ବରଷକେ ତାର	।	ହୋଇଲା ଏ ନବକୁମର	॥
ଗୃହକୁ ତେଜି ପୂର୍ବଚିତ୍ତି	।	ବ୍ରହ୍ମାର ଚରଣେ ସେବନ୍ତି	॥
ମାତାର ପୁଣ୍ୟବଳୁ କରି	।	କୁମରେ ଧର୍ମକୁ ଆଚରି	॥
ପିତା ବିଭାଗ ଅନୁମତେ	।	ଜମ୍ୱୁଦ୍ୱୀପକୁ ଯଥୋଚିତ୍ତେ	॥
ଭୋଗ ଯେ କଲେ ଏ କୁମରେ	।	ପିତାର ଆଜ୍ଞାଘେନି ଶିରେ	॥
ଏଥୁ ଅନ୍ତରେ ପୁଣ ପୁଣ	।	ହୋଇଲା ଅଗ୍ନିଧ୍ର ରାଜନ	॥
କିଛି ଦିନର ସେ ଅନ୍ତରେ	।	ରାଜାଧିକାର ପାଇ ତାରେ	॥
ପିତା ପିତୃଲୋକ ଅନ୍ତରେ	।	ପୁତ୍ର ତା ବିଭା ଏ ସଂସାରେ	॥
ମେରୁର କନ୍ୟାମାନେ ଯେତେ	।	ବିଭାହୋଇଲେ ବେଦମତେ	॥
ମେରୁ ଦେବୀ ଯେ ପ୍ରତି ରୂପା	।	ଲତା ରମ୍ୟା ଯେ ଉଗ୍ରଦଂଷ୍ଟ୍ରା	॥
ବେଦାଧିପତି ନାରୀ ଶ୍ୟାମା	।	ଭଦ୍ରା ସହିତେ ନବକନ୍ୟା	॥
ଏ ନବକନ୍ୟା ବିଭାହେଲେ	।	ବେଦୋକ୍ତମତେ ସେ ରହିଲେ	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	।	ଅଗ୍ନିଧ୍ର ସୁତଙ୍କ ଚରିତ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧ ଆଗ୍ନୀଧ୍ର ସୁତ ଚରିତେ

ନାମ ଦ୍ୱିତୀୟୋଽୟଃ ।

•••

ତୃତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଅଗ୍ନିଧ୍ରସୁତଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ	।	ନାଭିର ପୁତ୍ର ନୋହିବାରେ	॥
ଇଚ୍ଛା ହୁଅଇ ପୁତ୍ରଠାରେ	।	ପତ୍ନୀ ମେରୁ ଦେବୀରଠାରେ	॥
ଭଗବାନ ଯଜ୍ଞ ପୁରୁଷେ	।	ତାହାଙ୍କୁ ଭଜିଲା ବିଶ୍ୱାସେ	॥
ନାଭି ଯେ ଶୁଦ୍ଧଭାବ ଧରି	।	ମନ୍ତ୍ରେ ଆହୁତି ହବି ଭରି	॥
ତାହାର ଶ୍ରଦ୍ଧାଭାବୁଁ କରି	।	ଯଜ୍ଞେ ପ୍ରସନ୍ନ ନରହରି	॥
ଭଗବାନ ଭକ୍ତ ଲକ୍ଷଣ	।	ଯେ ଧର୍ମ ଆତ୍ମାର କାରଣ	॥
ରାଜାର ସନ୍ତୋଷ ନିମନ୍ତେ	।	ସ୍ୱଇଚ୍ଛା ଅତି ସୁଖ ଚିତ୍ତେ	॥
ମନ ନୟନ ହୃଦ ଦେଶେ	।	ଆନନ୍ଦକଲେ ଯେ ପ୍ରକାଶେ	॥
ତେଜେ ବିରାଜମାନ ହୋଇ	।	କୌସ୍ତୁଭମଣି ବିରାଜଇ	॥
ବିରାଜେ ମର୍କତ କୁଣ୍ଡଳ	।	ନିର୍ମିତ ମୁକୁଟ ଶିରର	॥
ଯେ ଯଜ୍ଞବ୍ରତ ବିପ୍ରଙ୍କର	।	ଉତ୍ସବ ହୋଇଛି ହୃଦର	॥
ନିର୍ଦ୍ଧନ ଗୃହେ ପାଇ ଧନ	।	କୋଟିନିଧି ପ୍ରାପ୍ତ ଯେସନ	॥
ତେମନ୍ତ ହୋଇ ଦ୍ୱିଜଗଣେ	।	ଯଜ୍ଞରେ ଥିଲେ ଯଜମାନେ	॥
ପରମ ବ୍ରହ୍ମକୁ ସେ ପାଇ	।	ନମିଲେ ଶିରେ କର ଦେଇ	॥
ଭୋ ନାଥ ପରମ କାରଣ	।	ତୁମ୍ଭର ଆମ୍ଭେ ଭୃତ୍ୟଗଣ	॥
ସର୍ବ ପୂଜିତ ତୁ ଠାକୁର	।	ସେବା ଯେ ଘେନ ତୁ ଆମ୍ଭର	॥
ଏ ତୋର ଚରଣାରବିନ୍ଦେ	।	ନମିବୁ ମନର ଆନନ୍ଦେ	॥
ତୋର ଭିଆଣ ଏ ଜଗତ	।	ପ୍ରକୃତି ପୁରୁଷ ସଂଜାତ	॥
ତ୍ରିଗୁଣେ ଜୀବ ବନ୍ଦୀ ହୋଇ	।	ଏ ଜୀବ ସଂସାରେ ଭ୍ରମଇ	॥
ସୃଷ୍ଟିର କର୍ତ୍ତା ଯେତେ ଜନ	।	ସେ ସର୍ବ ତୋହର ଅଧୀନ	॥
ଭୋ ନାଥ ତୋହର ମହିମା	।	ସଂସାରେ କେ କରିବ ସୀମା	॥
ସାକ୍ଷାତେ ନୁହଇ ଗୋଚର	।	ଭୋ ପ୍ରଭୁ ରୂପ ଗୁଣ ତୋର	॥
ତୋହର ନାମ ଉଚ୍ଚାରଣ	।	ସକଳ ପାପ ବିଧ୍ୱଂସନ	॥
ଅଖିଳ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ଠାକୁର	।	ତୁ ନାଥ କରୁଣା ସାଗର	॥
ମଲ୍ଲିକା ଦୁର୍ବାଦଳ ସାର	।	ପୂଜନ୍ତି ତୋହର ପୟର	॥
ତେଣେ ତୁ ପରମ ସନ୍ତୋଷ	।	ପ୍ରସନ୍ନ ହୁଅ ହୃଷୀକେଶ	॥
ଶିଶୁଙ୍କ ବୁଦ୍ଧି ଯେ ଯେସନେ	।	ତେମନ୍ତ ପ୍ରାୟ ଆମ୍ଭେମାନେ	॥
ପରମ ଦୟାଳୁ ସାଗର	।	ରାଜାଙ୍କୁ ପ୍ରଭୁ ଦୟାକର	॥
ଏମନ୍ତ ସ୍ତୁତି ଶୁଣି ତୋଷ	।	ଜଗତ ପ୍ରଭୁ ଯେ ଅଶେଷ	॥
ରାଜାର ଚକ୍ଷୁ ଯେ ଗୋଚରେ	।	ହୋଇଲେ ଅତି ମନୋହରେ	॥
ପୁଣି କହନ୍ତି ଋଷିଗଣ	।	ଭୋ ନାଥ ସାବଧାନେ ଶୁଣ	॥
ଜ୍ଞାନ ଆନନ୍ଦେ ପାପ ବହି	।	ତୋ ପାଦ ପଦ୍ମ ଯୁଗ ଧ୍ୟାୟି	॥
ଯେ ଆତ୍ମାରାମ ମୁନିଗଣେ	।	ସେବନ୍ତି ତୋହର ଚରଣେ	॥
ଏ ତୋର ଗୁଣ ଜ୍ଞାନମାନ	।	କରନ୍ତି ଅବିରତେ ଧ୍ୟାନ	॥
ତୁ ନାଥ ଅଖିଳ ଠାକୁର	।	ପରମ ମଙ୍ଗଳର ଘର	॥
ଆମ୍ଭେ କିଙ୍କର ହୀନଜନ	।	କରିବୁ କାହିଁ ତୋ ସ୍ମରଣ	॥
ସକଳ କଳୁଷ ନାଶନ	।	ନିର୍ମଳ ତୋ ଗୁଣ ଗାୟନ	॥
ଆମ୍ଭର ମରଣ ଦଶାରେ	।	ତୋ ନାମ ହେବ କି ମନରେ	॥
ଏମନ୍ତ କୃପା ପ୍ରଭୁକର	।	ଅଖିଳ ବହ୍ମାଣ୍ତ ଠାକୁର	॥
ଏବେ ତୁ ଶୁଣି ଭାବଗ୍ରାହୀ	।	ଏ ରାଜା ପୁତ୍ରକାମୀ ହୋଇ	॥
ତୋର ପ୍ରସାଦେ ଏ କୁମରେ	।	ମାଗଇ ତୋର ସଦୃଶରେ	॥
ଏ ସର୍ବ ଭୋଗ ଯେ ମୋକ୍ଷପଦ	।	ସକଳ ଦେଉ ତୁ ଗୋବିନ୍ଦ	॥
ନିର୍ଦ୍ଧନ ପ୍ରାଣୀ ଯେ ଯେସନେ	।	ମାଗନ୍ତି ଧନବନ୍ତ ଜନେ	॥
ଏଥୁ ଅନ୍ତରେ ସେ ରାଜନ	।	ନିଶ୍ଚଳ ଚିତ୍ତେ କରି ଧ୍ୟାନ	॥
ଈଶ୍ୱର ମୁଖକୁ ସେ ଚାହିଁ	।	ହରଷେ ବଚନ ବୋଲଇ	॥
ଭୋ ନାଥ ପରମ ମଙ୍ଗଳ	।	ପ୍ରସନ୍ନ ହୁଅ ଆଦିମୂଳ	॥
ଏ ତୋର ଚରଣାରବିନ୍ଦ	।	ଆଶ୍ରୟ ନ କରି ଗୋବିନ୍ଦ	॥
ଏ ଭବ ସାଗରୁ ଯେସନ	।	ଯାହାରେ ନୁହନ୍ତି ଅଭିନ୍ନ	॥
ତୋର ଚରଣେ ନ ଭଜନ୍ତି	।	ଅଜ୍ଞାନେ ସଂସାରେ ପଡନ୍ତି	॥
ସକଳ ଭର୍ତ୍ତା ତୁ ଈଶ୍ୱର	।	ତୋର ଭିଆଣ ଏ ସଂସାର	॥
ଅଖିଳ ବୃନ୍ଦାରକଗଣ	।	ସେବନ୍ତି ସେ ପ୍ରଭୁ ଚରଣ	॥
ଏମନ୍ତ ନାଭିସ୍ତୁତି ଭଣି	।	ଦେବାଧିଦେବ ଶିରୋମଣି	॥
ସଦୟେ ଚାହିଁ ଭଗବାନ	।	କହନ୍ତି କୋମଳ ବଚନ	॥
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନୋବାଚ
ହେ ସର୍ବମୁନିଜନ ଯେତେ	।	ସ୍ତୁତିରେ ବଶ କଲ ମୋତେ	॥
ମୋହର ରୂପ ତ ଅପାର	।	କି ରୂପେ ହୋଇବି କୁମର	॥
ତପସ୍ୟା-ବ୍ରହ୍ମ ବାକ୍ୟମାନ	।	ବିଅର୍ଥ ହୋଇବ କେସନ	॥
ବ୍ରହ୍ମାର କୁଳ ଏ ହୁଅଇ	।	ମୋହର ପାଳିବା ଯୋଗାଇ	॥
ଏବେ ମୁଁ ପୁତ୍ର ରୂପ ହୋଇ	।	ଅଂଶରେ ଅବତରିବଇଁ	॥
ରାଜାର ହିତେ ମୁନିଗଣ	।	ଶୁଣିଲେ ଏମନ୍ତ ବଚନ	॥
ଏତେ କହିଣ ନାରାୟଣ	।	ଅଗ୍ନିରେ ହେଲେ ଅନ୍ତର୍ଦ୍ଧାନ	॥
ଏମନ୍ତେ ମୁନିଗଣ ହେରି	।	ପ୍ରସନ୍ନ କରାଇଲେ ହରି	॥
ରାଜାର ପ୍ରିୟଭାବ ହୋଇ	।	ସେ ପ୍ରଭୁ ମେରୁ ଦେବୀଠାଇଁ	॥
ସଂସାରେ ଧର୍ମ ଆଚରଣ	।	ଅବତରିଲେ ନାରାୟଣ	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	।	ରାଜା ଯଜ୍ଞ ସ୍ତୁତି ଚରିତ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟା ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ରାଜା ଯଜ୍ଞ ସ୍ତୁତି ଚରିତେ

ନାମ ତୃତୀୟୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଚତୁର୍ଥ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀ ଶୁକ ଉବାଚ
ଏଥୁ ଅନ୍ତରେ ଶୁଣ ରାୟେ	।	ନାଭିରେ ହୋଇଲା ତନୟେ	॥
ଯେତେ ଲକ୍ଷଣ ବିଷ୍ଣୁଠାରେ	।	ସକଳ ଅଛି ସେ କୁମରେ	॥
ଶାନ୍ତି ବୈରାଗ୍ୟ ଗୁଣ ଯେତେ	।	ଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟ ଆଦି ଏ ସମସ୍ତେ	॥
ଅତି ସମ୍ପତ୍ତି ବହୁ ଧନେ	।	ପାଳିତ ହୁଏ ପ୍ରତିଦିନେ	॥
ବଢଇ ସୁତ ଅନୁଦିନେ	।	ଶୁକ୍ଳ ପକ୍ଷରେ ଚନ୍ଦ୍ର ଯେହ୍ନେ	॥
ଅମାତ୍ୟ ପ୍ରିୟଜନ ଯେତେ	।	ଦେବତା ବ୍ରାହ୍ମଣ ସହିତେ	॥
ଅବନୀତଳେ ଯେତେ ଜନ	।	ସାନନ୍ଦ ହେଲେ ସର୍ବେ ମନ	॥
ତାହାର ବଳ ବୀର୍ଯ୍ୟ ଗୁଣ	।	ଅତି ଅଭୁତ ଯେ ଲକ୍ଷଣ	॥
ଦେଖି ତା ରୂପ ଯଉବନ	।	ପିତା ଋଷଭ ଦେଲେ ନାମ	॥
ପୂର୍ବେ ତାହାଙ୍କ ସଙ୍ଗତରେ	।	ବିବାଦ କଲେ ପୁରନ୍ଦରେ	॥
ଯେ ଭଗବାନ ଯୋଗେଶ୍ୱର	।	ଋଷଭ ନାମଟି ଯାହାର	॥
ଆପଣା ମାୟା ଯୋଗବଳେ	।	ଇନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ନିଧନ ସେ କଲେ	॥
ନାଭି ସେ କର୍ମମାନ ଦେଖି	।	ଲୋତକେ ପୂର୍ଣ୍ଣ କଲା ଆଖି	॥
ବିକଳେ ଗଦଗଦ ହୋଇ	।	ମନ୍ଦ ମଧୁରେ ସେ ବୋଲଇ	॥
ଯେ ଭଗବାନ ଯୋଗେଶ୍ୱର	।	ପୁରାଣ ପୁରୁଷ ଠାକୁର	॥
ମାୟାର ଅଂଶେ ରୂପ ହୋଇ	।	ଯେ ଲୀଳା ଶରୀରେ ବହଇ	॥
ତାହାଙ୍କୁ ପୁତ୍ରଭାବ କରି	।	ବଦନେ ବଚନ ଉଚ୍ଚାରି	॥
ସ୍ନେହ ଭାବରେ ସେ ଭଜିଲା	।	ପରମ ସୁଖ ସେ ପାଇଲା	॥
ଏଥୁ ଅନ୍ତରେ ନୃପମଣି	।	କୁମର ବୁଦ୍ଧି-ବଳ ଜାଣି	॥
ଆତ୍ମୀୟ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ରାଇ	।	ରାଜାର ପଣ ପୁତ୍ରେ ଦେଇ	॥
ସେ ମେରୁ ଦେବୀ ପତ୍ନୀ ତାର	।	ସଙ୍ଗତେ ଘେନି ନୃପବର	॥
ବଦରି ଆଶ୍ରମେ ରହିଲା	।	ପରମ ତପ ଆଚରିଲା	॥
ସୁହୃଦ ଭାବେ ସେ ରାଜନ	।	ଚିନ୍ତଇ ପ୍ରଭୁ ଭଗବାନ	॥
କେତେହେଁ ଦିନ ତପ କଲା	।	ଅନ୍ତେ ସେ ମୁକତି ଲଭିଲା	॥
ତାହାର ଯେତେ ପୁଣ୍ୟାନ୍ତରେ	।	ଗାୟନ କରନ୍ତି ସଂସାରେ	॥
ଏମନ୍ତ ସଂସାରେ କେ ହେବ	।	ନାଭିର ପୁଣ୍ୟ ଆଚରିବ	॥
ଯାହାର ଶୁଦ୍ଧଭାବୁ କରି	।	ପୁତ୍ର ହୋଇଲେ ନରହରି	॥
ସେ ରାଜା ବିପ୍ରେ ଭକ୍ତି ବହି	।	ଯଜ୍ଞେ ପୂଜିଲେ ଭାବଗ୍ରାହୀ	॥
ଯଜ୍ଞରେ ପ୍ରଭୁ ଚକ୍ରଧର	।	ହୋଇଲେ ନୟନ ଗୋଚର	॥
ଏଥୁ ଅନ୍ତରେ ନୃପଶୁଣ	।	ସେ ଯେ ଋଷଭ ଭଗବାନ	॥
ଗୁରୁକୁଳଙ୍କୁ ବଶ କଲେ	।	ଲୋକରେ ଧର୍ମ ଦେଖାଇଲେ	॥
ସମସ୍ତ ବିଘ୍ନ ପୂର୍ଣ୍ଣ କରି	।	ଗୁରୁଙ୍କ ଆଜ୍ଞା ଶିରେ ଧରି	॥
ଗୃହସ୍ଥ ଧର୍ମ ଆଚରଣ	।	କରନ୍ତି ସଂସାର କାରଣ	॥
ଗୁରୁ ସନ୍ତୋଷେ ଦେଲେ ବର	।	ହୋଇବ ଶତେକ କୁମର	॥
ଏମନ୍ତ ଗଲା କେତେ ଦିନ	।	ଋଷଭ ରୂପେ ଭଗବାନ	॥
ବେଦ ଉଚିତ କର୍ମ ରୂପେ	।	ବିଭା ହୋଇଲେ ଯଥୋଚିତେ	॥
ପୂର୍ବରେ ଇନ୍ଦ୍ରର ଦୈବତ	।	ଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟ ଆଦି ଯେ ରହିତ	॥
ତହିଁ ବିବିଧ ଭୋଗ କରି	।	ଆନନ୍ଦେ ସଂସାରେ ବିହରି	॥
ଯଥାକାଳରେ ତାହାଙ୍କର	।	ହୋଇଲେ ଶତେକ କୁମର	॥
ଏହାଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ମହାବୀର	।	ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଯେ ଭରତ କୁମର	॥
ଏ ଭୂମି ଯାହାର ନାମରେ	।	ଭାରତ ହୋଲାଇ ସଂସାରେ	॥
ଏ ନବ ତାର ଯେ ଅନ୍ତରେ	।	ହୋଇଲେ ଋଷଭ କୁମରେ	॥
ଯେ ଇଳାବର୍ତ୍ତ କୁଶାବର୍ତ୍ତ	।	ଇନ୍ଦ୍ରସ୍ପୁକ ଯେ ବ୍ରହ୍ମାବର୍ତ୍ତ	॥
ମଳୟ କେତୁ ଯେ ନନ୍ଦନ	।	ବିଦର୍ଭ ଆର ଭଦ୍ରସେନ	॥
ବିକଟ ଆଦି ନବ ପୁତ୍ର	।	ପଛେ କହିବା ତା ଚରିତ	॥
ଭରତ ଅନୁଜ ସେ ନବ	।	ଶୁଣ କହିବା ରାଜଦେବ	॥
ପ୍ରବୃଦ୍ଧ ଯେ ପିପ୍‌ପଳାୟନ	।	ଦ୍ରାବିଡ଼ ଆବିର୍ହୋତ୍ର ନାମ	॥
ଚମସ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ କବି	।	କରଭାଜନ ଆଉ ହବି	॥
ଏ ନବ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭାଗବତ	।	ପବିତ୍ର କଲେ ଏ ଜଗତ	॥
ପୂର୍ବେ ବସୁଦେବ ନାରଦ	।	ଦେଇ ଅଛନ୍ତି ଯେ ସମ୍ବାଦ	॥
ସେଠାରେ ବର୍ଣ୍ଣିବା ସମସ୍ତ	।	ଶୁଣ ରାଜନ ପରୀକ୍ଷିତ	॥
ଏକାଶୀ ପୁତ୍ରଙ୍କ ଚରିତ	।	ଶୁଣ କହିବା ଏକଚିତ୍ତ	॥
ଶ୍ରୋତ୍ରିୟ ସୁଶୀଳ ମହାନ୍ତ	।	ପିତାର ଆଜ୍ଞାରେ ସେ ରତ	॥
ସାତ୍ତ୍ୱିକ କର୍ମରେ ନିପୁଣ	।	ସଂସାରେ ହୋଇଲେ ବ୍ରାହ୍ମଣ	॥
ଏ ଅନନ୍ତରେ ଯେ ଈଶ୍ୱର	।	ଋଷଭ ନାମେ ଯୋଗେଶ୍ୱର	॥
ସେ ନିତ୍ୟ ଅବୟ ଅନନ୍ତ	।	ପରମାନନ୍ଦ ଯେ ନିବୃତ୍ତ	॥
ମାୟାର ବଳେ ଦେହ ଧରି	।	ଅନେକ କାଳ ସେ ବିହରି	॥
ଧର୍ମ ଆଚରି ଶିକ୍ଷାଗୁଣ	।	ଦିଅନ୍ତି ପ୍ରଜାଗଣେ ଦାନ	॥
ପରମ ଦୟାଳୁର ଗୁଣ	।	ସର୍ବଭୂତରେ ମିତ୍ର ପଣ	॥
ପ୍ରତି ପାଳନ୍ତି ପ୍ରଜା ଜନ	।	ପୁତ୍ରକୁ ପିତାହିଁ ଯେସନ	॥
ସେହି ପ୍ରକାରେ ନୃପବର	।	ପାଳନ କରନ୍ତି ସଂସାର	॥
ଉତ୍ତମ କାଳେ ଶୁଦ୍ଧଜଳେ	।	ନାନା ସମ୍ଭାରେ ସେ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ଅତି ସମ୍ପତ୍ତି ଅନୁକ୍ରମେ	।	ଯଜ୍ଞ କରନ୍ତି ଶୁଦ୍ଧମନେ	॥
ଏମନ୍ତ କଲେ ଯଜ୍ଞ ଶତ	।	ବେଦ ଉଚିତ ଯଥୋଚିତେ	॥
ଋଷଭ ପରିପାଳେ ମହୀ	।	ଏମନ୍ତେ କେ ଅବା ଅଛଇ	॥
ଦରିଦ୍ର ହିଂସା ଖଳ ଆଦି	।	ଅବିଦ୍ୟାବନ୍ତ ଯେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
ବିଦ୍ୟା ପ୍ରାର୍ଥନା ଯେ କରଇ	।	ଏମନ୍ତ ଜନ କେହି ନାହିଁ	॥
ଭକ୍ତି ବିଭିନ୍ନ ବିନୁ ଆନ	।	ଅନ୍ୟ ନ ବାଞ୍ଛନ୍ତି ସେ ଜନ	॥
ଏବେ ହୋ ଶୁଣ ସାବଧାନେ	।	ଋଷଭ ବୁଲି ଏକଦିନେ	॥
ବ୍ରହ୍ମଋ ସଭା ମଧ୍ୟେ ଯାଇ	।	ତନୟମାନ ଛନ୍ତି ଯହିଁ	॥
କୋମଳ ମଧୁରବଚନ	।	ଶିକ୍ଷା ଲଭନ୍ତି ସେ ରାଜନ	॥
କହନ୍ତି ହିତ ବାକ୍ୟମାନ	।	ଶୁଣନ୍ତି ଯେତେ ସଭାଜନ	॥
କହଇ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ	।	ଋଷଭ ନାରାୟଣ ଅଂଶ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟା ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଋଷଭ ଚରିତେ

ନାମ ଚତୁର୍ଥୋଽଧ୍ୟାୟଃ װ

•••

ପଞ୍ଚମ ଅଧ୍ୟାୟ

ଋଷଭ ଉବାଚ
ହେ ପୁତ୍ରମାନେ ସାବଧାନେ	।	ଶୁଣ ହୋ ଆମ୍ଭର ବଚନେ	॥
ଯେ ପ୍ରାଣୀ କଷ୍ଟେ କର୍ମମାନ	।	ନିର୍ଭରେ କରେ ଆଚରଣ	॥
ସେ ପ୍ରାଣୀ ବ୍ୟର୍ଥ ଏ ସଂସାରେ	।	ପଡେ ନରକ ମହାଘୋରେ	॥
ଏ ବ୍ରହ୍ମ କର୍ମ ସତ ଗୁଣ	।	ତେଜେ ଅନନ୍ତ ଆରାଧନ	॥
ନିର୍ବାଣ ମାର୍ଗେ ଏ ବିଦିତ	।	ଶୁଣ କହିବା ପୁତ୍ରେ ସତ୍ୟ	॥
ସ୍ତ୍ରୀସଙ୍ଗମ ଆଦି ଯେତେ	।	ଏ ଘୋରତମ ସତ ସୁତେ	॥
ଯେ ଅବା ସତ୍ୟ ଶାନ୍ତ ଚିତ୍ତେ	।	ପ୍ରଶାନ୍ତ ସାଧୁ ସେ ଜଗତେ	॥
ଯେ ଜନ୍ମ କ୍ରୋଧ ବିବର୍ଜିତ	।	ତାହାର ସୁହୃଦ ଜଗତ	॥
ଯେ ପ୍ରାଣୀ ମୋର ପଦ୍ମପାଦେ	।	ମନ ଅର୍ପଇ ଅପ୍ରମାଦେ	॥
ତାବତ ଗୁଣମୟ ଧର୍ମ	।	ନୁହଇ ମାୟାରେ ସେ ଭ୍ରମ	॥
ଯାବତ ମୋତେ ନ ଭଜଇ	।	ଭ୍ରମଇ ମାୟା ଭ୍ରମେ ସେହି	॥
ଅନିତ୍ୟ ଦେହେ ନିତ୍ୟ କରେ	।	ସେ ସାଧୁ ନୁହଇ ସଂସାରେ	॥
ତାବତ ପରାଭବ ଥାଇ	।	ଯାବତ ମୋତେ ନ ଚିହ୍ନଇ	॥
ଯାବତ ନାନା କର୍ମ କରେ	।	ମନ ବଢ଼ଇ ନିରନ୍ତରେ	॥
ତେଣୁ ସେ କର୍ମବଶ ହୋଇ	।	ନାନା ଶରୀର ସେ ବହଇ	॥
ଅବ୍ୟୟ ବାସୁଦେବ ମୁହିଁ	।	ମୋହର ସେବା ସ୍ନେହବହି	॥
ସେ ହୁଏ ଗୃହବନ୍ଧୁ ପାର	।	ଯେଣୁ ଚିହ୍ନଇ ସେ ଈଶ୍ୱର	॥
ସ୍ୱପ୍ନର ପ୍ରାୟେ ଦେହେ ନର	।	କରଇ ନାନା ଅହଂକାର	॥
ନିଦ୍ରାରେ ଯେହ୍ନେ ସୁଖ ଭୋଗ	।	ଜାଗ୍ରତେ ପାଇ ଲାଭାଲାଭ	॥
ଗୃହ ବନ୍ଧନର କାରଣେ	।	ନାନା ସଙ୍ଗତ ବନ୍ଧୁ ଜନେ	॥
ସ୍ତିରୀ ପୁରୁଷ ଭାବ ହୋଇ	।	ତହିଁରେ ମନକୁ ବାନ୍ଧଇ	॥
ମୋହର ଗୃହ ମୋର ଧନ	।	ବୋଲି ମାୟାରେ ହୋଇଛନ୍ନ	॥
ଯାବତ କର୍ମ ବନ୍ଧମାନ	।	ନୁହଇ ତାହାର ଖଣ୍ତନ	॥
ଯାବତ ପାଦପଦ୍ମେ ଧ୍ୟାନ	।	ଆଶ୍ରୟ ନ କରନ୍ତି ଜନ	॥
ପାଦପଲ୍ଲବ କରେ ଧରି	।	ତରନ୍ତି ଏ ଭବ ଲହରୀ	॥
ଅଖିଳ ଗୁରୁ ମୁଁ ଯେ	।	ମୋତେ ଭଜିବେ ସ୍ନେହକରି	॥
ନିବୃତ୍ତେ ତୁଷ୍ଟହୋଇ ନରେ	।	ଭକ୍ତି କରିବେ ମୋହଠାରେ	॥
ବେଶ ବସନହିଁ ଛାଡିବେ	।	ଭକ୍ତିରେ ମୋତେ ଆରାଧିବେ	॥
ମୋହର ଗୁଣ କର୍ମମାନ	।	ନିରତେ କରିବେ କୀର୍ତ୍ତନ	॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଗୁଣକୁ ନିବାରି	।	ଅଧ୍ୟାତ୍ମ୍ୟ ବିଦ୍ୟାକୁ ବିଚାରି	॥
ଶ୍ରଦ୍ଧାରେ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ୍ୟ କରେ	।	ପ୍ରଶାନ୍ତ ସତ୍ୟ ବଚନରେ	॥
ମୋହର ଭାବ ଅନୁକ୍ଷଣେ	।	ଚିତ୍ତେ ଅର୍ପିବ ସୁଲକ୍ଷଣେ	॥
ଭବଜଳରୁ ସେ ତରଇ	।	ତାହାର ଗୃହବନ୍ଧ କାହିଁ	॥
କର୍ମ କରିବ ଯେ ସଂସାରେ	।	ଅର୍ପିବ ମୋହର ପୟରେ	॥
ତାହାର କର୍ମ ବନ୍ଧ ମୁହିଁ	।	ଅକ୍ଳେଶେ ନିଶ୍ଚୟ ଛେଦଇ	॥
ଆତ୍ମାର ଶ୍ରେଷ୍ଠ କର୍ମଠାରେ	।	ଶ୍ରଦ୍ଧା ନ କରନ୍ତି ଯେ ନରେ	॥
ଅଳପ ସୁଖେ ମୋଦ ଭରି	।	ଅନ୍ୟୋନ୍ୟେ ହିଂସାକୁ ଆଚରି	॥
ଅଶେଷ ଦୁଃଖର କାରଣ	।	କରନ୍ତି ହୋଇ ମତିଭ୍ରମ	॥
ଦୃଷ୍ଟି ତାହାର ତହିଁ ରହି	।	ଅବିଦ୍ୟା ସମୂହ ଦେଖଇ	॥
ଅନ୍ଧ ଯେସନେ ପଥ ଥାଇ	।	କଣ୍ଟକ ଦୁର୍ଗମେ ଗମଇ	॥
ସେ ନୁହେଁ ଗୁରୁ ମିତ୍ରହିତା	।	ସୁହୃଦ ଜନ ଆତ୍ମା ମାତା	॥
ନିୟତେ ମୃତ୍ୟୁ ନ ବିଚାରେ	।	ଏମନ୍ତ ଅଛି ଏ ସଂସାରେ	॥
ମୃଢ଼େ ଜାଣିବେ ଅବା କାହିଁ	।	ଅନିତ୍ୟ ମାୟାରେ ଭ୍ରମଇ	॥
ଭୋ ପୁତ୍ର ଶୁଣ ମୋ ଉତ୍ତର	।	ଏ ଯେ ମୋହର କଳେବର	॥
ଅଷ୍ଟାଙ୍ଗ ଯୋଗ ଧ୍ୟାନମତେ	।	ମୁନି ଚିନ୍ତନ୍ତି ଅବିରତେ	॥
ଯେଣୁ ଆମ୍ଭର ତୁମ୍ଭେ ସୁତ	।	ପରମ ଶ୍ରେଷ୍ଠ-ଭାଗବତ	॥
ଏବେ ଏମନ୍ତ ତୁମ୍ଭେ କର	।	ମନକୁ ସମର୍ଥେଣ ଧର	॥
ଅକ୍ଳେଶ ବୁଦ୍ଧିରେ ସମସ୍ତେ	।	ମୋ ରୂପ ଭଜ ଯଥୋଚିତେ	॥
ମୋର ବଚନ ଧରି ଚିତ୍ତେ	।	ସୁଖେ ବିହର ଏ ଜଗତେ	॥
ସର୍ବ ଭୂତରେ ମୁହିଁ ଥାଇ	।	ସୁଖ ଦୁଃଖାଦି ମୁଁ ଭୁଞ୍ଜାଇ	॥
ଭୂତ ଗନ୍ଧର୍ବ ସେ ମାନବ	।	ପ୍ରମଥ ଗଣ ମହାଦେବ	॥
ସେ ବ୍ରହ୍ମସୁତ ଦୈତ୍ୟ ଆଦି	।	ମୋର ଶରୀରେ ଏ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
ସର୍ବେ ଦେହର ମଧ୍ୟେ ସାର	।	ସଂସାରେ ବିପ୍ର କଳେବର	॥
ଶ୍ରଦ୍ଧାରେ ଶୁଦ୍ଧମନେ ଯେହି	।	ଯେ ଦ୍ରବ୍ୟ ବିପ୍ରଙ୍କୁ ଦିଅଇ	॥
ସନ୍ତୋଷେ ଭକ୍ଷଇ ମୁଁ ତାହା	।	ଯଜ୍ଞେ ସନ୍ତୋଷ ନୋହେ ଯାହା	॥
ଯମ ନିୟମ ବେଦମତେ	।	ପୂଜନ୍ତି ଯଥୋଚିତେ	॥
ସକଳ ପରଙ୍କ ଅପର	।	ମୁହିଁ ଅନନ୍ତ ଯେ ଈଶ୍ୱର	॥
ସର୍ବ ମୋକ୍ଷାଦି ଦାତା ମୁହିଁ	।	ମୋ ବିନୁ ଅନ୍ୟ କେହି ନାହିଁ	॥
ଯେ ପ୍ରାଣୀ ଅକିଞ୍ଚନ ଦେହି	।	ମୋହର ପାଦେ ମନଦେଇ	॥
ତାହାର ଯେତେ କର୍ମମାନ	।	ସକଳ କରଇ ଗ୍ରହଣ	॥
ମୋହର ପୂଜା ତୁମ୍ଭେମାନେ	।	କଲେ ଯେ ଯଥାର୍ଥ-ବିଧାନେ	॥
ସଶ୍ରଦ୍ଧା ଅବଲୋକନରେ	।	ସ୍ଥିରମନ ବାକ୍ୟ ବୁଦ୍ଧିରେ	॥
ମୋହର ଅନୁଗ୍ରହ ହେଲେ	।	ସଂସାରେ ପ୍ରାଣୀ ଥାନ୍ତି ଭଲେ	॥
ଶମନ ପାଶ ବନ୍ଧନରୁ	।	ତରନ୍ତି ମହା ସଂକଟରୁ	॥
ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଏମନ୍ତ ଶିକ୍ଷା ପୁତ୍ରେ ଦେଇ	।	ଋଷଭ ପ୍ରଭୁ ଭାବଗ୍ରାହୀ	॥
ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ନିସ୍ତାର କାରଣ	।	ଧର୍ମ ବିସ୍ତାରିଲେ ଆପଣ	॥
ତନୟ ଶତମଧ୍ୟେ ସାର	।	ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଯେ ଭରତ କୁମର	॥
ପରମ ଭାଗବତ ସେହି	।	ନିରତେ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଭଜଇ	॥
ସାଧୁ ସଙ୍ଗତେ ଅବିରତ	।	ତାହାଙ୍କ ଗୁଣ ଯେ ବହୁତ	॥
ଅବନୀ ପାଳନର ପାଇଁ	।	ରାଜତ୍ୱପଣ ତାଙ୍କୁ ଦେଇ	॥
ଯେ ମୁକ୍ତ ଧର୍ମ ମହାମୁନି	।	ଜ୍ଞାନ ବିଜ୍ଞାନ ଭକ୍ତି ଘେନି	॥
ତାହାଙ୍କ ଲକ୍ଷଣ ଆଚରି	।	ଋଷଭ ପ୍ରଭୁ ନରହରି	॥
ବାହ୍ୟେ ଶରୀର ମାତ୍ର ଧରି	।	ଉନ୍ନତ ଭାବକୁ ଆଚରି	॥
ବିକୀର୍ଣ୍ଣ କରି କେଶ ବାସ	।	ଉଲଗ୍ନ କରି କଟିଦେଶ	॥
ସେ ଯେ ବଧିର ଜଡ଼ ମୂକ	।	ତମ୍ୱାର ପ୍ରାୟ କେଶଯାକ	॥
ଏମନ୍ତ ଅବଧୂତ ବେଶ	।	ଧରି ସେ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତର ଈଶ	॥
ପ୍ରାଣୀଙ୍କି ବଚନ ନ କହି	।	ମୌନବ୍ରତକୁ ସେ ଘେନଇ	॥
ସକଳ ପୁର ଗ୍ରାମ ଗିରି	।	ପୁର କାନନ ଆଦି କରି	॥
ଦୁର୍ଜ୍ଜନ ଦୁଷ୍ଟର ବଚନ	।	ମୂତ୍ର ପୁରୀଷ ପ୍ରକ୍ଷେପଣ	॥
ଏ ପରାଭବ ସେହୁ ବହି	।	ସୁଖେ ଭ୍ରମନ୍ତି ଏହା ମହୀ	॥
ଆପଣାଠାରେ ମନ ଦେଇ	।	ନିତ୍ୟ ଆନନ୍ଦମନା ହୋଇ	॥
ଅତି କୋମଳ ସୁକୁମାର	।	ଚରଣ ଯୁଗ ବେନିକର	॥
ବିପୁଳ ଉଚ୍ଚ ବକ୍ଷସ୍ଥଳ	।	ମଞ୍ଜୁଳ ବଦନ କମଳ	॥
ଅତି ସୁନ୍ଦର ସେ ଶରୀର	।	ଈଷତ ହାସ୍ୟ ବିମ୍ବାଧର	॥
ନବ ନଳିନ ଦଳ ଯେହ୍ନେ	।	ଲୋଚନ ଯୁଗଳ ତେସନେ	॥
ସୁବର୍ଣ୍ଣସୁସଞ୍ଚ କପୋଳ	।	ନିଗୂଢ଼ କଣ୍ଠ ଯେ ମଞ୍ଜୁଳ	॥
ସେ ରୂପ ଦେଖିଣ ନୟନେ	।	ଭାବେ ସେ ସୁରପତ୍ନୀମାନେ	॥
କୁସୁମ ଗନ୍ଧବାସେ ମନ	।	ତକ୍ଷଣେ ହୋଇ ଛନ୍ନ ଛନ୍ନ	॥
ଯେ ବ୍ରତ ଅତି ଭୟଙ୍କର	।	ଅଜଗରର ଯେ ଆଚାର	॥
ସେ ଅଜଗର ପ୍ରାୟ ହୋଇ	।	ରହିଲେ ନିଜରୂପ ଧ୍ୟାୟି	॥
ଏମନ୍ତେ କହିବଇଁ ତୋତେ	।	ଅଷ୍ଟାଙ୍ଗ ଯୋଗ ନାନାମତେ	॥
କରି ସେ ବଇବଲ୍ୟ ଦାତା	।	ଯେ ପ୍ରଭୁ ଯୋଗ୍ୟ ଇଷ୍ଟପିତା	॥
ଏମନ୍ତେ ନାନା ଯୋଗ ଚିନ୍ତି	।	ସେ ହରି ଭକତର ଗତି	॥
ସକଳ ଆତ୍ମା ଭୂତେ ସେହି	।	ଋଷଭ ଅଂଶେ ଦେହ ବହି	॥
ପରମ ପ୍ରଭୁ ଯୋଗେଶ୍ୱର	।	ଯୋଗ ସାଧିଲେ ଅପାର	॥
ସେ ପ୍ରଭୁ ଚରଣେ ମୋ ଚିତ୍ତ	।	ନିଶ୍ଚଳେ ରହୁ ଅବିରତ	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	।	ଜନ ନିସ୍ତାରେ ଭାଗବତ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଋଷଭ ରାଜପୁତ୍ର ଧର୍ମାଚରଣେ

ନାମ ପଞ୍ଚମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଶ୍ରୀମଦ୍‌ ଭାଗବତ ପଞ୍ଚମ ସ୍କନ୍ଧ

ଷଷ୍ଠ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ସେ ସର୍ବଭୂତ ଆତ୍ମା ଧାର	।	ଋଷଭ ଅଂଶେ ଅବତାର	॥
ଯାହାର ନାମ ଯୋଗେଶ୍ୱର	।	ଯୋଗ ସାଧିଲେ ସେ ଅପାର	॥
ରାଜୋବାଚ
ମୋର ସଂଶୟ ହୃଦଗତେ	।	ଭୋ ମୁନି କହ ତୋଷଚିତ୍ତେ	॥
ଯେ ଇଚ୍ଛାବିହାରୀ ପୁରୁଷ	।	ସକଳ କର୍ମରେ ଯେ ଈଶ	॥
ଏରୂପେ କିବା କାର୍ଯ୍ୟ ତାର	।	ସଂଶୟ ଫେଡ ମୁନିବର	॥
ଅଷ୍ଟ ଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟ ଦାତା ହୋଇ	।	ଏଡ଼େ କ୍ଲେଶ ଯେ କାହିଁ ପାଇଁ	॥
ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଯେ ପ୍ରଶ୍ନ କଲ ହୋ ରାଜନ	।	କହଇ ଶୁଣ ସାବଧାନ	॥
ଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟ ଆଦି ଧନ ଯେତେ	।	ନିତ୍ୟେ କଦର୍ଯ୍ୟ ମହୀପତେ	॥
ଯାହାର ମୂଳ ଲୋଭ ଜ୍ଞାନ	।	ଶୋକ ହରଷ ଆଦି କାମ	॥
ଏ ସର୍ବ ଯାର ମୂଳ ହୋଇ	।	ପ୍ରାଣୀଙ୍କି ବନ୍ଧନ କରଇ	॥
କେ ଏହା ସାଧ୍ୟ କରୁ ମନେ	।	ମୂଢ଼ ପାମର ହୀନଜନେ	॥
ଏବେ ହୋ ଶୁଣ ମହୀପାଳ	।	ରାଜା ଋଷଭ ମହାବଳ	॥
ଯାର ଅଖିଳ ଲୋକପାଳ	।	ବହନ୍ତି ଚରଣ ଯୁଗଳ	॥
ସେ ଦେବ ନାନାଦି ଲକ୍ଷଣେ	।	ଜଡ଼ର ପ୍ରାୟ ଆଚରଣେ	॥
ଭ୍ରମନ୍ତି ନାନା ଦେଶ-ଗ୍ରାମେ	।	ଯୋଗ ଶିଖାଇ ଯୋଗୀଗଣେ	॥
ଏମନ୍ତେ ଗଲା କେତେଦିନ	।	ଶୁଣ ରାଜନ ଏକମନ	॥
ଋଷଭ ମନେ ବିଚାରିଲେ	।	ଏ ଦେହ ଛାଡିବୁ ବୋଇଲେ	॥
ଆତ୍ମାରେ ମନକୁ ବୁଡାଇ	।	ନିଶ୍ଚଳ ଧ୍ୟାନେ ମନ ଦେଇ	॥
ଏମନ୍ତେ ମୁକ୍ତି ଫଳରୂପ	।	ହୋଇ ସେ ଈଶ୍ୱର ସ୍ୱରୂପ	॥
ମୃତ୍ୟୁର ପ୍ରାୟ ଦେହମନ	।	ଇଚ୍ଛା ଜିହ୍ୱାରେ ମହାଜ୍ଞାନ	॥
ଦକ୍ଷିଣ କର୍ଣ୍ଣାଟ ସହରେ	।	ମିଳିଲେ କୁକ୍‌କୁଟ ନଗରେ	॥
ତହିଁର ଉପବନେ ସେହି	।	ବୁଲନ୍ତି ମୁକ୍ତବେଶ ହୋଇ	॥
ଏମନ୍ତେ ପବନ ବେଗରେ	।	ଅଗ୍ନି ଜଳିଲା ଅତି ଖରେ	॥
ବନସ୍ତ ଜୀବ ବୃକ୍ଷମାନ	।	ଶୀଘ୍ର ସେ କରଇ ଦହନ	॥
ସେ ଜଡ଼ ରୂପ ଯୋଗେଶ୍ୱର	।	ପଶିଲେ ଅଗ୍ନିର ଭିତର	॥
ପବନ ବେଗେ ଅଗ୍ନିଖରେ	।	ଦହିଲା ତାହାଙ୍କ ଶରୀରେ	॥
ପାଷାଣ୍ତ ପଣ ଯେଣୁ ହୋଇ	।	କୁପଥମାନ ସେ ଲଭଇ	॥
କଳିଯୁଗରେ ନରନାଥ	।	ହୋଇବେ ମାୟା ବିମୋହିତ	॥
ଶୌଚ ପବିତ୍ର ଦୂର କରି	।	ଦେବତା ନିନ୍ଦା ସେ ଆଚରି	॥
କଳିର ଆଚର ଯେସନ	।	ତହିଁରେ ହୋଇ ମତିଭ୍ରମ	॥
ଦେବ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଯଜ୍ଞମାନ	।	ନିନ୍ଦା କରିବେ ଅନୁକ୍ଷଣ	॥
ସ୍ୱପଥ କର୍ମ ଯେ ହୁଡ଼ିବେ	।	କୁ ମାର୍ଗ ପଥ ଆଚରିବେ	॥
କହିବା ଶୁଣ ନୃପବର	।	ଏ ଯେ ଋଷଭ-ଅବତାର	॥
ରାଜସ ଗୁଣରେ ଏ ଯୁକ୍ତ	।	ଭକତି କଲେ ସେ ବିଖ୍ୟାତ	॥
ଯାହାର ଗୁଣ ଏ ସଂସାରେ	।	ଗାୟନ କଲେ ସାଧୁନରେ	॥
ସପତ ସିନ୍ଧୁ ଆଦିକରି	।	ଆବର ଯେତେ ବସୁନ୍ଧରୀ	॥
ଦ୍ୱୀପ ବରଷ ଭଦ୍ରସେନ	।	ଯହିଁର ଜନ୍ମ ପ୍ରାଣୀମାନ	॥
ଅଖିଳ ଜନ ଯେ ଠାକୁର	।	ତାହାର ଜନ୍ମ ଅବତାର	॥
ଗାୟନ କରନ୍ତି ହରଷେ	।	କେବା ଅଜ୍ଞାନ ପାପ ନାଶେ	॥
ଧନ୍ୟ ସେ ପ୍ରିୟବ୍ରତ ବଂଶେ	।	ଯହିଁ ଜନ୍ମିଲେ ବିଷ୍ଣୁ ଅଂଶେ	॥
ଧନ୍ୟ ସେ ରାଜା ମଧ୍ୟେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ	।	ଭକ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ସେ ଗରିଷ୍ଠ	॥
ଏହାର ତୁଲେ କେ ଆଚରି	।	ସେ ବଂଶେ ବିଷ୍ଣୁ ଅବତରି	॥
ଦେବ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଗୋରୁ ଆଦି	।	ଦେବତା ନର ଯେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
ସେ ସର୍ବ ଗୁରୁ ଭଗବାନ	।	ଋଷଭ ପରମ କାରଣ	॥
ତାହାଙ୍କ ଅଭୁତ କରମ	।	ବିଶୁଦ୍ଧ ଯେତେ ଆଚରଣ	॥
ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ପାପ ହରେ	।	ପରମ ମଙ୍ଗଳ ମନ୍ଦିରେ	॥
ଶ୍ରଦ୍ଧାରେ ଶୁଣନ୍ତି ଯେ ନରେ	।	ହରଷେ ଗାବନ୍ତି ସୁସ୍ୱରେ	॥
ଚଞ୍ଚଳ ମନ ସ୍ଥିର କରି	।	ଯେ ଅବା ବଦନେ ଉଚ୍ଚାରି	॥
ବିଷୟ ନାବେ ବୁଡ଼ିଥାଇ	।	ଭକ୍ତି ଭେଳାରେ ସେ ତରଇ	॥
ପୁରୁଷୋତ୍ତମକୁ ସେ ପାଇ	।	ଯାର ପ୍ରସାଦୁ ରକ୍ଷା ହୋଇ	॥
ଶୁଣ କହିବା ନୃପବର	।	ଯେ ଯଦୁ ବଂଶର ଠାକୁର	॥
ତାହାର ଭୃତ୍ୟକୁ ଭାଜନ	।	ସେ ଯେ ଅନାଦି ଭଗବାନ	॥
ନାନା ଅବତାରକୁ ବହି	।	ସଂସାର ପ୍ରାଣୀଙ୍କି ତାରଇ	॥
ଭକ୍ତିରେ ତାଙ୍କୁ ଯେ ଭଜଇ	।	ସେ ପ୍ରଭୁ ତାକୁ ମୋକ୍ଷ ଦେଇ	॥
ଯେ ନିତ୍ୟେ ଆନନ୍ଦ ଶରୀର	।	ଯାହାର କୃଷ୍ଣମତି ଦୂର	॥
ପରମ କଲ୍ୟାଣ କାରଣ	।	ପରଲୋକରେ ପରାୟଣ	॥
ସେ ଯେ ରଷଭ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର	।	ତାହାଙ୍କୁ ମୋର ନମସ୍କାର	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	।	ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ	॥
ସେ ପ୍ରଭୁ ଋଷଭ ଚରଣେ	।	ମୋ ମନ ରହୁ ଅନୁକ୍ଷଣେ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଋଷଭ ଚରିତେ

ନାମ ଷଷ୍ଠୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ସପ୍ତମ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଭରତ ମହା ଭାଗ୍ୟବନ୍ତ	।	ଋଷଭେ ହୋଇଣ ସମ୍ଭୁତ	॥
ତାହାଙ୍କ ଆଜ୍ଞା ଶିରେ ଘେନି	।	ଆନନ୍ଦେ ପାଳନ୍ତି ଅବନୀ	॥
ବିଶ୍ୱ ରୂପାର କନ୍ୟା ସେହି	।	ବେଦ ବିଧିରେ ବିଭା ହୋଇ	॥
ପଞ୍ଚକୁମରେ ତା ଉଦରେ	।	ହୋଇଲେ ଅତି ମନୋହର	॥
ଧୂମକେତୁ ସୁଦରଶନ	।	ସୁମତି ରାଷ୍ଟ୍ରଭୃତ୍ୟ ନାମ	॥
ଅପରେ ଆବରଣ ନାମ	।	ହୋଇଲେ ଅତି ଅନୁପମ	॥
ଏ ଦେଶ ଅଜ ନାମ ଥିଲା	।	ଭରତୁ ଭାରତ ହୋଇଲା	॥
ଏମନ୍ତେ ଶୁଣି ପରୀକ୍ଷିତ	।	ବିଷ୍ଣୁର ଭକ୍ତ ସେ ଭରତ	॥
ବେଦ ପ୍ରମାଣେ ପ୍ରଜାଜନ	।	ଆଦରେ କରଇ ପାଳନ	॥
ଯେ ଯାହା କର୍ମବିନୁ ନର	।	ଆନ୍ୟ ନ କରନ୍ତି ଆଚାର	॥
ଯେ ଦଶମାସ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଦି	।	ଚତୁର ମାସ ଯେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
ଯେ ଅଗ୍ନିହୋତ୍ର ପଶୁଯାଗ	।	ବିଶେଷ କରି ସୋମଯାଗ	॥
ଏ ଆଦି ଯେତେ ଯଜ୍ଞମାନ	।	ବିଧିରେ କରି ସମାଧାନ	॥
ପ୍ରକୃତି ବିକୃତି ଯେ କରି	।	କହନ୍ତି ସେ ନୃପକେଶରୀ	॥
ଯଜ୍ଞେ ସକଳ ଦେବ ତୋଷି	।	ଯେ ଯାହାମତେ ରାଜଋଷି	॥
ନାନା ଯଜ୍ଞରେ ସେ ରାଜନ	।	ସୁଦୃଢେ ପୂଜି ଭଗବାନ	॥
ସେ ଦେବ ସର୍ବମୂଳ ଯେହି	।	ଅଶେଷ ପ୍ରଭୁ ଭାବଗ୍ରାହୀ	॥
ଅଖିଳ ଦେବଙ୍କର ପର	।	ସକଳ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ଠାକୁର	॥
ତାହାଙ୍କ ଚରଣାରବିନ୍ଦେ	।	ମନ ନିବେଶି ଅପ୍ରମାଦେ	॥
ସକଳ ଯଜ୍ଞ ଅବସାନେ	।	ଦେବେ ସନ୍ତୋଷହେଲେ ମନେ	॥
ପରମକଲ୍ୟାଣ ସେ କରି	।	ହରଷେ ଗଲେ ଯେଝା ପୁରୀ	॥
ସୁକର୍ମ ପ୍ରସାଦ ରାଜାର	।	ନିର୍ମଳ ହୋଇଲା ଶରୀର	॥
ସ‌ତ୍ତ୍ୱ ଗୁଣରେ ନୃପମଣି	।	ଏମନ୍ତେ ଚିନ୍ତି ଚକ୍ରପାଣି	॥
ଆକାଶ ପ୍ରାୟ ଯେ ଶରୀର	।	ଶୁଦ୍ଧ ନିର୍ମଳ ସ‌ତ୍ୟସାର	॥
ପରମ ବ୍ରହ୍ମ ବାସୁଦେବ	।	ଅନାଦି ପୁରୁଷ ମାଧବ	॥
ନାନାଲକ୍ଷଣେ ବିରାଜିତ	।	ଚତୁରଭୁଜଅବିରତ	॥
ଶ୍ରୀବତ୍ସ କଉସ୍ତୁଭ ମଣି	।	ଗଦା କମଳ ଚକ୍ରପାଣି	॥
ଶଙ୍ଖ ଶୋଭିତ ଏକ କରେ	।	ପନମାଳାଏ ଲମ୍ବେ ଉରେ	॥
ଏ ଆଦି ଯେତେ ନାନା ଚିହ୍ନ	।	ଅବନୀ କରିଣ ପାଳନ	॥
ସକଳ କର୍ମ ସାଧ୍ୟ କଲେ	।	ପୁତ୍ରଙ୍କୁ ରାଇ ଆଜ୍ଞା ଦେଲେ	॥
ନାନା ସମ୍ପଦେ ଯଥୋଚିତେ	।	ବିଭାଗ କରି ଯେଝାମତେ	॥
ଦେଇ ସେ ଋଷଭକୁମର	।	ଆପଣେ ହୋଇଲେ ବାହାର	॥
ପୁଲହ ମୁନିଙ୍କ ଆଶ୍ରମ	।	ତହିଁକି କଲେ ସେ ଗମନ	॥
ଅଦ୍ୟାପି ଭଜି ଭଗବାନ	।	ଯହିଁ ଅଛନ୍ତି କରି ସ୍ଥାନ	॥
ତହିଁ ଗଣ୍ଡୁକୀ ନଦୀ ନାମ	।	ସ୍ପରଶେ ପାପ ବିନାଶନ	॥
ପୁଲହାଶ୍ରମ ଉପବନେ	।	ବିବିଧ ବିଟପୀ ଗହନେ	॥
ନାନା କୁସୁମ ପରିମଳ	।	ନିର୍ମଳ ସୁଶୀତଳ ଜଳ	॥
ମନ୍ଦ ପବନ ଅବିରତେ	।	ତହିଁ ଭରତ ଶୁଦ୍ଧ ଚିତ୍ତେ	॥
କୋମଳ ତୁଳସୀର ଦଳ	।	ଶୀତଳ ପକ୍ୱ ଫଳମୂଳ	॥
ଅନ୍ୟ ଯେ ବନ ଉପହାର	।	ନିବେଶି ଗୋବିନ୍ଦ ପୟର	॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗଣଙ୍କୁ ନିବାରି	।	ବିଷୟ ରସ ଦୂରକରି	॥
ନିତ୍ୟେ ଗୋବିନ୍ଦ ଆରାଧନ	।	କରଇ ହରଷେ ରାଜନ	॥
ମହାପୁରୁଷ ସେବା ବିନେ	।	ଅନ୍ୟ ନ ଭାବଇ ସେ ମନେ	॥
ଭଜଇ ପ୍ରଭୁ ନାରାୟଣେ	।	ଶ୍ରଦ୍ଧା କରଇ ଅନୁକ୍ଷଣେ	॥
ଲୋମ ପୁଲକ ଅଶ୍ରୁପାତ	।	ହରଷ ହୁଏ ଅବିରତ	॥
ଏମନ୍ତ ପ୍ରଭୁ ଯେ ଗୋବିନ୍ଦ	।	ତାହାଙ୍କ ଚରଣାରବିନ୍ଦ	॥
ସୂର୍ଯ୍ୟମଣ୍ତଳେ ସେ ରାଜନ	।	ବ୍ରହ୍ମରୂପକୁ କରି ଧ୍ୟାନ	॥
ଏମନ୍ତ ବାକ୍ୟ ଅନୁମାନେ	।	କହଇ ଆନନ୍ଦିତ ମନେ	॥
ଯେ ପରାପର ବ୍ରହ୍ମ ରୂପ	।	ତାକୁ ଚିନ୍ତଇ ନିତ୍ୟ ନୃପ	॥
ଭକ୍ତଙ୍କ କର୍ମ ଅନୁସରି	।	ସୁହୃଦ ଚିତ୍ତ ଦୃଢେ ଧରି	॥
ସେ ପ୍ରଭୁ ଚରଣାରବିନ୍ଦେ	।	ମନ ନିବେଶି ଅପ୍ରମାଦେ	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	।	ଭାଷା ପ୍ରବନ୍ଧେ ଭାଗବତ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଭରତ ତପସ୍ୟା ଗମନେ

ନାନା ସପ୍ତମୋଽଧ୍ୟାୟଃ װ

•••

ଅଷ୍ଟମ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଶୁଣ ରାଜନ ସାବଧାନେ	।	ମହାନଦୀରେ ଏକ ଦିନେ	॥
ସ୍ନାନଦି ନିତ୍ୟକର୍ମ ସାରି	।	ଭରତ ଗୋବିନ୍ଦ ସୁମରି	॥
ମୁହୂର୍ତ୍ତେ ଶୀତଜଳେ ରହି	।	ଏକାନ୍ତେ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କୁ ଭଜଇ	॥
ତକ୍ଷଣେ ଦେଖେ ମହୀପାଳ	।	ହରିଣୀ ହୋଇ ତୃଷାକୁଳ	॥
ମିଳିଲା ଜଳାଶୟ ତୀରେ	।	ଜଳ ପିଅଇ ସେ ସଧୀରେ	॥
ଏମନ୍ତ ସମୟେ ରାଜନ	।	ଶୁଣି ହରିଣୀ ସିଂହ ସ୍ୱନ	॥
ଡେଇଁଣ ମୃଗେନ୍ଦ୍ର ଭୟରେ	।	ପଳାଏ ଅତି ଦୁରାନ୍ତରେ	॥
ଲୋକେ ପୁଚ୍ଛିଲେ ଯେଉଁ କ୍ଷଣେ	।	ଥିରେ ରହିଲା ସେ ଯେ ବନେ	॥
ସେ ମୃଗବଧୂ ଯେ ଗର୍ଭିଣୀ	।	ଜଳ ପିଅନ୍ତେ ଛନ୍ନ ପୁଣି	॥
ଜଳ ପାନରେ ତୃଷା ତାର	।	ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଲା ନୃପବର	॥
ଚାରିଦିଗରେ ସେ ନୟନ	।	ବୁଲାଇ ଅତି ଘନ ଘନ	॥
ଜଳୁ ଉଠିଣ ଧାତିକାରେ	।	ଡେଇଁଲା ମରଣ କାତରେ	॥
ସ୍ୱଭାବେ ଗର୍ଭ ହୋଇଥିଲା	।	ସେ ଗର୍ଭ ଜଳରେ ପଡିଲା	॥
ଗର୍ଭ ନିପାତେ ଖେଦମତି	।	ପ୍ରାଣ ତେଜିଲା ମୃଗସ୍ୱତୀ	॥
ନଦୀରେ ଦେଖି ମୃଗବାଳ	।	ସେ ଯେ ଭରତ ମହୀପାଳ	॥
ମାତାର ମୃତ୍ୟୁ ତାର ଦେଖି	।	ଦୟାରେ ଅଶୂ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଖି	॥
ମୃଗନନ୍ଦନ ଘେନି ତୀରେ	।	ଆଶ୍ରମେ ମିଳିଲେ ତତ୍ପରେ	॥
ସେ ମୃଗ ନନ୍ଦନରେ ତହିଁ	।	ଅତ୍ୟନ୍ତ ସ୍ନେହଭର ହୋଇ	॥
ନିତ୍ୟ କୋମଳ ତୃଣାଙ୍କୁର	।	ଲୋଡି ଆଣଇ ନୃପବର	॥
ଯାହା ସେ କରେ ଅଭିଳାଷେ	।	ତାହା ଦିଅଇ ମନତୋଷେ	॥
ତା ସେବା ନିରତେ କରଇ	।	ମାୟାରେ ମତିଭ୍ରମ ହୋଇ	॥
ନିୟମ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଆଦି ଯେତେ	।	ବିସ୍ମୃତ ହେଲା ରାଜା ଚିତ୍ତେ	॥
କେତେହେଁ ଦିନର ଅନ୍ତର	।	ପ୍ରଭୁର ସେବା କଲା ଦୂର	॥
ଦେଖ ଏହାର ମୁଢମନ	।	ମୃଗ ବାଳକେ ହତଜ୍ଞାନ	॥
ସକଳ କର୍ମ ଦୂର କଲା	।	ମୃଗରେ ଚିତ୍ତ ନିବେଶିଲା	॥
ଜଗତ ପିତାମାତା ହରି	।	ତାଙ୍କ ଚରଣେ ଚିତ୍ତ ଧରି	॥
ଦାରା ତନୟ ଆଦି ଯେତେ	।	ସକଳ ଦୂରକରି ଚିତ୍ତେ	॥
ଏ ଭାବେ ଥାଇ ନୃପବର	।	ସକଳ କର୍ମ କଲା ଦୂର	॥
ଅସାଧୁ ସଙ୍ଗ ଅକାରଣ	।	ଏବେ ତ ଶୁଣ ହୋ ରାଜନ	॥
ଅଶନ ଶୟନ ଗମନେ	।	ସ୍ନାନ ଭୋଜନ ଜନପାନେ	॥
ମୃଗ ବାଳକେ ମନ ତାର	।	ନିମିଷ ମାତ୍ର ନୁହେଁ ଦୂର	॥
କାଷ୍ଠ ପଲ୍ଲବ ଆଣିବାରେ	।	ଯେବେ ସେ ଯାଏ ବନ ଦୂରେ	॥
ମୃଗ ବାଳକ ଘେନି ସଙ୍ଗେ	।	ପଥେ ଚଳଇ ନାନାରଙ୍ଗେ	॥
ବାଳକ ଚାଲି ନ ପାରଇ	।	କନ୍ଧେ ତାହାକୁ ପୁଣି ବହି	॥
ହୃଦରେ ଆରୋପି ହରଷେ	।	ବାହୁରେ ଭିଡେ ସ୍ନେହବସେ	॥
ସ୍ନାନ ଭୋଜନ ବେଳ ତାର	।	ନିମିଷମାତ୍ର ନୁହେଁ ଦୂର	॥
ଏଥି ଉତ୍ତାରେ କିଛି ଦିନେ	।	ମୃଗବାଳକ ଗଲା ବନେ	॥
ସେ ଅବସରେ ନୃପବର	।	ନ ଦେଖି ମୃଗର କୁମର	॥
ଚଞ୍ଚଳ ଚିତ୍ତ ସ୍ଥିର କରେ	।	ଆଶ୍ୱାସି ଦିଅଇ ତାହାରେ	॥
ହେ ବତ୍ସ ତୋହର କଲ୍ୟାଣ	।	ସର୍ବତ୍ର କରୁ ନାରାୟଣ	॥
ଯେବେ ନିମିଷେ ନ ଦେଖଇ	।	ଶୋକ ସାଗରେ ସେ ବୁଡଇ	॥
କୃପଣ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଯେସନ	।	ଚଉର୍ଯ୍ୟ କରି ନେଇ ଆନ	॥
ଏମନ୍ତ ପ୍ରାୟେ ମହୀପାଳ	।	କ୍ଷଣେ ନ ଦେଖି ମୃଗବାଳ	॥
ଭ୍ରମେ କହଇ ବାକ୍ୟମାନ	।	ମଲା କି ମୃଗର ନନ୍ଦନ	॥
କି କର୍ମ କଲି ମୁଁ କିରାତ	।	ଗଲା କେଣେ ମୋ ମୃଗସୁତ	॥
ମୃଗ ବାଳକ ସୁକଲ୍ୟାଣେ	।	ଚରୁଥିବ କି ଉପବନେ	॥
ପ୍ରଭୁ କି ରଖିଥିବେ ତାରେ	।	ଦେଖିବି ନୟନ ଗୋଚରେ	॥
ରବିର ଅସ୍ତକାଳ ହୋଇ	।	କେବେହେଁ ବାଳମୃଗ ନାହିଁ	॥
ଶୋକେ ଆକୁଳ ମୋର ଦେହୀ	।	ସେମୋତେ ଦେଖା ଯେବେଦେଇ	॥
ସେ ଯେ ମୃଗରାଜ କୁମର	।	ମନୋଜ୍ଞ ଗମନ ତାହାର	॥
ତେଣେ ଆଶ୍ରମୀ ଲୋକଙ୍କର	।	ଦୁଃଖ ଖଣ୍ତଇ ନିରନ୍ତର	॥
ମିଥ୍ୟାରେ ଚକ୍ଷୁ ବୁଜି ମୁହିଁ	।	କ୍ଷଣମାତ୍ରକେ ଯେବେ ରହି	॥
କିଙ୍କର ପ୍ରାୟେକ ସେ ହୋଇ	।	ମୋର ଅଗ୍ରତେ ଲୋଟଇ	॥
ଋଷି କୁମରଙ୍କର ସଙ୍ଗେ	।	ଖେଳୁ ଯେ ଥାଇ ନାନରଙ୍ଗେ	॥
କୋମଳ ତୃଣ ଘାସମାନ	।	ବାଳକେ ଦିଅନ୍ତି ବହନ	॥
ସେ ସର୍ବସୁଖ କେଣେ ଗଲା	।	ମୃଗବାଳକ କେଣେ ମଲା	॥
ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୁଃଖ ମୋତେ ଦେଇ	।	ତା ବିନୁ ମୋର କେହି ନାହିଁ	॥
ଏ ଯେ ଆଶ୍ରୟ ମୁନିଗଣ	।	କରନ୍ତି ନାନା ଶୁଭ କର୍ମ	॥
ହରଷେ ସେ ଯେ ମୁନିଗଣ	।	କରନ୍ତି ତାହାରେ କଲ୍ୟାଣ	॥
ସିଂହ ଭୟରେ ମାତା ତାର	।	ପ୍ରସବି ଛାଡ଼ିଲା ଶରୀର	॥
ତେଣୁ ମୁଁ ଲଭିଲି ତାହାରେ	।	ଏବେ ସେ ଗଲା ବନ ଘୋରେ	॥
ମୃଗଶାବକ ଖୋଜିବାରେ	।	ନୃପତି ହୋଇଲା ବାହାରେ	॥
ପଥରେ ପଦଚିହ୍ନ ଦେଖି	।	କହଇ ନିରେଖି ନିରେଖି	॥
ଧନ୍ୟ ପୃଥିବୀ ତୋର ପୁଣ୍ୟ	।	ଏ ଚିହ୍ନ କଲୁ ତୁ ଧାରଣ	॥
ବିପ୍ରଙ୍କ ଯଜ୍ଞସ୍ଥାନ ପ୍ରାୟେ	।	ତୋ ଦେହ ଶୋଭାକୁ ଯେପାଏ	॥
ତଦନ୍ତେ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ଦୃଷ୍ଟି କଲା	।	ଯହୁଁ ସେ ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ଦେଖିଲା	॥
ତହିଁ ଦେଖିଣ ମୃଗଚିହ୍ନ	।	ଭାବିଲା ନିଜେ ମନେ ମନ	॥
ମୃଗଶାବକ ଦେଖି ଏକ	।	ଦୟା କଲେ ତାରା ନାୟକ	॥
ସିଂହ ଭୟରୁ ରକ୍ଷା କରି	।	ରଖିଲେ ନିଜେ ଦୟାକରି	॥
ଏମନ୍ତେ ଶୁଣ ମହୀପାଳ	।	କ୍ଷଣେ ନ ଦେଖି ମୃଗବାଳ	॥
ବ୍ୟର୍ଥ କର୍ମରେ ସେ କାତର	।	ସୁକର୍ମ ତେଜି ନୃପବର	॥
ପୂର୍ବ ଉତ୍ପନ୍ନ କର୍ମ ତାର	।	ଶୁଭ କର୍ମକୁ କଲା ଦୂର	॥
ଅଖିଳ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ କାରଣ	।	ଅନାଦି ନାଥ ନାରାୟଣ	॥
ତାର ଚରଣ ଦୂରକରି	।	ମୃଗବାଳକେ ମନ ଧରି	॥
ମୋକ୍ଷ ବନ୍ଧନୁ ପ୍ରତିବନ୍ଧ	।	ସେ ମୃଗବାଳ ପଶୁବନ୍ଧ	॥
ତାଠାରେ ସ୍ନେହ ରାଜା କଲା	।	ଯୋଗ ନାଶନ ନ ଜାଣିଲା	॥
ମୃଗର ଲାଳନ ପାଳନ	।	କରି ବଞ୍ଚଇ ସେହୁ ଦିନ	॥
ଏମନ୍ତେ କେତେଦିନ ଗଲା	।	ଆୟୁଷ ଶେଷ ତା ହୋଇଲା	॥
ଏମନ୍ତେ ଶୁଣ ହୋ ରାଜନ	।	କାଳର ହେଇଲା ଅଧୀନ	॥
ସଙ୍ଗେ ନ ଦେଖି ମୃଗବାଳ	।	ଶୋକରେ ହୋଇଲା ବ୍ୟାକୁଳ	॥
ପୁତ୍ରର ପ୍ରାୟେ ସ୍ନେହଭରେ	।	ମନ ଅର୍ପିଲା ତାହାଠାରେ	॥
ପ୍ରଭୁର ସେବା ନଷ୍ଟ ହୋଇ	।	ମନେ ବହୁତ ତାପ ପାଇ	॥
ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶୋକକରି ମନେ	।	ପ୍ରାଣ ଛାଡିଲା ତତକ୍ଷଣେ	॥
ମୃଗରେ ଯହିଁ ମନ ଥିଲା	।	ତେଣୁ ସେ ମୃଗ ଜନ୍ମ ହେଲା	॥
ପୂର୍ବ ଜନ୍ମର କଥା ତାର	।	ସ୍ମରଣ ହେଲା ନୃପବର	॥
ପୂର୍ବ ଜନ୍ମର ଯେ କାରଣ	।	ମନେ ଜାଣିଲା ସେ ରାଜନ	॥
ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶୋକ କରି ମନେ	।	କହଇ ଲୋତକ ନୟନେ	॥
ଭ୍ରଷ୍ଟ ହୋଇଲି ମୁଁ ପାମର	।	ପ୍ରଭୁର ସେବା କଲି ଦୂର	॥
ସମସ୍ତ ସଙ୍ଗ ମୁଁ ଛାଡ଼ିଲି	।	ବିବିଧ-ଯଜ୍ଞ ଉପେକ୍ଷିଲି	॥
ନାମ ଶ୍ରବଣ ଉଚ୍ଚାରଣ	।	ନିରତେ କରି ପରାଧୀନ	॥
ସକଳ ଆତ୍ମା ଭଗବାନ	।	ମନ ଛାଡ଼ିଲି ଅନୁଦିନ	॥
ସୁକର୍ମ ସକଳ ତେଜିଲି	।	ମୃଗ ଶିଶୁରେ ମତି ଦେଲି	॥
ଏମନ୍ତ ମନରେ ବିଚାରି	।	ଚଞ୍ଚଳ ମନ ସ୍ଥିର କରି	॥
ତାହାର ମାତା ଯେ ହରିଣୀ	।	ତାହାକୁ ତେଜି ନୃପମଣି	॥
ପ୍ରଭୁର ଅତି ପ୍ରିୟସ୍ଥାନ	।	ଯେ ତୀର୍ଥ ଶାଳଗ୍ରାମ ନାମ	॥
ପରମ ସାଧୁ ମୁନିଗଣେ	।	ଅଛନ୍ତି ଯହିଁ ଅନୁକ୍ଷଣେ	॥
ତହିଁକି ଶୀଘ୍ରେ ଚଳିଯାଇ	।	ରହିଲା ମୃତ୍ୟୁ ବାଟ ଚାହିଁ	॥
କୁସଙ୍ଗ ଦୋଷକୁ ସେ ଡରି	।	ମନେ ଚିନ୍ତଇ ନରହରି	॥
ନୀରସ ଦଳ ସେ ଭକ୍ଷଇ	।	ମୃଗ ଶରୀର ଯିବାପାଇଁ	॥
ମନରେ କରଇ ବିଚାର	।	କେମନ୍ତେ ଯିବ ଏ ଶରୀର	॥
ଏମନ୍ତେ ଶୁଣ ନରନାଥ	।	ମନେ ଚିନ୍ତିଲା ପୂର୍ବକୃତ୍ୟ
ସେ ତୀର୍ଥ ଜଳରେ ତାହାର	।	ତେଜିଲା ମୃଗ କଳେବର	॥
ଏମନ୍ତେ କରଇ ବିଚାର	।	ଯେ ଆଦି ପୂର୍ବ କର୍ମ ତାର	॥
ଯେ ପ୍ରଭୁ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ କାରଣ	।	ବ୍ରହ୍ମା ଚିନ୍ତଇ ଯା ଚରଣ	॥
ସେ ଚକ୍ରଧର ନାରୟଣ	।	ପାଦ ପଙ୍କଜ ସୁମରିଣ	॥
କହଇ ଦାସ ଜଗନ୍ନାଥ	।	ସାଧୁଙ୍କ ହିତେ ଭାଗବତ	॥
ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ହରିବାଣୀ	।	ଶୁଣି ସଂସାରୁ ତର ପ୍ରାଣୀ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଭରତ ଚରିତେ
ନାମ ଅଷ୍ଟମୋଽଧ୍ୟାୟଃװ

•••

ନବମ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଶୁଣ ହେ ରାଜା ପରୀକ୍ଷିତ	।	ଏ ଅନ୍ତେ ଯେମନ୍ତ ଚରିତ	॥
ଏକହିଁ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଯେ ଥିଲେ	।	ନବକୁମର ତାଙ୍କ ହେଲେ	॥
ଅଙ୍ଗିରା ଗୋତ୍ରରୁ ସମ୍ଭୁତ	।	ହେବାରୁ ହୋଇଲା ବିଖ୍ୟାତ	॥
ସେ ବିପ୍ର ଶମ ଦମ ଦାନେ	।	ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲେ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନେ	॥
ପିତାର ଗୁଣ ଅନୁସାରେ	।	ହେଲେ ଯେ ସେ ନବକୁମରେ	॥
ତାର ଦ୍ୱିତୀୟା ନାରୀଠାରୁ	।	ପୁତ୍ରେକ ହୋଇଲା ସୁଚାରୁ	॥
ଏହି ପୁତ୍ରଟି ଭାଗବତ	।	ଲୋକରେ ହୋଇଲା ବିଖ୍ୟାତ	॥
ଏ ପୁତ୍ର ରାଜର୍ଷି ଭରତ	।	ଜନ୍ମିଲେ ଛାଡ଼ିଣ ମୃଗତ୍ୱ	॥
ଅପରେ ତାର ସହୋଦର	।	ଉତ୍ତମ ସାଧୁଶୀଳବର	॥
ସେ ସାଧୁ ସଙ୍ଗରୁ ରାଜନ	।	ତାର ହୋଇଲା ଦିବ୍ୟଜ୍ଞାନ	॥
ଯେଣୁ କର୍ମବନ୍ଧ ଖଣ୍ତନ	।	ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନାମରେ ଶରଣ	॥
ତାହା ଶୁଣାଇ ଅବିରତ	।	ପଦାରବିନ୍ଦେ ଦେଇ ଚିତ୍ତ	॥
ପ୍ରଭୁର କୃପାରେ ରାଜନ	।	ପୂର୍ବଜନ୍ମର କଥାମାନ	॥
ସ୍ମରଣ ହୋଇଲା ତାହାରେ	।	ଅସାଧୁ ସଙ୍ଗକୁ ସେ ଡ଼ରେ	॥
ଜଡ଼ ଉନ୍ନତ ଚିତ୍ତ ଧୀର	।	ହୋଇ ସେ ବ୍ରାହ୍ମଣ-କୁମର	॥
ଅଶେଷ ଜ୍ଞାନେ ଶ୍ରେଷ୍ଠା ସେହି	।	କପଟ ଲୋକଙ୍କୁ ଦେଖାଇ	॥
ତେବେହେଁ ପୁତ୍ରଠାରେ ତାର	।	ସ୍ନେହୀ ହୋଇଲା ନୃପବର	॥
ସୁସାଧୁ ଦେଖି ବିପ୍ରବର	।	ସଂସ୍କାର କଲା ସେ କୁମର	॥
ବେଦ ବିହିତ କ୍ରିୟାମତେ	।	ଦଶ କର୍ମକୁ ଯଥୋଚିତେ	॥
କହିବା ଶୁଣ ନୃପବର	।	ସେ ଯେ ବ୍ରାହ୍ମଣର କୁମର	॥
ଶଉଚ ଆଚମନ ବିଧି	।	ବ୍ରାହ୍ମଣ କର୍ମ ଯେବା ଆଦି	॥
ଜାଣଇ ଆତ୍ମା ଅନୁମାନେ	।	ସକଳ ଶାସ୍ତ୍ରର ପ୍ରମାଣେ	॥
ପୁତ୍ରର ଶୁଦ୍ଧମନ ଜାଣି	।	ସେ ଯେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଶିରୋମଣି	॥
ଅତ୍ୟନ୍ତ ସ୍ନେହଭାବ ବହି	।	ମନ ଅର୍ପିଲା ତାର ତହିଁ	॥
ଓଁକାର ଆଦି ବେଦ ସାର	।	ବ୍ୟାହୃତି-ପ୍ରଣବ-ଅକ୍ଷର	॥
ସାବିତ୍ରୀ-ମୂଳ ମନ୍ତ୍ର-ସାର	।	ସକଳ ଦେଲେ ନୃପବର	॥
ଯଜନ ଆଦି ଷଟକର୍ମ	।	ଏ ଯେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ନିଜ ଧର୍ମ	॥
ଗୁରୁ ଶିଷ୍ୟ ସମେତେ ଯେତେ	।	ସବୁ କହିଲେ ଯଥୋଚିତେ	॥
ପୁତ୍ର ସ୍ନେହରେ ବିପ୍ରବର	।	ଶିକ୍ଷା କରାନ୍ତି ନିରନ୍ତର	॥
ଏମନ୍ତେ ଶୁଣି ନରନାଥ	।	ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଲା ମନୋରଥ	॥
ଅତି ସନ୍ତୋଷ ସେ ବ୍ରାହ୍ମଣ	।	କାଳର ହୋଇଲା ଅଧୀନ	॥
ଏଥୁ ଅନ୍ତରେ ଦ୍ୱିଜ ସତୀ	।	ସେ ଯେ ଅଭାବ ଜଡ଼ମତି	॥
ତାହାର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସହୋବରେ	।	ସମର୍ପି ଦେଲ ସେ କୁମରେ	॥
ଆପଣେ ପତିର ସଙ୍ଗତେ	।	ଚଳଇ ଆନନ୍ଦିତ ଚିତ୍ତେ	॥
ଏମନ୍ତେ ପିତାର ଅନ୍ତରେ	।	ସେ ଯେ ବ୍ରାହ୍ମଣର କୁମରେ	॥
ଜଡ ଯେ ତାହାଙ୍କ ସୋଦର	।	ତାହାଙ୍କୁ କଲେ ହତାଦର	॥
ତାହାର ପ୍ରଭାବ ନ ଜାଣି	।	ଜଡ଼ର ପ୍ରାୟ ତାକୁ ମଣି	॥
ଜଡ଼ ବଧିର ଯେ ଉନ୍ନତ	।	ଏମନ୍ତ ରୂପେ ଯେ ଭରତ	॥
ମୃଗସେନର ପଶୁ ଯେତେ	।	ତାହାଙ୍କୁ ରଖାଇ ନିରତେ	॥
ପର ଅଧୀନ ପ୍ରାୟ ହୋଇ	।	ଲୋକର କାର୍ଯ୍ୟକୁ କରଇ	॥
ଲୋକ ଶ୍ରଦ୍ଧାରେ ଯାହା ଦେଇ	।	ପରମ ସନ୍ତୋଷେ ଭୁଞ୍ଜଇ	॥
କେବେହେଁ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ପ୍ରୀତିରେ	।	ପରଶ ନ କରି କାହାରେ	॥
ନିବୃତ୍ତ ହୋଇ ସର୍ବଠାରେ	।	ପରମ ଆନନ୍ଦ ଶରୀରେ	॥
ସର୍ବ ଦୁଃଖରେ ସମ ତାର	।	ହୃଦେ ନ କରେ ଅହଂକାର	॥
କଷ୍ଟେ ବରଷା ଶୀତ ତପ୍ତ	।	ସକଳ ସହେ ସେ ଭରତ	॥
ଦିଶଇ ମହାମଣି ସମ	।	ଶରୀର ଅତି ସ୍ଥୂଳ ପୀନ	॥
ଅତ୍ୟନ୍ତ ବ୍ରହ୍ମ ତେଜ ହୋଇ	।	ଜଡ଼ର ପ୍ରାୟ ସେ ଭ୍ରମଇ	॥
ଆହାର ଆଦି ସର୍ବଠାରେ	।	ସେ ଥାଇ ନିଷ୍ଠା ବ୍ୟବହାରେ	॥
ତଥାପି ଶୁଣ ହେ ରାଜନ	।	ତାହାର ନିଜ ଭ୍ରାତୃଗଣ	॥
କୃଷି ରକ୍ଷଣ କର୍ମଠାରେ	।	ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ତାହାରେ	॥
ଭ୍ରାତୃ ବଚନ ଅନୁମତେ	।	କୃଷି ରଖଇ ଅବିରତେ	॥
ମୃଗ ବରାହଙ୍କୁ ନିବାରି	।	ଥାଇ ଯେ ନିରତେ ଆବୋରି	॥
ଶୁଣ ହୋ ଅଭିମନ୍ୟୁ ବଳା	।	ଏମନ୍ତେ କେତେଦିନ ଗଲା	॥
ବୃଷଳୀପତି ସେ ରାଜନ	।	ପୁତ୍ର କାମରେ ହୋଇ ଛନ୍ନ	॥
ଚଣ୍ଡୀର ସନ୍ତୋଷ କାରଣେ	।	ସେ ନରପଶୁ ସମ୍ପାଦନେ	॥
ସେ ନର ପଶୁ କେଣେ ଗଲା	।	ତୋ ଅନୁଚର ଯେ ଜାଣିଲା	॥
ତାହାର ପଥ ଅନୁସାରେ	।	ଧାଇଁଲେ ତାର ଅନୁଚରେ	॥
ନିଶି ଅନ୍ଧାର ମହାତମ	।	ଖୋଜନ୍ତି ନାନା ଦେଶଗ୍ରାମ	॥
ପଶୁ ନ ପାଇ ଅନୁଚରେ	।	ନିରାଶ ହୋଇଲେ ଅନ୍ତରେ	॥
ଗୃହକୁ କରନ୍ତେ ଗମନ	।	ଦେଖିଲେ ବିପ୍ରଙ୍କ ନନ୍ଦନ	॥
ଏ ଅନନ୍ତରେ ନୃପମଣି	।	ଜଡ଼ର ପ୍ରଭାବ ନ ଜାଣି	॥
ବନ୍ଧନ କରି ତତ୍‌କ୍ଷଣେ	।	ସ୍ୱାମୀର କର୍ମ ସମ୍ପାଦନେ	॥
ଚଣ୍ତିକା ଗୃହେ ପ୍ରବେଶିଲେ	।	ସ୍ୱାମୀଙ୍କି ସମର୍ପିଣ ଦେଲେ	॥
ସୁଗନ୍ଧ ଶୀତଳ ଜଳରେ	।	ସ୍ନାନ କରାଇଣ ବିଧିରେ	॥
ଶୁଭ ନିର୍ଭଳ ବସ୍ତ୍ର ଦେଲେ	।	ନାନା ଭୂଷଣେ ସେ ମଣ୍ତିଲେ	॥
ବିବିଧ ସ୍ୱାଦ ଦ୍ରବ୍ୟମାନ	।	ତାହାଙ୍କୁ କରାଇ ଭୋଜନ	॥
ସୁଗନ୍ଧ ଧୂପ ଦୀପ ଦେଇ	।	ମାଳାଏ କଣ୍ଠରେ ଲମ୍ବାଇ	॥
ମୃଦଙ୍ଗ ଶଙ୍ଖ ଘୋର ସ୍ୱନ	।	କରାଇ ତହିଁ ସ୍ତବଗାନ	॥
ଏମନ୍ତେ ନାନାବିଧିମତେ	।	ସ୍ଥାପିଲେ ଦେବୀର ଅଗ୍ରତେ	॥
ବୃଷଳୀପତି ଏ ଅନ୍ତରେ	।	ତୀକ୍ଷ୍‌ଣ ଖଡଗ ଘେନି କରେ	॥
ତାହାର ରୁଧିର ସେ ଦେଇ	।	ଦେବୀ ସନ୍ତୋଷ ହେବାପାଇଁ	॥
ଏମନ୍ତେ ଶୁର ହେ ରାଜନ	।	ବୃଷଳେ ହୋଇ ମତିଭ୍ରମ	॥
ଧନ ସମ୍ପଦେ ମୋହ ଭରି	।	ଧର୍ମ ଅଧର୍ମ ନ ବିଚାରି	॥
ଈଶ୍ୱର ଅଂଶକୁ ନ ଧରେ	।	ହିଂସା କରଇ ଯେ ତାହାରେ	॥
ଦାରୁଣ କର୍ମ ଏହାଙ୍କର	।	ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବିପ୍ରର କୁମର	॥
ବିଷ୍ଣୁର କଳାବନ୍ତ ସେହି	।	ତାହାକୁ କଦର୍ଯ୍ୟନ୍ତି ନେଇ	॥
ସେ ସର୍ବ ଭୂତେ ସମଚିତ୍ତ	।	ବିଷ୍ଣୁ ଜପଇ ଅବିରତ	॥
ତାହାକୁ ପଶୁରେ ବିଚାରି	।	ନିକଟେ ହୋଇ ଖଡ୍‌ଗଧାରୀ	॥
ଏଥୁ ଅନ୍ତରେ ପରୀକ୍ଷିତ	।	ବ୍ରାହ୍ମଣ ତେଜେ ଅପ୍ରମିତ	॥
ସୁନାଭି କରାଳ ନୃସିଂହ	।	ତେଣୁ କଦର୍ଯ୍ୟ ଦେବୀ ଦେହ	॥
ତକ୍ଷଣେ ଉଚ୍ଚାଟ ସେ ହୋଇ	।	ଉଠିଲା ଅତି ତେଜ ବହି	॥
ସେ ଦେବୀ ଚଣ୍ତୀ ଭଦ୍ରକାଳୀ	।	ଅତ୍ୟନ୍ତ ତେଜରେ ପ୍ରଜ୍ୱଳି	॥
ନେତ୍ର ଭ୍ରୁକୁଟି ଯୋଗେ ତାର	।	ବଦନ ଦିଶେ ଭୟଙ୍କର	॥
ଦନ୍ତ ଦିଶଇ ଯେ କରାଳ	।	ଅରୁଣ ନୟନ ଯୁଗଳ	॥
ଅଟ୍ଟହାସ୍ୟରେ ଘୋର ସ୍ୱନ	।	ପୂର୍ଣ୍ଣ ନୋହିଛି ଦେବୀ ମନ	॥
ଧାଇଁଲେ ଅତି ଶୀଘ୍ରତରେ	।	ପାପିଷ୍ଠମାନଙ୍କ ଉପରେ	॥
ତାହାଙ୍କ ହସ୍ତୁ ଖଡ୍‌ଗ ଘେନି	।	ଶୁଣ ପରୀକ୍ଷ ନୃପମଣି	॥
ଶାଣିତ ଅତି ତୀକ୍ଷ୍‌ଣ ଧାର	।	ଛେଦିଲେ ତାହାଙ୍କର ଶିର	॥
ପରମ ସନ୍ତୋଷ ସେ ହୋଇ	।	ଆପଣା ଗଣ ସଙ୍ଗେ ନେଇ	॥
ରୁଧିର ସୁରା କରି ପାନ	।	ଭୋଳେ ହୋଇଲେ ମନ ଛନ୍ନ	॥
ଦେବୀର ଯେତେ ପାରିଷଦ	।	ଆନନ୍ଦେ କରି ଗୀତ ନାଦ	॥
ମସ୍ତକମାନ ଘଣ୍ଟ କରି	।	ହରଷେ ବଜାନ୍ତି ବିହରି	॥
ଶୁଣ ରାଜନ ସାବଧାନେ	।	ଯେତେ ବୃଷଳ ପାପୀମାନେ	॥
ସାଧୁଙ୍କୁ କଲେ ପରମାଦ	।	ଆପଣେ ନାଶିଲେ ସମ୍ପଦ	॥
ବିଷ୍ଣୁ ଭକତ ଯେତେ ନରେ	।	ଦୟା ବହନ୍ତି ସର୍ବଠାରେ	॥
ବୈରାଗ୍ୟ ହିଂସା ଦୂରେ ତେଜି	।	ସେ ପାଦପଦ୍ମ ଯୁଗେ ଭଜି	॥
ପରମହଂସ-ଭାଗବତ	।	ତାହାକୁ ରଖନ୍ତି ଅନନ୍ତ	॥
କହଇ ଦାସ ଜଗନ୍ନାଥ	।	ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ	॥
ପ୍ରଭୁର ପାଦ ପଦ୍ମ ତଳେ	।	ମୋ ମନ ରହିବ ନିଶ୍ଚଳେ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଜଡ଼ଭରତ ଚରିତେ

ନାମ ନବମୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଦଶମ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଏଥୁ ଅନ୍ତରେ ଏକଦିନେ	।	ଶୁଣ ରାଜନ ସାବଧାନେ	॥
ସିନ୍ଧୁପତି ଯେ ରହୁରାଣ	।	ସେ ରାଜା ବିଷ୍ଣୁ ପରାୟଣ	॥
ତାହାର ଏକଷଷ୍ଠୀ ଭୃତ୍ୟେ	।	ରାଜାର ଗମନ ନିମନ୍ତେ	॥
ବିମାନ ବହି ନ ପାରନ୍ତି	।	ଏକ ପୁରୁଷେ ସେ ଲଭନ୍ତି	॥
ବିଧାତା ଯୋଗେ ଦେଖ ତାର	।	ସେ ବିଷ୍ଣୁ ଅଂଶେ ନୃପବର	॥
ସେଠାରେ ହେଲେ ଉପସ୍ଥିତ	।	ତାହାଙ୍କୁ ଦେଖି ନୃପଦୂତ	॥
ହରଷ ମନେ ବିଚାରଇ	।	ଏହାଙ୍କ ତୁଲେ କେହି ନାହିଁ	॥
କି ପୁଷ୍ଟ ଦୃଢ଼ ୟା ଶରୀର	।	ବିମାନ ରହିବ ସୁନ୍ଦର	॥
ଏମନ୍ତେ ଶୀଘ୍ର ଘେନିଗଲେ	।	ବିମାନ ବୁହାରେ ଖଞ୍ଜିଲେ	॥
ଏହି ନିଯୁକ୍ତ ନର ସଙ୍ଗେ	।	ବିମାନ ବହେ ନାନାରଙ୍ଗେ	॥
ସାକ୍ଷାତେ ବିଷ୍ଣୁ ଅଂଶେ ସେହି	।	ପର ଅଧୀନ ପ୍ରାୟେ ହୋଇ	॥
ସେ ଯେ ପରମ ଭାଗବତ	।	ଏ କର୍ମ ତାର ଅନୁଚିତ	॥
ବିମାନ ବହି ନ ପାରଇ	।	ବିଷମ ଶ୍ରମେ ସେ ଚଳଇ	॥
କ୍ଷୁଦ୍ରଜନ୍ତୁଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଭୟେ	।	ପାଦ ନ କ୍ଷେପନ୍ତି ନିର୍ଭୟେ	॥
ତେଣୁ ବିମାନ ବକ୍ର ହୋଇ	।	ରାଜାର କଷ୍ଟ ହୁଏ ଦେହୀ	॥
ବିମାନବୁହା ପରାସରେ	।	ରାଜା କହଇ କୋପଭରେ	॥
ବିଷମ ସମଭାବ ହୋଇ	।	ବିମାନ ବହ କାହିଁପାଇଁ	॥
ପ୍ରଭୁ ବଚନେ କୋପଭରେ	।	ଶୁଣି କମ୍ପିଲେ ସେ କିଙ୍କରେ	॥
ଅତ୍ୟନ୍ତ ଭୟଚିତ୍ତ ହୋଇ	।	ଜଡ଼କୁ ଦେଲେ ସେ ଦେଖାଇ	॥
ଭୋ ନାଥ ଆମ୍ଭ ଦୋଷ ନାହିଁ	।	ଏ ଯେ ପୁରୁଷ ନ ଚଳଇ	॥
ଏହାର ବକ୍ରଗତି ପାଇଁ	।	ବିମାନ ବକ୍ରଭାବ ହୋଇ	॥
ଭୋ ନାଥ ଶୁଣ ସାବଧାନେ	।	ପୁଣି ହିଁ ଚଳଇ ବିମାନେ	॥
ଏହାର ସଙ୍ଗତେ ରାଜନ	।	ବହି ନ ପାରିବୁ ବିମାନ	॥
ସଂସର୍ଗ ଦୋଷରୁ ଆମ୍ଭର	।	ଦଣ୍ତିବ ଯେବେ ନୃପବର	॥
ଏମନ୍ତେ ଭୃତ୍ୟବାକ୍ୟ ଶୁଣି	।	ସେ ଯେ ରାଜନ ଶିରୋମଣି	॥
ସ୍ୱଭାବେ ସାଧୁ ସେ ବୋଲାଇ	।	ରଜ ଗୁଣରେ କ୍ରୋଧ ବହି	॥
ବିଷ୍ଣୁ ଭକତ ବିପ୍ରବର	।	ତାହାକୁ କହଇ ଉତ୍ତର	॥
ରହୁରାଣ ଉବାଚ
ସୁପୁଷ୍ଟ ସ୍ଥୂଳ ତୋ ଶରୀର	।	କଠିନ ପୀନ ପାଦ ଊର	॥
ସ୍ଥକିତେ ଚଳୁ କି କାରଣେ	।	ଏ ତୋର ଅଙ୍ଗ ନିଷ୍କାରଣେ	॥
କ୍ଷୁଦ୍ର ଯେ ତୋର ସଙ୍ଗତରେ	।	ବିମାନ ବହନ୍ତି ତ‌ତ୍ପରେ	॥
ବ୍ୟର୍ଥ ଏ ତୋର କଳେବର	।	ମିଥ୍ୟାରେ ବହୁ ତୁ ଶରୀର	॥
ଏମନ୍ତେ ଶୁଣ ପରୀକ୍ଷିତ	।	ସେ ଯେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ବିଷ୍ଣୁଭକ୍ତ	॥
ଏମନ୍ତ ବଚନେ ମଉନ	।	ସ୍ୱଭାବେ ବହଇ ବିମାନ	॥
ପୁଣି ବିମାନ ବକ୍ର ହେଲା	।	ସେ ରାଜା ଅତି କୋପକଲା	॥
ଆରେ ପାମର ମୂଢ଼ଚିତ୍ତ	।	ଜୀବନ ଥାଉ ତୁହି ମୃତ	॥
ଏ ମୋର ଅଙ୍ଗେ କଷ୍ଟ ଦେଉ	।	ଉନ୍ମତ ଭାବ କିମ୍ପା ବହୁ	॥
ଯମର ପ୍ରାୟେ ମୁଁ ଅଟଇ	।	ଦୁଷ୍ଟଙ୍କ ଦର୍ପ ମୁଁ ଧ୍ୱଂସଇ	॥
ତୋହର ମତ୍ତଭାବ ମୁହିଁ	।	ଆଜ ଯେ ଦୂର କରିବଇଁ	॥
ଏମନ୍ତେ ଅତି ନିନ୍ଦାମାନ	।	ବହୁତ କଲା ସେ ରାଜନ	॥
ରଜଗୁଣରୁ କ୍ରୋଧ ତାର	।	ତମଗୁଣରୁ ଅହଂକାର	॥
ସକଳ ଭୂତେ ଦୟା ସାର	।	ସେ ଯେ ବ୍ରାହ୍ମଣର କୁମାର	॥
ଈଷତ ହାସ୍ୟ-ବଦନରେ	।	ବଚନ କହଇ ରାଜାରେ	॥
ଭରତ ଉବାଚ
ଭୋ ନୃପ ଶୁଣ ସାବଧାନେ	।	ତୁମ୍ଭେ ଯେ କହିଲ ବଚନେ	॥
ଗମନ କରି ନ ପାରଇ	।	ସେ କଥା ଉଚିତ ଅଟଇ	॥
ଏ କଥା ଆମ୍ଭ ସାଧୁପଣ	।	ଲୋକରେ କରନ୍ତି ଗାୟନ	॥
ଜୀବନ ମୃତ ଯେ ବୋଇଲ	।	ସେ କଥା ସତ୍ୟ ଯେ କହିଲ	॥
କ୍ଲେଶ ଶରୀରେ ଏ ଆମ୍ଭର	।	କେବେହେଁ ନୁହେଁ ନୃପବର	॥
ମାନ ଅହଂକାରାଦି ଯେତେ	।	ତାହାର ନାନା ବ୍ୟାଧି ହିତେ	॥
କ୍ଷୁଧା ପିପାସା ଭୟମାନ	।	ମୋହର ନାହିଁ ହେ ରାଜନ	॥
ନିଦ୍ରା ବିହାର କ୍ରୋଧ ଯେତେ	।	ମୋହ ଅହଂକାର ସମେତେ	॥
ଯେ ପ୍ରାଣୀ ଦେହବନ୍ତ ହୋଇ	।	ତାହାର ତହିଁ ଏତେ ଥାଇ	॥
ମୋହର ଦେହେ ଏତେ ନାହିଁ	।	ଜୀବନ ଥାଉଁ ମୃତ ମୁହିଁ	॥
କେ ଅବା କାହାକୁ ବହଇ	।	ଏମନ୍ତ ମୁହିଁ ନ ଦେଖଇ	॥
କେବା ଈଶ୍ୱର କେ କିଙ୍କର	।	ଏମନ୍ତ ନ ଦେଖି ଉପର	॥
ତୁମ୍ଭ ଆମ୍ଭର ଏ ବିଚାର	।	କିମ୍ପା କହିଲ ନୃପବର	॥
ଆମ୍ଭେ କି କରିବୁ ତୁମ୍ଭରେ	।	ସ୍ୱଭାବେ ଏ ଜଡ଼-ଶରୀରେ	॥
ପ୍ରମତ୍ତ ଜଡ଼ଭାବେ ମୁହିଁ	।	ବିମାନେ କେବେହେଁ ନ ବହି	॥
ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଶୁଣ ପରୀକ୍ଷ ନୃପବର	।	ସେ ଯେ ବ୍ରାହ୍ମଣର କୁମର	॥
ସୁଶୀଳ ସମ ସାଧୁ ଚିତ୍ତ	।	ବିଶେଷେ ବିଷ୍ଣୁର ଭକତ	॥
ତାହାର ବାକ୍ୟ ଅନୁସାରେ	।	ଏମନ୍ତ କହି ସେ ମଧୁରେ	॥
ପ୍ରାରବଧ କର୍ମ କ୍ଷୟ ପାଇ	।	ପୁଣି ବସନ୍ତି ତୁନି ହୋଇ	॥
ତତ୍ତ୍ୱ ଯଜ୍ଞଶାନ୍ତି ମନରେ	।	ସେ ଯାଉଥିଲା ସ୍ନେହଭରେ	॥
ବିଷୟ କର୍ମ କରି ଦୂର	।	ଏମନ୍ତେ ଶୁଣ ନୃପବର	॥
ଦ୍ୱିଜ ବଚନ ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନ	।	ବିଷୟ ତାପ ବିଖଣ୍ଡନ	॥
ଅମୃତ ପ୍ରାୟ ତାହା ଜାଣି	।	ମନେ ଚିନ୍ତିଲା ନୃପମଣି	॥
ତକ୍ଷଣେ ଶୀଘ୍ର ଗତି ହୋଇ	।	ବିମାନୁ ପଡିଲା ଓହ୍ଲାଇ	॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ପାଦ ଯୁଗଳରେ	।	ଶିର ଅର୍ପିଲା ଶୀଘ୍ରତରେ	॥
କ୍ଷମା କରାଇ ଅପରାଧ	।	କହଇ ବାକ୍ୟ ଗଦଗଦ	॥
ରହୁରାଣ ଉବାଚ
କେ ତୁମ୍ଭେ କହ ସ୍ୱାମୀ ମୋରେ	।	କରୁଣା କର ଏ କିଙ୍କରେ	॥
ଗୁପତ ହୋଇ ଭ୍ରମୁଥାଅ	।	ବ୍ରାହ୍ମଣ ରୂପ ତୁମ୍ଭେ ବହ	॥
କିବା ଅବଧୂତ-ବେଶରେ	।	କେମନ୍ତେ ବିହିଲ ଏଠାରେ	॥
କାହିଁ ତୁମ୍ଭର ନିଜ ସ୍ଥାନ	।	କେମନ୍ତେ ବହିଲ ବିମାନ	॥
ଏ ଯେ ଅପରାଧ ମୋହର	।	କ୍ଷମା ତୁ କର ଦ୍ୱିଜବର	॥
ଇନ୍ଦ୍ରାଦି ଯେତେ ଦେବାସୁର	।	ଶଙ୍କର ଆଦି ଦିବାକର	॥
ଏହାଙ୍କ କ୍ରୋଧରେ ମୋହର	।	ଭୟ ଯେ ନାହିଁ ବିପ୍ରବର	॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଅପମାନେ ମୋର	।	ହୃଦ କମ୍ପଇ ଥରହର	॥
ଏଣୁ ଅପରାଧ ମୋହର	।	କ୍ଷମା କରିବ ବିପ୍ରବର	॥
ଅଶେଷ ଜ୍ଞାନର କାରଣ	।	ତୁମ୍ଭେ ଯେ ବିଷ୍ଣୁ ପରାୟଣ	॥
ଅଜ୍ଞାନ ପ୍ରାଣୀ ମାନଙ୍କରେ	।	ଦେଖାଅ ଏ ଜଡ଼ ଶରୀରେ	॥
ତାହାର ଯେତେ ବାକ୍ୟମାନ	।	ଗ୍ରଥିତ ହୋଇଅଛି ଜ୍ଞାନ	॥
ସକଳ ଜ୍ଞାନମନ୍ତ ତୁହି	।	ତୋତେ ମୁଁ ପ୍ରସନ୍ନ କରଇ	॥
ଜ୍ଞାନ ସ୍ୱରୂପ ଏ ତୋହର	।	ଭୋ ନାଥ ମୋତେ କୃପାକର	॥
ଉତ୍କଟ ଜଡ଼ରୂପ ହୋଇ	।	ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ହିତେ ଭ୍ରମୁଥାଇ	॥
ଭୋ ନାଥ ବିପ୍ର ଯୋଗେଶ୍ୱର	।	ମୁଁ ମୂଢ଼ମତି ଯେ ପାମର	॥
କେମନ୍ତ ତୋତେ ଚିହ୍ନିବଇଁ	।	ସ୍ୱଭାବେ ଗୃହବନ୍ଧେ ରହି	॥
ଏ ଯେ ମୋହର ଅନୁଚର	।	ଅତ୍ୟନ୍ତ ମୂଢ ଦୁରାଚାର	॥
ଅଜ୍ଞାନ ହେତୁ ଆଣିଦେଲେ	।	ବିଧାତା ଘଟଣାର ବଳେ	॥
ଶୁଣ ପରୀକ୍ଷ ସାବଧାନେ	।	ସେ ବିପ୍ର ନୃପର ବଚନେ	॥
ଜ୍ଞାନ ବୈରାଗ୍ୟ ଆଦିକରି	।	ସକଳ ଏଥି ଅଛି ପୂରି	॥
ଗୋବିନ୍ଦ-ପାଦ ପଦ୍ମତଳେ	।	ମନ ତୁ ରଖ ସୁନିଶ୍ଚଳେ	॥
ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଏହୁ ବାଣୀ	।	ଶୁଣି ସଂସାରୁ ତର ପ୍ରାଣୀ	॥
କୃଷ୍ଣ ଚରଣେ ନିତ୍ୟ ଭଜ	।	କହଇ ଜଗନ୍ନାଥ ଦ୍ୱିଜ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ରହୁରାଣ ଜଡ଼ଭରତ

ସମ୍ୱାଦେ ନାମ ଦଶମୋଽଧ୍ୟାୟଃ װ

•••

ଏକାଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ହେ ରାଜା ଶୁଣ ସାବଧାନେ	।	ତୁ ଯେ କହିଲୁ ଅନୁମାନେ	॥
ମୂର୍ଖ-ପଣ୍ତିତ ଦୁଇମତ	।	ଏ କଥା ଅଟଇ ଉଚିତ	॥
ତଥାପି ପଣ୍ତିତ ଯେ ନୋହେ	।	ତତ୍ତ୍ୱ ଭାବରେ କ୍ରୋଧ ବହେ	॥
ଅପରେ ଶୁଣ ହେ ରାଜନ	।	ଗୃହକର୍ମରେ ଯେଉଁ ଜନ	॥
ସୁକର୍ମ ବିଦ୍ୟାକୁ ଆଚରେ	।	ତ‌ତ୍ତ୍ୱ ଗୁଣରେ ମନ ଧରେ	॥
ପଣ୍ତିତ ବୋଲାନ୍ତି ସଂସାରେ	।	ଯେ ତତ୍ତ୍ୱ ଜ୍ଞାନ ମନେ ସ୍ମରେ	॥
ସେ ସାଧୁ ବୋଲାଇ ସଂସାରେ	।	ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ଯେବେ ଦୟାକରେ	॥
ଦଣ୍ତିବା ଶକ୍ତି ଯାର ଥାଇ	।	ତଥାପି କ୍ଷମା ସେ କରଇ	॥
ସାଧୁଙ୍କ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଯେଉଁ ନର	।	ସୁଖ ଦୁଃଖରୁ ଯେ ବାହାର	॥
ଅପରେ ଶୁଣ ହୋ ରାଜନ	।	ଗୃହକର୍ମରେ ଯେଉଁ ଜନ	।।
ସ‌ତ୍ତ୍ୱ ରଜ ତମ ଗୁଣରେ	।	ମନ ହୋଇଲା ଦୃଢ଼ତରେ	॥
ଯେ ଗୁଣ ଯାହାର ହୁଅଇ	।	ସେ ଗୁଣ ପ୍ରାଣୀ ପ୍ରକାଶଇ	॥
ସ୍ୱଧର୍ମ ମନ୍ଦ ଭାବ ଦୁଇ	।	ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭାବକୁ ସେ ବହି	॥
ଧରଇ ଗୁଣ ଅନୁସାରେ	।	ସ୍ୱରୂପ ବେଭାର ଅପରେ	॥
ଯେ ସୁଖ ଦୁଃଖ ଆଦିକରି	।	ଲଭଇ କର୍ମକୁ ଆଦରି	॥
ଦେଖ ଏ ଅନିତ୍ୟ ସଂସାର	।	ମାୟାରେ ହୋଇ ତତପର	॥
ତାହାର ଗୁଣ ଅନୁସାରେ	।	ପ୍ରାଣୀ ଯେ କର୍ମମାନ କରେ	॥
ଏ ତର୍କ ଭାବକୁ ଯେ ବହି	।	ସକଳ ସାକ୍ଷୀ ହୋଇ ସେହି	॥
ତେଣୁ କହନ୍ତି ବେଦସାର	।	ଗୁଣ ନିର୍ଗୁଣ ଏ ଅପାର	॥
ସୁଗୁଣ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର	।	ନାନା ବ୍ୟସନ ଯେ ଅପାର	॥
ନିର୍ଗୁଣ ଭାବକୁ ଯେ ଧରେ	।	ସେ ପ୍ରାଣୀ ଭବଜଳୁ ତରେ	॥
ମୃତ ପ୍ରଦୀପ ପ୍ରାୟେ ହୋଇ	।	ସ୍ୱଗୁଣେ ସଂସାରେ ଭ୍ରମଇ	॥
ଦ୍ରବ୍ୟର ଭାବେ କର୍ମମାନ	।	ଆଶ୍ରୟ ଆଦି ହେ ରାଜନ	॥
ମାୟାର ବଳେ ଏ ସଂସାରେ	।	ପ୍ରାଣୀର ମନକୁ ଯେ ହରେ	॥
କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞଭାବକୁ ଆଦରି	।	ଶରୀରେ ବସିଛି ଆବୋରି	॥
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବେ କେ ଅଛଇ	।	ତାହାକୁ ପ୍ରାଣୀ ନ ଜାଣଇ	॥
ଶୁଦ୍ଧ ଅଶୁଦ୍ଧ ସଦାଚାର	।	ସେ ଯେ କରନ୍ତି ପ୍ରାଣୀଙ୍କର	॥
ଅପରେ ଶୁଣ ହେ ରାଜନ	।	କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞ ପୁରୁଷ ପ୍ରମାଣ	॥
ପରମ ଆତ୍ମା ଜ୍ୟୋତିର୍ମୟେ	।	ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବୃତ୍ତି ଯାର ଦେହେ	॥
ସେ ନାରାୟଣ ଭଗବାନ	।	ବାସୁଦେବ ଆଦି କାରଣ	॥
ଯାର ସ୍ମରଣେ ପାପମାନ	।	ବିଶେଷେ ହୁଅନ୍ତି ଖଣ୍ତନ	॥
ମାୟାର ବଳେ ଏ ଜଗତେ	।	କ୍ରୀଡା କରନ୍ତି ଅବିରତେ	॥
ସ୍ଥାବର ଜଙ୍ଗମାଦିଠାରେ	।	ପବନ ଯେସନ ସଞ୍ଚରେ	॥
ତେମନ୍ତେ ହୋଇ ସର୍ବଠାରେ	।	କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞ ରୂପେ ସେ ବିହରେ	॥
ଯାବତ କାଳ ପ୍ରାଣୀଗଣ	।	ମାୟାକୁ ନ କରେ ଖଣ୍ତନ	॥
ଷଡ଼ଅଇରି ନ ଜିଣଇ	।	ବିମୁକ୍ତ ସଙ୍ଗ ସେ ନୁହଇ	॥
ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଯେଣୁ ନ ଜାଣେ	।	ତାବତ ଭ୍ରମେ ଅକାରଣେ	॥
ସଂସାରେ ତାପ ଦାବାନଳ	।	ସେ ଯେ ଅନାଦି ଆଦିମୂଳ	॥
ଯାବତ ତାକୁ ନ ଚିହ୍ନଇ	।	ଶୋକ-ମୋହରେ ସେ ଭ୍ରମଇ	॥
ତୁ ଏବେ ଶୁଣ ନୃପବର	।	ଏ ଯେ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତର ଈଶ୍ୱର	॥
ଅଖିଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ଗୁରୁ	।	ଯାର ମହିମା ମହାମେରୁ	॥
ତାହାର ଚରଣାରବିନ୍ଦେ	।	ମନ ନିବେଶି ଅପ୍ରମାଦେ	॥
ମାୟା-କପଟ ଏ ସଂସାର	।	ତୁ ଏହା ଶୀଘ୍ର ପରିହର	॥
ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ହରିବାଣୀ	।	ଶୁଣି ସଂସାରୁ ତର ପ୍ରାଣୀ	॥
ସେ ପାଦ ପଦ୍ମ ଯୁଗଳରେ	।	ଚିତ୍ତ ମୋ ରହୁ ନିରନ୍ତରେ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ରହୁରାଣ ସମ୍ଭାଷଣେ
ନାମ ଏକଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଦ୍ୱାଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ରାଜୋବାଚ
ନମଇଁ ପ୍ରଭୁ ବିପ୍ରବର	।		ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ହିତେ ତୋ ଶରୀର	॥
ସ୍ୱଇଚ୍ଛା-ବିହାର ତୋହର	।		ନମସ୍ତେ ଦୟାର ସାଗର	॥
ଗୁପ୍ତ ଭାବରେ ଭ୍ରମୁ ତୁହି	।		ଏ ତୋର ମାୟା କେ ଜାଣଇ	॥
ବ୍ୟର୍ଥରେ ପ୍ରାଣୀ ଆତଯାତ	।		ତୁ ଯେ ମାୟା ରୂପରେ ସ୍ଥିତ	॥
ବ୍ୟାଧିପୀଡିତ ପ୍ରାଣୀମାନେ	।		ତାହାକୁ ଔଷଧ ଯେସନେ	॥
ନିଦାଘ ତାପରେ ପୀଡିତ	।		ତାହାକୁ ଯେହ୍ନେ ଜଳଶୀତ	॥
ସଂସାର-ଦୁଃଖ-ଦାବାନଳ	।		ତହିଁ ମୁଁ ହୋଇଣ ଆକୁଳ	॥
ପୀୟୁଷ ରସ ତୁମ୍ଭ ବାଣୀ	।		ପାଇ ତରିଲି ଦ୍ୱିଜମଣି	॥
ସଂଶୟ ଶରୀରୁ ମୋହର	।		ତୁମ୍ଭେ ଛେଦିଲ ଦ୍ୱିଜବର	॥
ଅଜ୍ଞାନ ଜଡ଼ଭାବ ଥିଲେ	।		ତୁମ୍ଭେ ଛେଦିବ ତାହା ଭଲେ	॥
ଅଧ୍ୟାତ୍ମ୍ୟ ଯୋଗ ତୋ ବଚନ	।		ଶୁଣି ସନ୍ତୋଷ ମୋର ମନ	॥
ଯେତେ ସ୍ୱକ୍ରିୟା ଫଳମାନ	।		କହିଲା ଈଶ୍ୱର ଅଧୀନ	॥
ଉତମ ତ‌ତ୍ତ୍ୱ ଏବେ ପାଇ	।		ପୃଥକ ବୁଦ୍ଧିମାନ ହୋଇ	॥
ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନ ଏ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର	।		ମନ ନୁହଇ ଦୃଢ଼ ତାର	॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ପାର୍ଥିବ-ବିକାର ଯେଉଁଟି		।	ଭାରବାହ ଅଟେ ସେହିଟି	॥
ଶ୍ରମ ଯେ ହୋଇବ କାହାର		।	ଏହା ତୁ ବୁଝି ନୃପବର	॥
ଶରୀରେ ଅଛି ଯେ ଚରଣ		।	ତହିଁ ଉପରେ ଗୁଳ୍‌ଫ ଜାଣ	॥
ଜାନୁ ଋରୁ ଯେ ମଧ୍ୟଦେଶ		।	ବକ୍ଷସ୍ଥଳ ଯେ ଗଳଦେଶ	॥
ସ୍କନ୍ଧକୁ ଘେନି କ୍ରମାନ୍ୱୟେ		।	ଅଛନ୍ତି ଯେ ଯାର ଇଚ୍ଛାଏ	॥
ସ୍କନ୍ଧ ଉପରେ କେହି ନାହିଁ		।	କେବଳ ଶିବିକା ଅଛଇ	॥
ତହିଁରେ ଅବୟବୀ ନାହିଁ		।	ସୌବୀର ରାଜା ବସିଛଇଁ	॥
ସେ ପଟେ ପାର୍ଥିବ-ବିକାର		।	ଏହା ତୁ ନୃପ ହେତୁକର	॥
ଏହି ବିକାରେ ଅଭିମାନ		।	ତୋହର ହୋଇଛି ରାଜନ	॥
ଏ ଯେ ସଂସାରେ ପ୍ରାଣୀମାନେ		।	ନୃପ ସେବକ ଭିନ୍ନେ ଭିନ୍ନେ	॥
କେହୁ କାହାକୁ ନମସ୍କାର		।	କରଇ ଆଚାର ବେଭାର	॥
ଏ ଜୀବମାନେ ବସି ତହିଁ		।	ନାନା-କୁକଥାମାନ କହି	॥
ମୁଁ ନୃପ ବୋଲି ଅହଂକାର		।	ଏ ମୂଢ଼ ଲୋକଙ୍କ ବେଭାର	॥
ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ଦଣ୍ତ ଦେଇ ମୁହିଁ		।	ଏମନ୍ତେ ନାନା କଥା କହି	॥
ପ୍ରଗଳ୍‌ଭ ଭାବ ତୁ ଧଇଲୁ		।	ଏଣୁ ମୋହର ସେବା କଲୁ	॥
ଦେଖ ଏ ଅଖିଳ ସଂସାର		।	ଜନ୍ମର ଯହୁଁ ଚରାଚର	॥
ତାହାର ନାମ ଯହୁଁକ୍ଷରେ		।	ପଡ଼ନ୍ତି ନାହିଁ ଏ ସଂସାରେ	॥
ପରମହଂସ ହୃଦସ୍ଥଳ		।	ଏ ଆଦି ଯେତେକ ସକଳ	॥
ତା ବିନୁ ଅନ୍ୟ କେହି ନାହିଁ		।	ଅଜ୍ଞାନ ମତି ନ ଜାଣଇ	॥
ଗୃହସ୍ଥ କର୍ମ ଆଦି ଯେତେ		।	ଅଜୀବ ସଜୀବ ସହିତେ	॥
ଦିବ୍ୟ ସ୍ୱଭାବ କାଳକର୍ମ		।	ପୃଥକ ଭାବ ଏହୁ ମନ	॥
ଜ୍ଞାନ ବିଶୁଦ୍ଧ ସେ ଅଟଇ		।	ପରମ ଆତ୍ମା-ରୂପ ବହି	॥
ଏକୁ ଅନେକ ସର୍ବ ଦେହୀ		।	ସେ ବିନୁ ଅନ୍ୟ ନାହିଁ କେହି	॥
ସର୍ବଜ୍ଞ ପ୍ରଶାନ୍ତ ଅଚ୍ୟୁତ		।	ଲୀଳାରେ ଯାହାର ଜଗତ	॥
ଯେ ପ୍ରଭୁ ଅଖିଳ କାରଣ		।	ମୁନିଏ କରନ୍ତି ଗାୟନ	॥
ଏବେ ତୁ ମୋହର ବଚନେ		।	ହରଷେ ଶୁଣ ସାବଧାନେ	॥
ବିବିଧ-ତପ ଯଜ୍ଞଆଦି		।	ବେଦ ଅଧ୍ୟୟନ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
ଏ ଆଦି ଯେତେ ହେ ରାଜନ		।	ସକଳ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭଗବାନ	॥
ଯାହା ସ୍ମରଣେ ପାପମାନ		।	ଅଶେଷ ହୁଅନ୍ତି ଖଣ୍ତନ	॥
ଉତ୍ତମ କଥା ଶ୍ଳୋକ ସାର		।	ଯେ ପ୍ରାଣୀ କରନ୍ତି ଉଚ୍ଚାର	॥
ଗ୍ରାମ୍ୟ କଥାରେ ତାର ମତି		।	କେବେହେଁ ନୋହେ ମହୀପତି	॥
ଯେବେ ନିଶ୍ଚଳ ଭାବେ ମନ		।	ପ୍ରଭୁରେ କରଇ ଅର୍ପଣ	॥
ତାହାଙ୍କୁ ପ୍ରଭୁ ଭାବଗ୍ରାହୀ		।	ସ‌ତ୍ୟ ପ୍ରଧାନେ ମନ ଦେଇ	॥
ଏବେ ହୋ ଶୁଣ ନୃପମଣି		।	ଆମ୍ଭର ପୂର୍ବଜନ୍ମବାଣୀ	॥
ଭରତ ନାମେ ରାଜା ମୁହିଁ		।	ବ୍ରହ୍ମାର ବଂଶେ ଜାତ ହୋଇ	॥
ସର୍ବ ସମ୍ପଦ ଦୂର କଲି		।	ନିଶ୍ଚଳେ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଭଜିଲି	॥
ପୂର୍ବର ମୋର କର୍ମଫଳ		।	ମୃଗ ସଙ୍ଗରୁ ମତି ଭୋଳ	॥
ଯେଣୁ ଅସାଧୁ ଆଚରିଲି		।	ମୃଗ ଶରୀର ମୁଁ ପାଇଲି	॥
ଯେଣୁ ମୋହର ପୁଣ୍ୟଥିଲା		।	ପ୍ରଭୁଙ୍କ କରୁଣା ହୋଇଲା	॥
ତେଣୁ ପୂର୍ବର କଥାମାନ		।	ମୋହର ହୋଇଲା ସ୍ମରଣ	॥
ଏବେ ହୋ ଶୁଣ ନୃପବର		।	ଲଭିଲି ବ୍ରାହ୍ମଣ-ଶରୀର	॥
ତେଣୁ ସଙ୍ଗକୁ ମୁହିଁ ଡ଼ରି		।	ଏ ଜଡ଼ ରୂପକୁ ଆବୋରି	॥
ଭ୍ରମଇ ଏ ଭବ ସାଗରେ		।	କର୍ମ ବନ୍ଧନ ଖଣ୍ତିବାରେ	॥
ଏକାନ୍ତ ନିଶ୍ଚଳ ଭାବରେ		।	ମନ ନିବେଶି କୃଷ୍ଣଠାରେ	॥
ଶୁଣ ରାଜନ ଏକମନେ		।	ଏଣୁ ସଂସାରେ ପ୍ରାଣୀମାନେ	॥
ଅସଙ୍ଗ ସଙ୍ଗେ ମୋହ ହୋଇ		।	ନାନା ଯୋନିରେ ଭ୍ରମୁଥାଇ	॥
ସାଧୁଙ୍କ ସଙ୍ଗଟି ଯାହାର		।	ପବିତ୍ର ହୁଅଇ ଶରୀର	॥
ନିଶ୍ଚଳମତି ଯେବେ ହୋଇ		।	ସଂସାର ସାଗରେ ବୁଡ଼ଇ	॥
ସାଧୁସଙ୍ଗତି ପ୍ରଭାବରେ		।	ପ୍ରଭୁର କୃପା ହୋଇ ତାରେ	॥
ସେ ଯେ ଅନାଦି ଚକ୍ରଧର		।	ଜଗତ ବନ୍ଧୁ ଦାମୋଦର	॥
ସେ ପ୍ରଭୁ ପାଦପଦ୍ମତଳେ		।	ମନ ମୋ ରହିବ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ		।	ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ରହୁରାଣ ଭରତ ସମ୍ବାଦେ
ନାମ ଦ୍ୱାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଶ୍ରୀମଦ୍‌ ଭାଗବତ ପଞ୍ଚମ ସ୍କନ୍ଧ

ତ୍ରୟୋଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉବାଚ
ଯେ ପଥ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୁର୍ଗମ	।	ମାୟାରେ ତହିଁ ହୋଇ ଭ୍ରମ	॥
ରଜ ତମରେ ଭିନ୍ନ ମତି	।	ପଥୁକୀ ଭାବେ କର୍ମ ଚିନ୍ତି	॥
ସେ ପ୍ରାଣୀ ସଂସାର ଭ୍ରମଇ	।	ସୁଖର ଲେଶ ତାର ନାହିଁ	॥
ଏ ଯେ ସଂସାର ମହାଘୋର	।	ନାନା ଦୁସ୍ତର ଭୟଙ୍କର	॥
ଏଥେ ନିବେଶି ଦୃଢ ମନ	।	ନାନା ଯାତନାର ଯେ ସ୍ଥାନ	॥
ବାତେ ଉନ୍ମୀଳ ରେଣୁ ଲାଗି	।	କେ ଚକ୍ଷୁ ବୁଜି ଦୁଃଖଭାଗୀ	॥
ବିବିଧ ଘୋର ସ୍ୱନ ଲାଗି	।	କଷ୍ଟେ ହୋଇବ ଦୁଃଖଭାଗୀ	॥
ଭଲ୍ଲୁକ ଆଦି ଘୋର ବାଣୀ	।	ଦୁଃଖିତ ଆତ୍ମା ତାହା ଶୁଣି	॥
କ୍ଷୁଧା ପୀଡିତ ଯେବେ ହୋଇ	।	ନିଷ୍ଫଳ-ବୃକ୍ଷକୁ ଧାମଇ	॥
କେବେହେଁ ମୃଗତୃଷ୍ଣା ଦେଖି	।	ଜଳର ପ୍ରାୟ ଉପଲକ୍ଷି	॥
ନିରାଶ ହୋଇଣ ତହିଁରେ	।	ଧାମଇ ଶୁଷ୍କ ନଦୀ ତୀରେ	॥
ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଭାବକୁ ସେ ବହି	।	ନିର୍ଦ୍ଧନ-ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ମାଗଇ	॥
ଦାରା ତନୟ ଅଗ୍ନି ପ୍ରାୟେ	।	ତହିଁ କ୍ରୀଡ଼ଇ ମାୟା ମୋହେ	॥
କେବେହେଁ ଶାନ୍ତି ନ ଭଜଇ	।	ପୁଣି ଉଦ୍‌ବେଗ-ମନ ହୋଇ	॥
ବିବିଧ ସୁଖ ଦୁଃଖ ପାଇ	।	ପରମ କ୍ଲେଶକୁ ଲଭଇ	॥
ଗନ୍ଧର୍ବ ପୁରେ ପ୍ରବେଶିଣ	।	ପ୍ରମୋଦ ଲଭେ ଅନୁକ୍ଷଣ	॥
କଣ୍ଟକ ଦୁର୍ଗମ ପାଷାଣେ	।	ନିରତେ ଭ୍ରମେ ଅକାରଣେ	॥
ବିମନ ହୋଇ ଦୁଃଖ ପାଇ	।	କ୍ଷଣକେ ପୁଣି ପାସୋରଇ	॥
ଅନ୍ତର ବାହାରେ ଯନ୍ତ୍ରିତ	।	ପ୍ରାଣୀ ହୁଅନ୍ତି ଆତଯାତ	॥
କୁଟୁମ୍ବ ପାଇ ଏତେ ତାପ	।	ବିପକ୍ଷ ସମ୍ୱତ୍ସରେ ପ୍ରାପ୍ୟ	॥
ଦୁଷ୍ଟ ଜନ୍ତୁରେ ପୀଡ଼ାପାଇ	।	ବିପିନେ ନିରତେ ଭ୍ରମଇ	॥
ଅନ୍ଧ ଯେସନେ ଅନ୍ଧକୂପେ	।	ପଡ଼ଇ କର୍ମର ବିପାକେ	॥
କ୍ଷଣକେ ପୁଣି ପାସୋରଇ	।	ପଡ଼େ ଗିରି କନ୍ଦରେ ଯାଇ	॥
ପୁଣି ଆତ୍ମାତତ୍ତ୍ୱକୁ	।	କ୍ଷଣକେ ପାସୋରଇ ପୁଣି	॥
ମାୟାରୁ କରି ଏ ସଂସାର	।	ଦୁର୍ଗମ ପଥ ଯେ ଏହାର	॥
ସଜୀବ ଆତ୍ମା ହୋଇ ତୁଲ	।	ଜାଣଇ ପ୍ରାଣୀ-ମନ୍ଦ ଭଲ	॥
ହରି ସେବାରେ ମନ ଦେଇ	।	ଯେ ପ୍ରାଣୀ ସଂସାରେ ଭ୍ରମଇ	॥
ଜ୍ଞାନ ଯେ ଠାକୁର ଈଶ୍ୱର	।	ନିଶ୍ଚିନ୍ତେ ହୁଅ ଭବୁ ପାର	॥
ରହୂରାଣ ଉବାଚ
ସାଧୁମାନଙ୍କ ଜନ୍ମସାର	।	ସଂସାରେ କିବା ଜନ୍ମ ଆର	॥
ଯେ ଜନ ହୃଷୀକେଶ ଗୁଣ	।	ବଦନେ କରେ ଉଚ୍ଚାରଣ	॥
ଶ୍ରବଣେ ଶୁଣି ଯଶ ଗାଇ	।	ସୁସାଧୁ ସଙ୍ଗତେ ମିଳଇ	॥
ଭୋ ସ୍ୱାମୀ ତୁମ୍ଭ ପାଦରେଣୁ	।	ମୋ ଦେହେ ଲାଗିଲାକ ଯେଣୁ	॥
ସର୍ବ ଦୁରିତ କ୍ଷୟ ଗଲା	।	ନିର୍ମଳ ମୋ ମନ ହୋଇଲା	॥
ଅବିଦ୍ୟା କର୍ମ ଯେ ମୋହର	।	ଭୋ ସ୍ୱାମୀ ସମାଗତ ତୋର	॥
ଅବିବେକ ଅବିଦ୍ୟାମାନେ	।	ହତ ହୋଇଲେ ତୋର ପୁଣ୍ୟେ	॥
ତୋତେ ମୋହର ନମସ୍କାର	।	ଏ ବଟୁ ରୂପ ଯେ ତୋହର	॥
ଅବଧୂତ ରୂପକୁ ଧରୁ	।	ପୃଥିବୀ ପର୍ଯ୍ୟଟନ କରୁ	॥

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ

ଏମନ୍ତ କହିଣ ରାଜନ	।	ବନ୍ଦିଲା ବିପ୍ରଙ୍କ ଚରଣ	।।
ରାଜାର ପୂଜାକୁ ଘେନିଲା	।	ଧରଣୀ ଭ୍ରମଣେ ଗମିଲେ	।।
ଏ ରୂପ ଧରି ସେ ବ୍ରାହ୍ମଣ	।	ପୃଥିବୀ କରେ ପର୍ଯ୍ୟଟନ	।।
ରାଜାର କୁଶଳ ନିମନ୍ତେ	।	ଭ୍ରମେ ଭ୍ରମନ୍ତି ଏ ଯେ ନିତ୍ୟେ	।।
ଏମନ୍ତେ ରହୁରାଣ ବାଣୀ	।	ଆନନ୍ଦେ ଶୁଣି ବିପ୍ରମଣି	॥
ପରମ କରୁଣା ସେ ବହି	।	ରହୁରାଣକୁ ତତ୍ତ୍ୱ କହି	॥
ହରଷ ହୋଇ ରହୁରାଣ	।	ପରମ ତ‌ତ୍ତ୍ୱ ଯେ ପାଇଣ	॥
ଆତ୍ମା ଅବିଦ୍ୟା ଧ୍ୟାନ ଯେତେ	।	ଦେହ ଅହଂକାର ସମେତେ	॥
ତକ୍ଷଣେ ଛାଡ଼ିଲା ସକଳ	।	ଶୁଣ ପରୀକ୍ଷ ମହୀପାଳ	॥
ଭାଗବତ ଆଶ୍ରୟ ଜନ	।	ଏଡ଼େ ପ୍ରଭାବ ହେ ରାଜନ	॥

ପରୀକ୍ଷିତ ଉବାଚ

ବହୁ ପ୍ରକାରେ ଏ ସଂସାର	।	ଏ ଭାଗବତ-ଶ୍ରେଷ୍ଠ କରେ	॥
ଏହାଙ୍କ ବାକ୍ୟ ଅନୁସରି	।	ସେ ପ୍ରାଣୀ ସଂସାରରୁ ତରି	॥
ଏହାଙ୍କୁ କି ଗତି ଅପରେ	।	ଗତି ଅଗତି କିବା କରେ	॥
ଏ ଅନନ୍ତରେ ନୂପବରେ	।	ଏଥୁ ଦୁର୍ଗମ ଯେ ଅପରେ	॥
ତାହାର ସଂଘଟନ ଯେତେ	।	ସକଳ ମୋହର ଅଗ୍ରତେ	॥
ତୁ ଅନୁଗ୍ରହ କରି କହ	।	ମୋହର ଫେଡିବ ସନ୍ଦେହ	॥
ସେ ବିପ୍ର ରହୁରାଣ ବାଣୀ	।	ଆନନ୍ଦେ ଶୁଣି ନୃପମଣି	॥
କର୍ଣ୍ଣେ ଶୁଣନ୍ତି ଯେତେ ପ୍ରାଣୀ	।	ଘୋର ସଂସାର ଯାନ୍ତି ଜିଣି	॥
ସକଳ ପାପୁଁ ସେ ତରନ୍ତି	।	ଅନ୍ତେ ମୁକତି ସେ ଲଭନ୍ତି	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	।	ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ରହୁରାଣ ସମ୍ଭାଷଣେ

ନାମ ତ୍ରୟୋଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀ ଶୁକ ଉବାଚ
ଦେହାଭିମାନେ ଯେଉଁ ନର	।	ସତ୍ୟାଦି ଗୁଣ ଅହଂକାର	॥
କୁଶଳ ଅକୁଶଳ ଦୁଇ	।	ଏଥେ ନିର୍ମିତ ସେ ହୁଅଇ	॥
ବିବିଧ ନର ଦେହ ବହି	।	ସଂଯୋଗ ବିଯୋଗ କରଇ	॥
ପାପ ନିର୍ମିତ ଏ ସଂସାରେ	।	ରହଇ ନିନ୍ଦିତ କର୍ମରେ	॥
ଭଗବାନ ପ୍ରଭୁ ଈଶ୍ୱର	।	ଯେ ବିଷ୍ଣୁ ଅଖିଳ ଠାକୁର	॥
ଏହା ମାୟାରେ ବଶ ହୋଇ	।	ଏ ଜୀବ କିଛି ନ ଜାଣଇ	॥
କର୍ମଶୂନ୍ୟ ଦେହ ନିର୍ମିତ	।	ଏହାକୁ ଅନୁଭବ ମତ	॥
ଶ୍ମଶାନ ପ୍ରାୟ ସେ ଅଟଇ	।	ଏହାର ମତ ନ ଜାଣଇ	॥
ଘୋର ନରକ ଏ ସଂସାର	।	ଏଥିରେ ରହି ମୂଢ଼ ନର	॥
ବିବିଧ ବିଫଳ ଯେ କର୍ମ	।	ତେଣୁ ହୁଅଇ ମତିଭ୍ରମ	॥
ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଚରଣାରବିନ୍ଦ	।	ସୁସ୍ୱାଦୁ ଗନ୍ଧ ମକରନ୍ଦ	॥
ଏହାକୁ ଆଶ୍ରୟ ଯେ କରି	।	ଅଛନ୍ତି ସେ ପାଦ ଆବୋରି	॥
ପାପ ଧ୍ୱଂସଇ ସୁଖ ଦେଇ	।	ଏମନ୍ତ ପଦ ନ ସେବଇ	॥
ସେ ପଦ ଆଶ୍ରୟ ନ କରି	।	ଭ୍ରମନ୍ତି ମାୟାକୁ ଆବୋରି	॥
ଏ ଦେହରେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗଣ	।	ନାନା ଉପଭୋଗ କାରଣ	॥
କାମ ଭୋଗରେ ଭୋଳ ହୋଇ	।	ଅର୍ଜିତ ଯେତେ ଆତ୍ମାଦେହୀ	॥
କରନ୍ତି ଆତ୍ମା ପୁଣ୍ୟ ଥରେ	।	ଏଣୁ ଏ ପୁଣ୍ୟ ନୃପବରେ	॥
ଅଥବା କୁଟୁମ୍ବ ବିଷୟେ	।	ଅପତ୍ୟ-ସ୍ନେହେ ମାୟାମୋହେ	॥
କଦର୍ଯ୍ୟ କୁଟୁମ୍ବ କାରଣ	।	ମୋହେ ହୁଅନ୍ତି ହତଜ୍ଞାନ	॥
ଅସତ୍ୟ ସଙ୍ଗ ଯେଉଁ ନର	।	ଲଭଇ ପାଷାଣ୍ଡ ଶରୀର	॥
ଦାରା ତନୟ ଗୃହେ ଥାଇ	।	କେବେହେଁ ସୁଖ ନ ଲଭଇ	॥
ଯେବେ ସେ ରାଜା ହରେ ଧନ	।	ନାନା କ୍ଳେଶରେ ଦୁଃଖମନ	॥
ଜୀବନ ମୃତ୍ୟୁ ପ୍ରାୟ ହୋଇ	।	କେ ଅବା କ୍ଷଣେ ତ୍ରାସ ପାଇ	॥
କେବେହେଁ ଦେହ ମିଥ୍ୟା ମାନି	।	ନିବର୍ତ୍ତ ମନ ନୁହେଁ ପ୍ରାଣୀ	॥
ନିଦ୍ରାରେ ସ୍ୱପ୍ନପ୍ରାୟ କରି	।	ତକ୍ଷଣେ ପୁଣି ସେ ପାସୋରି	॥
ଯେ ଧରେ ଦେହ ଗୃହାଶ୍ରମେ	।	ଜନ୍ମ ଲଭଇ ମାୟା ଭ୍ରମେ	॥
ପାପ ଅନଳେ ଦେହ ଧରି	।	ନିତ୍ୟ ଭ୍ରମଇ କର୍ମ କରି	॥
ଲୌକିକ ବ୍ୟସନ ନିମିତ୍ତ	।	କ୍ଷଣକ୍ଷଣକେ ଦୁଃଖ ଚିତ୍ତ	॥
କଣ୍ଟକ ଦୁର୍ଗମ ପର୍ବତେ	।	ନିତ୍ୟଭ୍ରମଇ ଦୃଢ଼ ଚିତ୍ତେ	॥
ଶ୍ମଶାନେ ଶବ ପ୍ରାୟ ହୋଇ	।	ସୁଖ ଦୁଃଖକୁ ନ ଜାଣଇ	॥
ଦୁର୍ଗମ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱ ଦୁଃଖ ହରି	।	ଉନ୍ନିଦ୍ର ଭାବକୁ ଆଚରି	॥
ବ୍ୟଥିତ ହୃଦୟକୁ ପାଇ	।	ଅନ୍ନ ଯେସନେ କଷ୍ଟଦେଇ	॥
ଅଜ୍ଞାନ ଭାବ ପାପ ଚିତ୍ତେ	।	ତମେ ପଡ଼ଇ ପ୍ରାଣୀ ଅନ୍ତେ	॥
କେବେହେଁ ନ କରେ ପ୍ରଧାନ	।	ସ୍ୱକାମେ ହରେ ପ୍ରାଣୀ ମନ	॥
ସ୍ୱାମୀରେ ଦ୍ରୋହ ଚିନ୍ତା କରେ	।	ଦୁର୍ଗମ ନରକ ଆବୋରେ	॥
ଏମନ୍ତେ ଆତ୍ମା କର୍ମଫଳେ	।	ପ୍ରାଣୀ ଭ୍ରମନ୍ତି ଏ ଶୟଳେ	॥
ଜନ୍ମ ବାସନା ଫଳେ ତାର	।	ପୁଣି ଜନ୍ମଇ ଏ ସଂସାର	॥
ଶୁଣ ରାଜନ ଏକମନ	।	ଯେବେ ଏ କର୍ମେ କର୍ମମାନ	॥
ଛେଦନ୍ତି ହରି ଆଶ୍ରେକରି	।	ତେବେ ସେ ଭବୁଯାନ୍ତି ତରି	॥
କେବେହେଁ ନାନାମତ ବାଦେ	।	ଦୈବର ବିଭୂତି ସମ୍ପଦେ	॥
କେବେହେଁ ହୃଦେ ନ ଚିନ୍ତିବ	।	ବିଷ୍ଣୁର ପାଦେ ମନ ଦେବ	॥
ଅନ୍ୟର ଧନ ଅନ୍ୟ ନେଇ	।	ସ୍ୱଭାବେ କର୍ମ ନ ଜାଣଇ	॥
ଏ ଯେ ସଂସାର ଘୋରପଥ	।	ନାନା ଉପସର୍ଗ ସହିତ	॥
ଏହା ଆଶ୍ରୟ କରି ପ୍ରାଣୀ	।	ଏ ସର୍ବ ଅନୁଭବ ଜାଣି	॥
ଶୋକ ଲୋଭାଦି ମୋହମାନ	।	ମାତ୍ସର୍ଯ୍ୟ କ୍ରୋଧ କ୍ଷୁଧା ଜନ୍ମ	॥
ପାପାତ୍ମା ଆଧିବ୍ୟାଧି ଯେତେ	।	ଜରା ମରଣାଦି ସହିତେ	॥
ଦେବ ମାୟାରେ ମୋହହୋଇ	।	ନାରୀର ବଶଭାବ ବହି	॥
ଅମୃତ ଲତାରେ ବନ୍ଧନ	।	ତହିଁରେ ମନ କରି ଛନ୍ନ	॥
ତା ଅବଲୋକନେ ବିହାରେ	।	ତେଣେ ଆସକ୍ତ ମୂଢ଼ନରେ	॥
ସୁତ ଦୁହିତାର ବଚନେ	।	ଚିତ୍ତ ନିବେଶି ଅନୁକ୍ଷଣେ	॥
ହୃଦରେ ଆନନ୍ଦିତ ହୋଇ	।	ଆତ୍ମାକୁ ତହିଁରେ ବଢାଇ	॥
ଅଜୀବ ଆତ୍ମା ଯେ ଅଟନ୍ତି	।	ଜୀବକୁ ନରକେ ପକାନ୍ତି	॥
କେବେହେଁ ନ କର ପୀଡ଼ିତ	।	ଯହିଁ ବୁଡ଼ଇ ନିତ୍ୟ ଚିତ୍ତ	॥
କେବେହେଁ ନ କର ପୀଡ଼ିତ	।	ଯହିଁ ବୁଡ଼ଇ ନିତ୍ୟ ଚିତ୍ତ	॥
ଯାହାର କାଳଚକ୍ର କରି	।	ଆତ୍ମାର ଶତ୍ରୁକୁ ନିବାରି	॥
ସକଳେ ବଶଟି ଯାହାର	।	ଏମନ୍ତ ପ୍ରଭୁ ଯେ ଈଶ୍ୱର	॥
ଯାହାର କାଳଚକ୍ର କରେ	।	ଭ୍ରମଇ ଅଖିଳ ସଂସାରେ	॥
ଯେ ଯଜ୍ଞ ପୁରୁଷ ଠାକୁର	।	ତାହାକୁ କରି ଅନାଦର	॥
ଆତ୍ମାର ଗତି ନ ବିଚାରି	।	ବିବିଧ କୁପଥ ଆଚରି	॥
ନିଗମ ଅକାରଣ କର୍ମ	।	କରନ୍ତି ହୋଇ ମତିଭ୍ରମ	॥
ପାଷଣ୍ତ ଭାବରେ ବିଦିତ	।	ଆତ୍ମାକୁ କରନ୍ତି ବଞ୍ଚିତ	॥
ଅଜ୍ଞାନ-ପାଷାଣ୍ତ ବେଭାରେ	।	ନିରତେ ବିଷୟା ବିହରେ	॥
ଅତି କୃପଣ ବୁଦ୍ଧି ହୋଇ	।	ଅନନ୍ୟେ ସ୍ନେହଭାବ ବହି	॥
ଗୁଣ ବିହାର ଅନୁକ୍ଷଣେ	।	ଇତ୍ୟାଦି କର୍ମେ ପଥଶ୍ରମେ	॥
ବିସ୍ମିତ କାମ ପାଏ ତହିଁ	।	ଆନନ୍ଦେ ସୁଖରେ ଭ୍ରମଇ	॥
ବନର ପଶୁଏ ଯେସନେ	।	ନିରାଶ ବୃକ୍ଷମାନ ଭଗ୍ନେ	॥
ଦାରା ତନୟ ପୋଷିବାରେ	।	ପଶନ୍ତି ଗିରିର କନ୍ଦରେ	॥
ଶୀତ ତପତ ଦୁଃଖମାନ	।	ଦେହର ବିଭୂତି ବ୍ୟସନ	॥
ଦୁସ୍ତର ଚିନ୍ତାମଗ୍ନ ହୋଇ	।	ବିଖଣ୍ଡ ଭାବରେ ରହଇ	॥
ଦ୍ରବ୍ୟ ସଂହାରେ ସେ ସ୍ୱଭାବ	।	କ୍ଷୀଣ ଧନରେ ଅଳ୍ପ ଲାଭ	॥
କେବେହେଁ ଉପଭୋଗ ତାର	।	ଦ୍ରବ୍ୟ ବିହୀନେ ହୁଏ ଦୂର	॥
ପୁଣି କେବେହେଁ ମନୋରଥ	।	ଦ୍ରବ୍ୟ ଲାଳସେ ଉପଗତ	॥
ପୁଣି କେବେହେଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ପାଇ	।	ମତି ତାହାର ତୁଟେ ହୋଇ	॥
ସୁଖ ବିହାର ଆଦି ଯେତେ	।	ଅଛଇ କଳତ୍ର ସହିତେ	॥
ଏମନ୍ତେ ଚିତ୍ତବୃତ୍ତି ସଙ୍ଗେ	।	ବୁଡଇ ସ୍ନେହ-ଅନୁରାଗେ	॥
ତେଣୁ ସେ ପୂଣ୍ୟ ବାସନାରେ	।	ବହଇ ବିବିଧ ଶରୀରେ	॥
ତେଣୁ ସଂସାର ପଥେ ନର	।	ନାନା କ୍ଲେଶ ବ୍ୟାଧି ଶରୀର	॥
ପୁଣି ଜନ୍ମିଣ ନାଶ ଯାଇ	।	ସେ ପଥ ନର ନ ଦେଖଇ	॥
ବିବିଧ ଶୋକ ମୋହ ତାର	।	ଦ୍ୱନ୍ଦ ପାଷଣ୍ଡ ଯେ ଶରୀର	॥
ଅସାଧୁ ବନ୍ଧନେ ବଞ୍ଚଇ	।	ସେ ପଥ ନର ନ ଦେଖଇ	॥
ଯେ ପଥ ଅତ୍ୟନ୍ତ ନିର୍ମଳ	।	ସୁସାଧୁ ନର ଯହିଁ ଠୁଳ	॥
ଅସାଧୁ ନର ହୀନ ହୋଇ	।	ସେ ପଥ ନର ନ ଦେଖଇ	॥
ମାୟାକୁ ପରିହାର କରି	।	ଯେ କର୍ମେ ଆୟୁର୍ବଳ ସାରି	॥
ଆପଦୁ ନରକ ବିମୁକ୍ତ	।	ଯାହାକୁ ଭାବନ୍ତି ଜଗତ	॥
ଅଗ୍ରତ ରାଜା ଋଷିଙ୍କର	।	ପଥ ଯେ ଅତି ଅଗୋଚର	॥
ପ୍ରାଣୀର ମନୋରଥ ପଥେ	।	ଅଗମ୍ୟ ଅଟଇ ଯୁକତେ	॥
ଗରୁଡ଼ପତି ବ୍ରହ୍ମା ଯହିଁ	।	ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ ରୂପ ତହିଁ	॥
ଦୁହିତା ସୁତ ରାଜ୍ୟ ଧନ	।	ଯେ ଏଥୁ ଦୂର କରେ ମନ	॥
ଯେ ଏହା ତୁଚ୍ଛପ୍ରାୟ ବୁଝେ	।	ଉତ୍ତମ ଶ୍ଳୋକ ପାଦେ ଭଜେ	॥
ଏହାଙ୍କୁ ଯେ ରାଜା ବିଭବ	।	ତ୍ରିଦଶମାନଙ୍କୁ ଦୁର୍ଲ୍ଲଭ	॥
ଏହା ନ ଦେଖି ସାଧୁ ଜନ	।	ମହତ ପୁରୁଷ ଆଖ୍ୟାନ	॥
ସେ ପାଦେ ଭକ୍ତି ଭାବ ବହି	।	ଅଛନ୍ତି ମନକୁ ବୁଡାଇ	॥
ଏ ଯଜ୍ଞ ଧର୍ମ ତପୋମୟ	।	ବିଧି ନିର୍ଗୁଣ ଯୋଗ ଦେହ	॥
ସାଂଖ୍ୟ ଯୋଗରେ ଯେହୁ ସାର	।	ଯେ ପ୍ରଭୁ ପ୍ରକୃତି ଈଶ୍ୱର	॥
ସେ ନାରାୟଣ କୃଷ୍ଣ ହରି	।	ଏମନ୍ତ ନାମ ମୁଖେ ଧରି	॥
ଛାଡିଲେ ମୃଗ କଳେବର	।	କି ଅବା ଦେବା ପଟାନ୍ତର	॥
ଏହା ଯେ ଶୁଣେ ଶୁଦ୍ଧଚିତ୍ତେ	।	ଶୁଦ୍ଧ ଗୁଣକର୍ମ ଭାରତେ	॥
ପବିତ୍ର ଭାରତ ଚରିତ	।	ଯେ ଜନ ପଢ଼େ ଅବିରତ	॥
ଆୟୁଷ ଯଶ ଧନ ତାର	।	ହୁଅଇ ମଙ୍ଗଳ ଅପାର	॥
ଏହା ଯେ ଶୁଣେ ଶୁଦ୍ଧଚିତ୍ତେ	।	ଭରତ ଜ୍ଞାନ ଅନୁମତେ	॥
ପ୍ରଭୁ ଚରଣେ ଭକ୍ତି ତାର	।	ଅଶେଷ ପାପ ହୁଏ ପାର	॥
ପ୍ରଭୁ ପଦାରବିନ୍ଦଗତେ	।	ମନ ମୋ ରହୁ ଅବିରତେ	॥
କହଇ ବପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	।	ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ	॥

ଇତିଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଭରତ ଉପାଖ୍ୟାନେ

ନାମ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ପଞ୍ଚଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଶୁଣ ପରୀକ୍ଷ ନୃପବର	।	ସୁମତି ଭରତ କୁମର	॥
ଅପରେ ତାହାର ତନୟ	।	ଋଷଭ ପଥ ସେ ଆଶ୍ରୟ	॥
କରିବ କଳିଯୁଗ ଧର୍ମ	।	ପାପିଷ୍ଠ ନାନା କର୍ମମାନ	॥
ସୁମତି ପତ୍ନୀଠାରେ ସୁତ	।	ହୋଇଲା ନାମ ଦେବଜିତ	॥
ତାହାର ହୋଇଲା କୁମର	।	ଦେବଦ୍ୟୁମନ ନାମ ତାର	॥
ପରମେଷ୍ଠୀ ନାମେ କୁମର	।	ଜନ୍ମିଲା ଧେନୁମତୀଠାର	॥
ସୁବର୍ଚ୍ଚଳାଠାରେ ତାହାର	।	ଜନ୍ମିଲା ପ୍ରତୀହ କୁମାର	॥
ଏ ଆତ୍ମା ବିଦ୍ୟାମତେ କରି	।	ଭଜିଲା ପ୍ରଭୁ ନରହରି	॥
ତାହାର ପ୍ରତିହର୍ତ୍ତା ନାମ	।	ତନୟ ହୋଇଲେ ଜନମ	॥
ପ୍ରତିହର୍ତ୍ତା‌ର ଯେ କୁମର	।	ବହୁ ଅପତ୍ୟ ନୃପବର	॥
ଅଜ ଓ ଭୂମା ଯେ କୁମର	।	ହୋଇଲା ସତ୍ୟଠାରେ ତାର	॥
ଋଷିକୁଲ୍ୟାର ଠାରେ ତାର	।	ଜନମ ହୋଇଲା କୁମର	॥
ଦେବକୂଲ୍ୟାର ତହିଁ ତାର	।	ହୋଇଲା ପ୍ରସ୍ତାବ କୁମର	॥
ବିରୁତ୍ସା କନ୍ୟା ତହିଁ ତାର	।	ଏକଇ ହୋଇଲା କୁମର	॥
ରତିର ଠାରେ ଯେ ତାହାର	।	ପୃଥୁ ଯେ ହୋଇଲା କୁମର	॥
ଆକୁତିଠାରେ ତାର ସୁତ	।	ନକ୍ତସେନ ନାମେ ବିଦିତ	॥
ଗୟ ନାମକ ଯେ କୁମର	।	ହୋଇଲା ଶୁଣ ନୃପବର	॥
ସେ ବିଷ୍ଣୁ ଅଂଶକୁ ବହଇ	।	ନାନା ଲକ୍ଷଣେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ	॥
ସ୍ୱଧର୍ମେ ପ୍ରଜା ପାଳନରେ	।	ମନ ତାହାର ନିରନ୍ତରେ	॥
ଯେ ମହାପୁରୁଷ ଈଶ୍ୱର	।	ତାହାଙ୍କୁ ମୋର ନମସ୍କାର	॥
ଅନାଦିନାଥ ନିରାକାର	।	ସେ ସର୍ବ ଦେବଙ୍କ ଈଶ୍ୱର	॥
ତାହାଙ୍କ ତହିଁ ମନ ଥୋଇ	।	ପରମ ତତ୍ତ୍ୱ ଭାବ ବହି	॥
ସ‌ତ୍ତ୍ୱିକ ଧର୍ମ ମତି ହୋଇ	।	ଆନନ୍ଦେ ପାଳଇ ସେ ମହୀ	॥
ତାହାର ଗୁଣ ମହୀତଳେ	।	ଗାୟନ କରନ୍ତି ସକଳେ	॥
ଏହାର ସମ କେ ସଂସାରେ	।	ଯଜ୍ଞାଦି କର୍ମ କରିବାରେ	॥
ତାହାର ଭକ୍ତିଭାବୁ କରି	।	ବଶ ହୋଇଲେ ନରହରି	॥
ତାହାକୁ ଦକ୍ଷ କନ୍ୟା ବରି	।	ଆନନ୍ଦେ ଅଭିଷେକ କରି	॥
ସକଳ ତୀର୍ଥଜଳ ନେଇ	।	ରାଜତ୍ୱ ପଣ ତାକୁ ଦେଇ	॥
ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରଜା ସୁଖ ପାଇ	।	ବହୁତ ଶସ୍ୟଦେଲେ ମହୀ	॥
ମହୀରେ ଯେତେ ନୃପବର	।	ଖଟନ୍ତି ପୟରେ ତାହାର	॥
ସଂଗ୍ରାମେ ଯାହାର ଚରିତ	।	ସ୍ତୁତି କରନ୍ତି ଶୂରବନ୍ତ	॥
ଯାହାର ଯଜ୍ଞମାନଙ୍କରେ	।	ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହେଲେ ବେଦବରେ	॥
ସୂର୍ଯ୍ୟାଦି ନବଗ୍ରହ ଯେତେ	।	ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇଲେ ସମସ୍ତେ	॥
ଏ ଅନନ୍ତରେ ପରୀକ୍ଷିତ	।	ତାହାର ହେଲେ ତିନିସୁତ	॥
ସୁଗତି ଚିତ୍ରରଥ ନାମ	।	ତୃତୀୟ ଯେ ଅବିରୋଧନ	॥
ଚିତ୍ର ରଥର ପତ୍ନୀଠାରେ	।	ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଚିତ୍ତେ ବେଦବରେ	॥
ଉର୍ଣ୍ଣବତୀ ପତ୍ନୀ ତାହାର	।	ସମ୍ରାଟ ହୋଇଲା କୁମର	॥
ଉଜ୍ଜଳ ନାମ୍ନୀ ଭାର୍ଯ୍ୟା ତାର	।	ମରୀଚି ହୋଇଲା କୁମର	॥
ତାହାର ବିନ୍ଦୁମତୀ ଠାରେ	।	ବିନ୍ଦୁମାନ ହେଲା କୁମରେ	॥
ସେ ବିନ୍ଦୁମାନ ସେ ପତ୍ନୀର	।	ମଧୁ ହୋଇଲା ଯେ କୁମର	॥
ମଧୁସୂଦନର କୁମର	।	ସୁମନା ନାମେ ପତ୍ନୀ ତାର	॥
ବୀରବ୍ରତ ଯେ ପୁତ୍ର ହେଲା	।	ଭୋଜାକୁ ସେ ତ ବିଭା ହେଲା	॥
ତାହାର ତହିଁ ବେନି ସୁତ	।	ମନ୍ଥ ପ୍ରମନ୍ଥ ସେ ବିଦିତ	॥
ମନ୍ଥର ସତ୍ୟ ପତ୍ନୀ ତହିଁ	।	ଭୌବନ ହୋଇଲା ତନୟୀ	॥
ଭୌବନ ପତ୍ନୀଠାରେ ତାର	।	ତୁଷ୍ଟା ଜନିତ ଯେ କୁମର	॥
ବିରୋଚନାର ତହିଁ ତାର	।	ବୀରଜ ହୋଇଲା କୁମର	॥
ଶୁଣ ରାଜନ ପରୀକ୍ଷିତ	।	ବୀରଜ ପୁତ୍ର ହେଲେ ଶତ	॥
ତାହାଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ଶ୍ରେଷ୍ଠବର	।	ପ୍ରଜାରଞ୍ଜନ ପୁତ୍ର ତାର	॥
ବିମତୀ ପତ୍ନୀଠାରେ ତାର	।	ଦୁଷ୍ଟ ଜନିତ ଯେ କୁମର	॥
ଯେଣୁ ଏ ଲୋକେ ହୋଇ ଜାତ	।	ଶୁଣ ରାଜନ ପରୀକ୍ଷିତ	॥
ପ୍ରିୟବ୍ରତର ବଂଶମାନ	।	ବିରାଜେ ଏ ଭାବୁଁ ରାଜନ	॥
ବିଦିତ ହେଲେ ଜନମାନେ	।	ବିଷ୍ଣୁ ଭକତି ବିଦ୍ୟମାନେ	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	।	କୃଷ୍ଣ ଚରିତ ଭାଗବତ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ପ୍ରିୟବ୍ରତ ରାଜା ବଂଶ ବର୍ଣ୍ଣନେ

ନାମ ପଞ୍ଚଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଷୋଡ଼ଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ରାଜାଉବାଚ
ଏ ଭୂମିମଣ୍ତଳ ବିସ୍ତାର	।		ତୁମ୍ଭେ କହିଲ ମୁନିବର	॥
ଯାବତ ସୂର୍ଯ୍ୟର ପ୍ରକାଶ	।		ନକ୍ଷତ୍ର ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ବାସ	॥
ପ୍ରିୟବ୍ରତର ଆଚରଣ	।		ଯାବତ କରିଛି ଭ୍ରମଣ	॥
ତହିଁରୁ କୀର୍ତ୍ତି ଉପୁଜିଲା	।		ଯେଣୁ ସପତ ସିନ୍ଧୁ ହେଲା	॥
ଏତ କହିଲ ବିପରୀତ	।		ଅପରେ କିବା ଦ୍ୱୀପ ସାତ	॥
ଏହାର ଯେତେକ ପ୍ରମାଣ	।		ଅପରେ ଯେତେକ ଲକ୍ଷର	॥
ବିଶେଷି କହ ମୁନିବର	।		ଶୁଣିବା ଶ୍ରଦ୍ଧା ଯେ ମୋହର	॥
ଅଖିଳ-ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ-କାରଣ	।		ଅନନ୍ତ ଆତ୍ମା ଯାର ପୁଣ୍ୟ	॥
ଏ ସ୍ଥୂଳ ରୂପ ଭଗବାନ	।		ଯେ ଜ୍ୟୋତିରୂପ ସୂକ୍ଷ୍ମବ୍ରହ୍ମ	॥
ପରମ ପରଙ୍କର ପର	।		ଯେ ବାସୁଦେବ ଚକ୍ରଧର	॥
ତାହାଙ୍କ ଚରଣାରବିନ୍ଦେ	।		ମନ ମୋ ରହୁ ଅପ୍ରମାଦେ	॥
ଯେଣୁ ତୁମ୍ଭର ଅଗୋଚର	।		ନାହିଁ ଏ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ଭିତର	॥
ଏଣୁ ମୋ ମନର ସଂଶୟ	।		ଭୋ ମୁନି ବିସ୍ତାରିଣ କହ	॥
ବେନି ସହସ୍ର ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ତାର	।		କି ଅବା ଦେବା ପଟ୍ଟାନ୍ତର	॥
ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଶୁଣ ପରୀକ୍ଷ ନୃପବର		।	ମାୟାରେ ପ୍ରଭୁର ଶରୀର	॥
ସଂସାରେ ତାହାର ଭିଆଣ		।	ଅଶେଷ ଅଛି ଯାର ସ୍ଥାନ	॥
ନର ଅମର ଯେବେ ହୋଇ		।	ତେବେହେଁ ବର୍ଣ୍ଣି ନ ପାରଇ	॥
ତଥାପି ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଶ୍ରେଷ୍ଠ କରି		।	କହିବା ଶୁଣ ଦଣ୍ତଧାରୀ	॥
ଭୁଗୋଳ ଚରିତ ବର୍ଣ୍ଣନ		।	ରାଜନ ହୁଅ ସାବଧାନ	॥
ଏ ଜମ୍ବୁଦ୍ୱୀପ ନୃପବର		।	ବିକାଶେ କମଳ ଆକାର	॥
ଅତି ଅଦ୍ଭୂତ ଯେହୁ ସ୍ଥଳ		।	ଅୟୁତେ ଯୋଜନ ବିସ୍ତାର	॥
ଏମନ୍ତେ ନବ ଯେ ବରଷ		।	ସହସ୍ରେ ଯୋଜନ ପ୍ରକାଶ	॥
ମହତ ନବ ପର୍ବତରେ		।	ବିଭାଗ ହୋଇ ସର୍ବଠାରେ	॥
ଏ ନବ ବରଷ ମଧ୍ୟରେ		।	ବରଷ ଇଳାବୃତ୍ତଠାରେ	॥
ଯାହାକୁ ନାଭିଦେଶେ ତହିଁ		।	ପର୍ବତରାଜ ଅଛି ରହି	॥
ସୁବର୍ଣ୍ଣମୟ ବିରାଜିତ		।	ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୁନ୍ଦର ଅଭୁତ	॥
ମସ୍ତକ ଯାହାର ପ୍ରମାଣ		।	ବାଇଶ ସହସ୍ର ଯୋଜନ	॥
ସ୍ଥୂଳ ଯାହାର ପରିମାଣ		।	ଷୋଡ଼ଶ ସହସ୍ର ଯୋଜନ	॥
ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଶୃଙ୍ଗ ତିନି ତାର		।	ମହୀରେ ସ୍ତମ୍ଭର ଆକାର	॥
ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାଗରେ ବେନି ଗିରି		।	ନୀଳ ଧବଳ ରୂପ ଧରି	॥
ଲବଣସିନ୍ଧୁ ନିକଟରେ		।	ନବ ସହସ୍ର ସେ ବିସ୍ତାରେ	॥
ନିଷଧ ହେମକୂଟ ଆଦି		।	ଦକ୍ଷିଣେ ଏହାଙ୍କ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
ଏହା ଦକ୍ଷିଣେ ଗିରିବର		।	ହିମାଳୟ ନାମ ତାହାର	॥
ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଯଥାକ୍ରମେ ତାର		।	ଅୟୁତେ ଯୋଜନ ବିସ୍ତାର	॥
ଅପରେ ମାଲ୍ୟ ପର୍ବ ବନ		।	ବିଶାଳ ଯେ ଗନ୍ଧମାର୍ଦ୍ଦନ	॥
ଅୟୁତେ ଯୋଜନ ବିସ୍ତାର		।	ବିରାଜେ ଯହିଁ ଗିରିବର	॥
ଭଦ୍ରାଶ୍ୱ କେତୁମାଳ ଆଦି		।	ଏହାଙ୍କ ନାମରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
ମହେନ୍ଦ୍ର ମେରୁ ଯେ ମନ୍ଦର		।	ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଆଦି ଗିରିବର	॥
ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ‌ଗିରି ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗରେ		।	ପ୍ରାକାର ବେଷ୍ଟିତ ଆକାରେ	॥
ବୃକ୍ଷ ଚନ୍ଦନ ଆଦିକରି		।	ଜମ୍ବୁ କଦମ୍ବ ଏ ଚତ୍ୱାରି	॥
ପର୍ବତ ଅତି ମନୋହର		।	ସହସ୍ର ଯୋଜନ ବିସ୍ତାର	॥
ଚତୁର ସିନ୍ଧୁ ତା ନିକଟେ		।	ବିରାଜେ ଶୁଭ୍ର ନାନା ତଟେ	॥
ମଧୁର ଔଷଧି ଯେ ଫଳ		।	ଯହିଁ ସକଳେ ଦେବମେଳ	॥
ଯେ ଯାହାମତେ କରି ଧ୍ୟାନ		।	ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ କରନ୍ତି ଭଜନ	॥
ଭଦ୍ର ରଥଜିତ ନନ୍ଦନ		।	ବିରାଜେ ଗରୁଡ଼ ବାହନ	॥
ଯହିଁରେ ସମନସଗଣ		।	କ୍ରୀଡା କରନ୍ତି ଅନୁକ୍ଷଣ	॥
କାମିନୀ ସଙ୍ଗତେ ଘେନିଣ		।	ଯହିଁ ରହନ୍ତି ଦେବଗଣ	॥
ଏକାଶୀ ଯୋଜନ ବିସ୍ତାର		।	ବହୁ କ୍ରୋଟର ସେ ଗିରିର	॥
ଅତ୍ୟନ୍ତ ତୁଙ୍ଗ ବୃକ୍ଷବର		।	ସୁରଙ୍ଗ ବର୍ଣ୍ଣ ଫଳ ତାର	॥
ସୁଗନ୍ଧ ଅମୃତ ସୁସ୍ୱାଦ		।	ରସ ଗଳଇ ବିଶାରଦ	॥
ସେଠାରୁ ଗୋଦାବରୀ ସାର		।	ମନ୍ଦରେ ହୋଇଛି ବାହାର	॥
ଅମୃତ ତୁଲ୍ୟ ଜମ୍ବୁଫଳ		।	ପାଚି ପଡଇ ମହୀତଳ	॥
ହସ୍ତପ୍ରମାଣେ ଫଳ ସାର		।	ରସ ଗଳଇ ଯେ ଅପାର	॥
ତହିଁରୁ ଜମ୍ବୁନଦ ଜାତ		।	ଶୁଣ ସୁମନେ ପରୀକ୍ଷିତ	॥
ତାହାର ଜଳ ସ୍ପରଶରେ		।	ସୁବର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଅଛି ତୀରେ	॥
ମହାକଦମ୍ବ-ତରୁବର		।	ତାହାର ମଧ୍ୟରେ କ୍ରୋଟର	॥
ପରମ ଧାମ ରୂପ ହୋଇ		।	ତହିଁରୁ ମଧୁ ଯେ ସ୍ରବଇ	॥
ଇଳାବୃତ୍ତ ଯେ ବେଢ଼ିକରି		।	ବିଶାଳ ପୟସ୍ୱିନୀ ମିଳି	॥
ବିଷ୍ଣୁର ପୟରେ ରହିଲା		।	ବହୁଳ କାଳ ତହୁଁ ଗଲା	॥
ସହସ୍ର ଯୁଗର ଅନ୍ତରେ		।	ପଡ଼ିଲା ସ୍ୱର୍ଗୁ ମସ୍ତକରେ	॥
ଧ୍ରୁବ ପରମ ଭାଗବତ		।	ଜାଣିଲେ ବିଷ୍ଣୁ ପାଦାମୃତ	॥
ଭକ୍ତି ଯୋଗରେ ବଶ ହୋଇ		।	ଆନନ୍ଦେ ଅଙ୍ଗ ପୁଲକଇ	॥
ମାର୍ଜନା କରିବା ନିମନ୍ତେ		।	ଶିରରେ ବହିଲେ ତୁରିତେ	॥
ଯେଣୁ ସକଳ ମୁନିଗଣ		।	ପ୍ରଭାବ ଜାଣି ତତ୍‌କ୍ଷଣ	॥
ସକଳ ଆତ୍ମା ଭଗବାନ		।	ତପ ସାଧିଲେ ଯୋଗଶୂନ୍ୟ	॥
ମୋକ୍ଷ କାରଣେ ସେ ଭଜନ୍ତି		।	ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଚରଣେ ପୂଜନ୍ତି	॥
ସେ ଜଳ ପାଇ ହୃଷ୍ଟ ହୋଇ		।	ଜଟାରେ ଥୋଇଲେସେ ନେଇ	॥
ତହୁଁ ସେ ବହୁତ ପ୍ରକାରେ		।	ତପେ ତୋଷିଲେ ପୁରନ୍ଦରେ	॥
ତାହାଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରିଗଲା		।	ବ୍ରହ୍ମଲୋକରେ ସେ ପଡ଼ିଲା	॥
ତହୁଁ ସେ ବିଦ୍ୟମାନ ହୋଇ		।	ଚତୁର୍ଦ୍ଧାରୂପକୁ ଯେ ବହି	॥
ଶୁଣ ପରୀକ୍ଷ ନୃପବର		।	ଏ ନାମ ଚତ୍ୱାର ତାହାର	॥
ସୀତା ଅଳକା ନନ୍ଦା ଦୁଇ		।	ସୁଭଦ୍ରା ନାମକୁ ଯେ ବହି	॥
ଚାରିଦିଗରେ ସେ ଭ୍ରମଇ		।	ସିନ୍ଧୁରେ ପ୍ରବେଶ ହୁଅଇ	॥
ବ୍ରହ୍ମା ସଦନୁ ସୀତା ଯାଇ		।	ଶିବାର୍ଚ୍ଚନାରେ ସେ ଭ୍ରମଇ	॥
ଅଧଃ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱରେ ଭ୍ରମିଯାଇ		।	ଗନ୍ଧମାର୍ଦନେ ସେ ପଡ଼ଇ	॥
ତାହାର ସଙ୍ଗରେ ବିହରି		।	ଭଦ୍ରା ସୁବସୁ ସୂକ୍ଷ୍ମକରି	॥
ସୁରସିନ୍ଧୁର ପୂର୍ବଦିଗେ		।	ପ୍ରବେଶି ଅଛି ଅତି ବେଗେ	॥
ମେରୁ ଶିଖରେ ଭଦ୍ରାଯାଇ		।	ଉତ୍ତର ଦିଗେ ସେ ଭ୍ରମଇ	॥
ରବି ତରଙ୍ଗ ଶୃଙ୍ଗଦେଶେ		।	ଅଳକାନନ୍ଦା ସେ ପ୍ରକାଶେ	॥
ଇଳାବୃତ୍ତର ଯେ ଉତ୍ତରେ		।	ପ୍ରଜାଏ ସୁସ୍ଥ ଯାର ବଳେ	॥
ଯାବତ ଜୀବ ସୁଖୀ ହୋଇ		।	ଅଛନ୍ତି ଯାର ଜଳ ଖାଇ	॥
ଚିତ୍ରକୂଟର ସୀମା ଆଦି		।	କପିଳ ବୈଦୂର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
ନାନା କାନନେ ନଦ ନଦୀ		।	ଏ ଆଦି ଯେତେକ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
ମେରୁ କର୍ଣ୍ଣକ ପ୍ରାୟ ହୋଇ		।	ଏତେକ ଶୀଘ୍ର ପ୍ରକାଶଇ	॥
ଯାହାର ମେରୁ ପୃଷ୍ଠଦେଶେ		।	ଅଠର ଯୋଜନ ପ୍ରକାଶେ	॥
ଦେବକୂଟ ଗିରିରେ ଯାଇ		।	ମେରୁର ପୂର୍ବଦିଗେ ରହି	॥
ପବନ ପାରିଜାତ ଦୁଇ		।	ତାହାର ପଶ୍ଚିମେ ସେ ହୋଇ	॥
କୈଳାସ କରବୀର ଦୁଇ		।	ଦକ୍ଷିଣ ପାଶେ ବିରାଜଇ	॥
ଉତ୍ତରେ ତ୍ରିଶର ମକର		।	ଅଛନ୍ତି ବେନି ଗିରିବର	॥
ଅଷ୍ଟଗିରିର ମଧ୍ୟଦେଶେ		।	ସୁବର୍ଣ୍ଣ‌ ଗିରି ଯେ ପ୍ରକାଶେ	॥
ସୁବର୍ଣ୍ଣ‌ ଗିରି ଅଗ୍ରଦେଶେ		।	ବ୍ରହ୍ମାର ପୁର ଯେ ପ୍ରକାଶେ	॥
ଅୟୁତେ ଯୋଜନ ସେ ହୋଇ		।	ନାନାଦି କୁସୁମ ବାସଇ	॥
ସୁବର୍ଣ୍ଣ କୁଳମାନଙ୍କର		।	କି ଅବା ଦେବା ପଟ୍ଟାନ୍ତର	॥
ହେମ କଳସ ଉଚ୍ଚ ପୁର		।	ଚାରିଦିଗରେ ସେ ତାହାର	॥
ଇନ୍ଦ୍ରାଦି ଦିଗପାଳଙ୍କର		।	ସୁବର୍ଣ୍ଣ ମନ୍ଦିରର ଘର	॥
ଏଥି କର୍ମରେ ଯେଝାମତେ		।	ନିର୍ମିତ ପୁର ଯଥୋଚିତେ	॥
ଅଷ୍ଟପାଳଙ୍କ ଅଟେ ପୁର		।	ସୁସଞ୍ଚ ଅତି ମନୋହର	॥
ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ହୁଏ ବାଣୀ		।	ଶୁଣି ସଂସାରୁ ତର ପ୍ରାଣୀ	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ		।	କୃଷ୍ଣ ଚରିତ ଭାଗବତ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଭୁବନ କୋଷ ବର୍ଣ୍ଣ‌ନେ

ନାମ ଷୋଡ଼ଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ସପ୍ତଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଶୁଣ ରାଜନ ପରୀକ୍ଷିତ	।	ସେ ଯଜ୍ଞଲିଙ୍ଗ ଯେ ଅଚ୍ୟୁତ	॥
ମାୟା ବାମନ ଅବତାର	।	ତାହାଙ୍କ ବାମ ଯେ ଅପାର	॥
ଯାହା କନିଷ୍ଟ ଅଙ୍ଗୁଳିରେ	।	ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ଭାଜିବ ନିର୍ଭରେ	॥
ତହୁଁ ଅଦ୍ଭୁତ ଜଳଧାର	।	କି ଅବା ଦେବା ପଟ୍ଟାନ୍ତର	॥
ଦୁରିତ ନାଶଇ ସ୍ମରଣେ	।	ପ୍ରାଣୀ ତରନ୍ତି ସ୍ନାନପାନେ	॥
ତହୁଁ ଚଳିଣ ଅତି ଖରେ	।	ପଡ଼ଇ ଭୃଙ୍ଗ ପର୍ବତରେ	॥
ଅଳକାନନ୍ଦା ନାମ ହୋଇ	।	ବହୁ ଗିରିରେ ସେ ଭ୍ରମଇ	॥
ସୁବର୍ଣ୍ଣ‌ଗିରି ହିମାଳୟ	।	ତାହାଙ୍କୁ କରି ସେ ଆଶ୍ରୟ	॥
ଅତି ପ୍ରଖର ବ୍ୟଗ୍ର ଦିଶେ	।	ପଡ଼ଇ ଭୂମିଭାଗ ଦେଶେ	॥
ତହୁଁ ଲବଣ ସିନ୍ଧୁଜଳେ	।	ପ୍ରବେଶ ହୁଅଇ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ଅନ୍ୟ ଯେ ନଦନଦୀ ଯେତେ	।	ଶତ ସହସ୍ର ଯେଝାମତେ	॥
ନାନା ଗିରିରୁ ଜନ୍ମ ହୋଇ	।	ସିନ୍ଧୁରେ ପ୍ରବେଶନ୍ତି ଯାଇ	॥
ଭାରତବରଷେ ରାଜନ	।	ଏ କର୍ମକ୍ଷେତ୍ର କରି ଜାଣ	॥
ଅପରେ ଅଷ୍ଟ ଯେ ବରଷ	।	ସ୍ୱର୍ଗଲୋକରେ ଯେହୁ ବାସ	॥
ତହିଁ ପୁରୁଷଙ୍କ ଆୟୁଷ	।	ଦଶ ସହସ୍ର ଯେ ବରଷ	॥
ଦେବତା ତୁଲ୍ୟ ପରାକ୍ରମ	।	ନିତ୍ୟେ ହୁଅନ୍ତି ଶେଷ ଦିନ	॥
ତାହାଙ୍କ ରୂପର କାରଣ	।	ପଛେ କହିବା ହେ ରାଜନ	॥
ପରମ ଭାଗବତ ଜନ୍ମ	।	ମହାପୁରୁଷ ଯେ ରାଜନ	॥
ଦୈତ୍ୟ ଦାନବ କୁଳମଣି	।	ସୁଶୀଳ ସାଧୁ ସତ୍ୟବାଣୀ	॥
ପ୍ରହ୍ଲାଦ ନାମ ଦୈତ୍ୟ ବହି	।	ପ୍ରଭୁଙ୍କ ପ୍ରିୟ ସେ ଅଟଇ	॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗଣଙ୍କୁ ନିବାରି	।	ଚଞ୍ଚଳ ମନ ସ୍ଥିର କରି	॥
ସେ ସ୍ଥୂଳ ଲୋକଙ୍କ ସହିତେ	।	ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଚିନ୍ତେ ଅବିରତେ	॥
ଏହି ସ୍ତବରେ ସ୍ତୁତି କରି	।	ସେବଳ ପ୍ରଭୁ ନରହରି	॥
ନମସ୍ତେ ପ୍ରଭୁ ଦଇତାରି	।	ଯାହାର ତେଜେ ଦିଗ ପୂରି	॥
ନିଜର ତେଜ ଯେ ପ୍ରକାଶ	।	ରବି କିରଣ କରି ନାଶ	॥
କରାଳ ଦୃଷ୍ଟି ଯେ ବଦନ	।	ଅନଳ ପ୍ରାୟ ସେ ଲୋଚନ	॥
ଯାହାର ନାମେ ଦୁଷ୍ଟ ତରେ	।	ନମଇଁ ସେ ବେନି ପୟରେ	॥
ଭୋ ନାଥ ତୋହର ପ୍ରସାଦେ	।	ପ୍ରାଣୀ ରହନ୍ତି ଅପ୍ରମାଦେ	॥
ତୁମ୍ଭର ଅଭୟ ପୟରେ	।	ମୋ ମନ ରହୁ ଯେ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ଏ ଯେ ତନୟ ଗୃହେ ମୋର	।	ମନ ମୋ ରହୁ ହେ ଈଶ୍ୱର	॥
ତୁମ୍ଭର ଭକ୍ତଜନ ସଙ୍ଗେ	।	ସୁଖେ ବଞ୍ଚିବି ନାନାରଙ୍ଗେ	॥
ଆତ୍ମାରୁ ପ୍ରିୟ ଯେ ଅପରେ	।	ନାହିଁ ଏ ଅଖିଳ ସଂସାରେ	॥
ସକଳ ଆତ୍ମାର ଠାକୁର	।	ତେଣୁ ତୁ ପ୍ରିୟ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର	॥
ତୁମ୍ଭର ନାମ ସୁମରଣ	।	ଅଶେଷ ପରମ କାରଣ	॥
ଏମନ୍ତ ଯାହାର ପ୍ରଭାବ	।	ତାହାଙ୍କୁ କେବା ନ ସେବିବ	॥
ତୁମ୍ଭର ପାଦେ ଭକ୍ତି ଯାର	।	ପୂଜ୍ୟ ସେ ଦେବ ଦାନବର	॥
ସକଳଗୁଣ ତାଙ୍କଠାରେ	।	ଆଶ୍ରୟ କରନ୍ତି ତାହାରେ	॥
ତୋହର ଅନ୍ତ ପ୍ରାଣୀମାନେ	।	ସଂସାର ବନ୍ଧନ କାରଣେ	॥
ଯାହାର ନାମ ଗୁଣକର୍ମ	।	ମନ ବଚନେ ନୁହେଁ ଭ୍ରମ	॥
ତୁ ତମ ମାୟା ଗୁଣେ ବନ୍ଦି	।	ସଂସାର କରୁଅଛୁ ବନ୍ଦୀ	॥
ଯାହାର ସଦୃଶ ଅପାରେ	।	ନାହିଁ ଏ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ଭିତରେ	॥
ଉତ୍ପତ୍ତି ପ୍ରଳୟ ପାଳନ	।	ଏ ସର୍ବ ଯାହାର ଭିଆଣ	॥
ଯାହାର ଆଦି ଅନ୍ତନାହିଁ	।	ଅନନ୍ତ ନାମ ସେ ବୋଲାଇ	॥
ଯା ରଥ ସାକ୍ଷ୍ୟ ଯାର ପ୍ରାଣ	।	ନମସ୍ତେ ପୁରୁଷ ପୁରାଣ	॥
ଯାହାର ତହୁଁ ଜନ୍ମ ହୋଇ	।	ଅଯଶ ସାର ଯାର ଦେହା	॥
ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ଆଦି ଯେ ସକଳେ	।	ସେବନ୍ତି ତାର ପାଦତଳେ	॥
ରଜ୍ଜୁ ବନ୍ଧନ ପ୍ରାୟ ହୋଇ	।	ଯନ୍ତ୍ରିତେ ହୋଇଛନ୍ତି ରହି	॥
ଅନୁଗ୍ରହରୁଟି ଯାହାର	।	ଭିଆଣ ନ ରହେ ସଂସାର	॥
ତ୍ରିଗୁଣ ସଙ୍ଗତେ ବନ୍ଧନ	।	ଯାର ମାୟାରେ ପ୍ରାଣୀମନ	॥
ତ୍ରିଗୁଣ ବଶେ ମୋହି ହୋଇ	।	ଜନ୍ମ ମରଣ ନ ଜାଣଇ	॥
ଏ ମାୟା ହେତୁ ଯେ ବିସ୍ତାରି	।	ଯେ ପ୍ରଭୁ ଜଗତେ ବିହରି	॥
ତାହାଙ୍କୁ ମୋର ନମସ୍କାର	।	ଯେ ପ୍ରଭୁ ଜଗତ ଠାକୁର	॥
ରାଜନ ଶୁଣ ଏହି ବାଣୀ	।	ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ପରିମାଣି	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	।	ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ	॥
ମୁହିଁ ପାମର ଦୁରାଚାର	।	ଭୋ ନାଥ କୃପା ମୋତେ କର	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ସଂସାର ବ୍ୟବହାର ବର୍ଣ୍ଣନେ

ନାମ ସପ୍ତଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ װ

•••

ଅଷ୍ଟାଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଭଦ୍ରାଶ୍ୱ ବୀରର ବିଧାନ	।	ରାଜନ ଶୁଣ ସାବଧାନ	॥
ଭଦ୍ରଶ୍ରବା ନାମ ତାଙ୍କର	।	ସାକ୍ଷାତେ ଧର୍ମର କୁମର	॥
ତାହାର କୁଳେ ହୋଇ ଜାତ	।	ଯେତେକ ପୁରୁଷ ବିଦିତ	॥
ଅଖିଳ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ କାରଣ	।	ଅନନ୍ତ ପ୍ରଭୁ ନାରାୟଣ	॥
ତାହାଙ୍କ ସନ୍ତୋଷ କାରଣେ	।	ପରମ ସାନନ୍ଦ ବିମାନେ	॥
ପ୍ରଭୁ ଯେ ଧର୍ମରୂପ ହୋଇ	।	ଅଛନ୍ତି ପ୍ରାଣୀ ହିତପାଇଁ	॥
ତାହାଙ୍କ ସେବା ଅବିରତେ	।	ବଞ୍ଚନ୍ତି ଯେଝା ଅନୁମତେ	॥
ପରମ ପ୍ରିୟ ଭାବ ଧରି	।	ହେତୁ ମତିରେ ସ୍ତୁତି କରି	॥
ଭଦ୍ରଶ୍ରବା ଉବାଚ
ନମଇ ଧର୍ମ ଅବତାର	।	ଆତ୍ମାର ଅଂଶେ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର	॥
ଏତେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ଯେ ମହତ	।	ପ୍ରଭୁର ଯେତେ ବିଚେଷ୍ଟିତ	॥
ଶରୀର ମାତ୍ର ସେ ଅଟଇ	।	ତଥାପି ପ୍ରାଣୀ ନ ଜାଣଇ	॥
ବିଶ୍ୱ ସଂସାରେ ମୂର୍ଖଜନେ	।	ସତ୍ୟ କହନ୍ତି ଅନୁକ୍ଷଣେ	॥
ପଣ୍ଡିତଜନେ ଏହା ଜାଣି	।	ମିଥ୍ୟା ସେ ମନେ ପରିମାଣି	॥
ତଥାପି ତାହାର ମାୟାରେ	।	ପଣ୍ତିତେ ଭ୍ରମନ୍ତି ସଂସାରେ	॥
ସେ ଅଜ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ଠାକୁର	।	ତାହାଙ୍କୁ କରି ନମସ୍କାର	॥
ସକଳ ଆବୃତ ସେ ହୋଇ	।	ତାହାର ଅବୟବ ମହୀ	॥
ଏକଥା ଉଚିତ ତୋହର	।	କାର୍ଯ୍ୟ କାରଣ ତୁ ଠାକୁର	॥
ନାନା ଶରୀରବନ୍ତ ହୋଇ	।	ନାନା ଭୋଗକୁ ଭୁଞ୍ଜ ତୁହି	॥
ଦୈତ୍ୟେ ଯେ ବେଦକୁ ହରିଲେ	।	ନେଇ ସମୁଦ୍ରେ ମାଡ଼ି ଦେଲେ	॥
ପ୍ରଳୟ ଅବସାନେ ତୁହି	।	ହୟଗ୍ରୀବ ମୂର୍ତ୍ତିକି ବହି	॥
ରସାତଳରୁ ଉଦ୍ଧରିଲୁ	।	ବ୍ରହ୍ମା ମାଗନ୍ତେ ତାକୁ ଦେଲୁ	॥
ତୋତେ ମୋହର ନମସ୍କାର	।	ତୁ ନାଥ ସକଳ ଈଶ୍ୱର	॥
ତୁ ନାଥ ବଳବନ୍ତ ହୋଇ	।	ତୋହର ଅବୟବ ମହୀ	॥
ଏ କଥା ଉଚିତ ମୋହର	।	ତୋତେ ମୁଁ କରେ ନମସ୍କାର	॥
ଏମନ୍ତ ନାନା ସ୍ତୁତି ମତେ	।	ସେବନ୍ତି ତାଙ୍କ ପାଦଗତେ	॥
ନୃସିଂହ ନାମେ ଯେ ଠାକୁର	।	ଅଛନ୍ତି ଭଦ୍ର ସରୋବର	॥
ତାହାଙ୍କ ରୂପର କାରଣ	।	ପଛେ କହିବା ହେ ରାଜନ	॥
ପରମ ଭାଗବତ ଜନ	।	ମହାପୁରୁଷ ହେ ରାଜନ	॥
ଦୈତ୍ୟ ଦାନବ କୁଳ ମଣି	।	ସୁଶୀଳ ସାଧୁ ସତ୍ୟ ବାଣୀ	॥
ପ୍ରହ୍ଲାଦ ନାମ ସେ ବହଇ	।	ପ୍ରଭୁର ପ୍ରିୟ ସେ ଅଟଇ	॥
ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଣଙ୍କୁ ନିବାରି	।	ଚଞ୍ଚଳ ମନ ସ୍ଥିରକରି	॥
ସେ ସ୍ଥୂଳ ଲୋକଙ୍କ ସହିତେ	।	ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଚିନ୍ତେ ଅବିରତେ	॥
ଏହି ସ୍କୃତିରେ ସ୍ତୁତି କରି	।	ସେବନ୍ତି ପ୍ରଭୁ ନରହରି	॥
ନଖଙ୍କ ତେଜେ ଯେ ପ୍ରକାଶ	।	ରବି କିରଣ କରେ ନାଶ	॥
କରାଳ ଦଂଷ୍ଟ୍ର ସେ ବଦନ	।	ବିକଚ କମଳ ଲୋଚନ	॥
ଯାହାର ନାମେ ଦୁଷ୍ଟ ତରେ	।	ନମଇଁ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ପୟରେ	॥
ଭୋ ନାଥ ତୋହର ପ୍ରସାଦେ	।	ପ୍ରାଣୀ ତରନ୍ତି ଅପ୍ରମାଦେ	॥
ତୋହର ଅଭୟ ଚରଣେ	।	ମନ ମୋ ରହୁ ଅନୁକ୍ଷଣେ	॥
ଦାରା ତନୟ ଗୃହେ ମୋର	।	ମନ ନ ରହେ ଭୋ ଈଶ୍ୱର	॥
ତୁମ୍ଭର ପ୍ରିୟଜନ ସଙ୍ଗେ	।	ସୁଖେ ବଞ୍ଚିବି ନାନାରଙ୍ଗେ	॥
ଅମୋହ ପ୍ରିୟ ଯେ ଅପରେ	।	ନାହିଁ ଏ ଅଖିଳ ସଂସାରେ	॥
ତୋହର ତହିଁ ଭକ୍ତି ଯାର	।	ଯେ ପୂଜ୍ୟ ଦେବମାନଙ୍କର	॥
ସକଳ ଗୁଣ ତାହାଠାରେ	।	ଆଶ୍ରୟ କରନ୍ତି ବେଭାରେ	॥
ତୋର ମାୟାରେ ପ୍ରାଣୀଗଣ	।	ସଂସାରେ ବନ୍ଧନ କାରଣ	॥
ଏହା ଜାଣିଣ ଯେବା ନର	।	ଭଜଇ ନୃସିଂହ ପୟର	॥
ଅଶେଷ ଭୟରୁ ତରଇ	।	କର୍ମବନ୍ଧନ କ୍ଷୟ ଯାଇ	॥
ଶୁଣ ରାଜନ ମନତୋଷେ	।	କେତୁମାଳ ନାମେ ବରଷେ	॥
ଅଖିଳ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ କାରଣ	।	କାମଦେବ ରୂପ ଧରିଣ	॥
ଲକ୍ଷ୍ମୀର ସନ୍ତୋଷ କାରଣେ	।	ବିହାର କରନ୍ତି ଆପଣେ	॥
ସେ ସ୍ଥୂଳ ଲୋକ ପୁଣ୍ୟଫଳେ	।	ନାନା ବିହାର ସୁଖଭୋଳେ	॥
ଅତି ଲଳିତ ତୋଷଭରେ	।	ବିଳାସ ନାନା ମନୋହରେ	॥
ରୁଚିର ହାସ୍ୟ ନଖମାନ	।	କଟାକ୍ଷେ ଯେ ଅବଲୋକନ	॥
ବିକଚ ବଦନାରବିନ୍ଦ	।	ନିନ୍ଦଇ ପୂର୍ଣ୍ଣମୀର ଚନ୍ଦ୍ର	॥
ଲଳିତ ଲତା ମୂଖସ୍ଥଳେ	।	ଲକ୍ଷ୍ମୀ ସହିତ କୁତୂହଳେ	॥
କ୍ରୀଡା କରନ୍ତି ସୁଖମନେ	।	ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଭୋଗ ଅନୁମାନେ	॥
ପ୍ରଜାପତି-ଦୁହିତା ସଙ୍ଗେ	।	ତହିଁ ଯେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଦେବୀ ସଙ୍ଗେ	॥
ପରମ ସମାଧି ଗୋଚରେ	।	ସ୍ତୁତି କରନ୍ତି କୃଷ୍ଣଠାରେ	॥
ନମଇଁ ପ୍ରଭୁ ହୃଷୀକେଶ	।	ସକଳ ପ୍ରାଣୀ ଯହିଁ ବଶ	॥
ଷୋଡଶ-ବଳବନ୍ତ ତୁହି	।	ଦେବେ ତୋହର ନିଜଦେହୀ	॥
ସକଳ ଆତ୍ମା ତୁ ଈଶ୍ୱର	।	ଅମୃତମୟ ତୋ ଶରୀର	॥
ତୁ ଯେ ପରମ ଭୟଙ୍କର	।	ତୁ ନାଥ ସକଳ ଈଶ୍ୱର	॥
ଅତି ସୁଶୀଳ ଶାନ୍ତ ତୁହି	।	ତୋ ତହୁଁ ଅନ୍ୟ ନାହିଁକେହି	॥
ଭୋ ନାଥ ତୋ ପାଦକମଳେ	।	ସେବି ଲଭନ୍ତି ନାନା ଫଳେ	॥
ତୋହର ଜନ ଯେ ହୁଅଇ	।	ତାଙ୍କୁ ସଙ୍କଟୁ ରଖୁ ତୁହି	॥
ତୋ ପାଦ ସରୋରୁହ ଦୁଇ	।	ନିରତେ ଯେମନ୍ତ ସେବଇ	॥
ଏମନ୍ତ ଆଜ୍ଞା ମୋତେ କର	।	ତୁ ନାଥ କରୁଣା ସାଗର	॥
ତୋତେ ଯେ ଭାବେ ଆରାଧଇ	।	ତାହାର ମନୋହର ସେହି	॥
ତୁମ୍ଭ ପ୍ରସନ୍ନ ବିନୁ ତାର	।	ଫଳ ନୁହଇ ହେ ଠାକୁର	॥
ତେଣୁଟି ସକଳ ଈଶ୍ୱର	।	ଦ୍ୱିତୀୟେ ନାହିଁ ପଟ୍ଟାନ୍ତର	॥
ଭୋ ନାଥ ତୁମ୍ଭେ ନାନାଦେହୀ	।	ସାଧୁଙ୍କ ନିସ୍ତାରଣ ପାଇଁ	॥
ତୁମ୍ଭର ଚେଷ୍ଟା ଏ ସଂସାରେ	।	ବ୍ରହ୍ମାଦି କେବା ଜାଣିପାରେ	॥
ବିଶ୍ୱଙ୍କ ବରଷ ଚରିତ	।	ଶୁଣ ରାଜନ ପରୀକ୍ଷିତ	॥
ପ୍ରଭୁର ମତ୍ସ୍ୟ-ଅବତାର	।	ଦେବ ମାନବେ ଆଗୋଚର	॥
ଅତି ସୁନ୍ଦର ରୂପରାଶି	।	ମନୁଙ୍କ ବଂଶ ତହିଁ ବସି	॥
ସେ ରୂପ ଆରାଧନା ପାଇଁ	।	ଅନେକ ସ୍ତୁତି ଯେ କରଇ	॥
ନମଇଁ ପରମ ଈଶ୍ୱର	।	ଯାହାର ନାମ ଅଗୋଚର	॥
ବିସ୍ତାରେ-ମତ୍ସ୍ୟ ତୋ ଶରୀର	।	ତୁ ପ୍ରଭୁ ସକଳ ପ୍ରାଣୀର	॥
ତୁ ଥାଇ ଅନ୍ତର ବାହାରେ	।	ତୋ ମାୟା କେବା ଜାଣିପାରେ	॥
ଏ ତୋର ମୀନମାୟା ଦେହୀ	।	ଦେବମାନବେ କେହି ନାହିଁ	॥
ସଂସାର ସାଗରେ ତୋ ଜନ୍ମ	।	ମାୟା ତରଙ୍ଗ ତହିଁ ଭ୍ରମ	॥
ପରମ ମହାବଳୀ ହେଉ	।	ସଂସାରେ ନାନା ଦେହ ବହୁ	॥
ଜଗତ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଠାକୁର	।	ତୋ ପାଦେ ମୋର ନମସ୍କାର	॥
ହିରଣ୍ୟ ବତ୍ସର ଏ ବାଣୀ	।	ରାଜନ ଶୁଣ ପରିମାଣି	॥
ଅଖିଳ-ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ-ଠାକୁର	।	ଧରିଣ କୁମର ଶରୀର	॥
ମର୍ଯ୍ୟାଦା ତୁଲେ ପିତୃଗଣେ	।	ଯେତେ ଅଛନ୍ତି ସେହି ସ୍ଥାନେ	॥
ତାହାଙ୍କୁ ଘେନି ପିତୃପତି	।	ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଆନନ୍ଦେ ସେବନ୍ତି	॥
ଏମନ୍ତେ ନାନା ସ୍ତୁତିମତେ	।	ସେବନ୍ତି ପ୍ରଭୁ-ପାଦଗତେ	॥
ନମସ୍ତେ ପ୍ରଭୁ ସ‌ତ୍ତ୍ୱଗୁଣ	।	ଲେଖି ନ ପାରେ ଯାର ସ୍ଥାନ	॥
ଯାର ଅଶେଷ ନାମ ଗୁଣ	।	ନମଇଁ ପ୍ରଭୁ ଭଗବାନ	॥
ନିଜ ମାୟାରେ ରୂପ ଧରି	।	ଅଶେଷ ଦେହ ସେ ଆବୋରି	॥
ନାନା-ଜନ୍ମରେ ସେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	।	ସଂସାରେ ଯେବା ଯାର ବୁଦ୍ଧି	॥
ଚର ଅଚର ପିତୃଭୂତ	।	ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଆଦି ଯେ ସମ୍ଭୁତ	॥
ଆକାଶ ଆଦି ମହୀତଳ	।	ଗିରି କାନନ ନାନା ଜଳ	॥
ଦିଗ ବରଷ ଯେ ସାଗର	।	ସେ ସବୁ ନାମଟି ତୋହର	॥
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଯେତେକ ଅଛନ୍ତି	।	କବିଏ ଯାହା ଉଚ୍ଚାରନ୍ତି	॥
ସେ ସର୍ବରୂପ ତୁ ଠାକୁର	।	ନମଇଁ ତୋହର ପୟର	॥
ଉତ୍ତର ବରଷେ ରାଜନ	।	ବରାହ ରୂପୀ ଭଗବାନ	॥
କୁରୁମ ଦେହ ତୁହି ବହି	।	ଆଗମ ସ୍ତୁତି ଯେ କରଇ	॥
ନମଇଁ ଅନାଦି ଅବ୍ୟୟ	।	ସକଳ ଯଜ୍ଞ ଯାହା ଦେହ	॥
ସକଳ ଗୁଣ ରୂପଧାରୀ	।	ନମସ୍ତେ ପ୍ରଭୁ ନରହରି	॥
ନିବୃତ୍ତି ତୃଷ୍ଣା ଜ୍ଞାନୀ ଜନ	।	ମାୟାଟି ତା ନାମେ ଖଣ୍ତନ	॥
ସୃଷ୍ଟି ଉଦୟେ ଯାର କାୟେ	।	ଯେ ଗୁଣେ ତ୍ରିଗୁଣରେ ରହେ	॥
ଏ ତୋର ମାୟାରେ ଈଶ୍ୱର	।	ଭୋ ନାଥ ତୋତେ ନମସ୍କାର	॥
ସଂଗ୍ରାମେ ନାଶି ଦୁଷ୍ଟଗଣ	।	ମାୟା ଶୂକର ରୂପ ଜନ୍ମ	॥
ଉଗ୍ର ଦନ୍ତରେ ତୋର ପଣ	।	ଭୋ ନାଥ ପ୍ରଭୁ ନାରାୟଣ	॥
ତୋହର ପାଦପଦ୍ମ ଦୁଇ	।	ଆନନ୍ଦେ ନମଇଁ ଯେ ମହିଁ	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	।	ହରି ଚରିତ ଭାଗବତ	॥
ବରାହ ଧରଣୀର ବାଣୀ	।	ଶୁଣି ସଂସାରୁ ତର ପ୍ରାଣୀ	॥
ସୁଜନ ଜନଙ୍କ ପୟରେ	।	ମୋ ମନ ରହୁ ନିରନ୍ତରେ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଭୁବନକୋଷ ବର୍ଣ୍ଣ‌ନେ
ନାମ ଅଷ୍ଟାଦଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଊନବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଏବେ କିଂପୁରୁଷର ବାଣୀ	।	ରାଜନ ଶୁଣ ପରିମାଣି	॥
ସୀତା ରମଣ ରଘୁରାଣ	।	ତାହାଙ୍କ କନିଷ୍ଠ ଲକ୍ଷ୍ମଣ	॥
ପରମ ବ୍ରହ୍ମ ସେ ଈଶ୍ୱର	।	ଯାହାର ହନୁମନ୍ତ ବୀର	॥
ପରମଭାଗବତ ସେହି	।	ନିଶ୍ଚଳେ ଭକ୍ତି ଯୋଗ ନେଇ	॥
ପ୍ରଭୁ ପଦାରବିନ୍ଦ ତଳେ	।	ସେବଇ ମନର ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ସେ ରାମ ନାଥ ପୁଣ୍ୟୋତ୍ତମ	।	ଗନ୍ଧର୍ବେ କରନ୍ତି ଗାୟନ	॥
ସେ ଅଷ୍ଟ ସେନାର ସହିତେ	।	ହନୁଟି ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭକ୍ତିମତେ	॥
ଏମନ୍ତେ କରନ୍ତି ଗାୟନ	।	ସ୍ତୁତି କରନ୍ତି ତୋଷମନ	॥
ଉତ୍ତମ ଶ୍ଳୋକ ତୁ ଠାକୁର	।	ନମଇଁ ତୋହର ପୟର	॥
ସର୍ବ ଲକ୍ଷଣ ତୋର ତହିଁ	।	ସକଳ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ତୁ ଗୋସାଇଁ	॥
ସର୍ବ-ବନ୍ଦନ ତୁ ଠାକୁର	।	ତୋତେ ମୋହର ନମସ୍କାର	॥
ନର ନାରୟଣ ଶରୀର	।	ପରମହଂସ ତୁ ଠାକୁର	॥
ନମଇଁ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ଠାକୁର	।	ସକଳ ଦେବଙ୍କର ବର	॥
ମହାପୁରୁଷ ମହାରାଜ	।	ନମସ୍ତେ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତର ବୀଜ	॥
ସ୍ୱତେଜେ କରି ତିନିଗୁଣ	।	ବିନାଶ କରୁ ନାରାୟଣ	॥
ପ୍ରଶାନ୍ତ-ସାଧୁ ତୁ ଠାକୁର	।	ତୋତେ ମୋହର ନମସ୍କାର	॥
ତୋହର ନାମ ରୂପ ଯେତେ	।	କେହି ନ ଜାଣନ୍ତି ଜଗତେ	॥
ମାୟା ସଂସାରେ ତୋର ଜନ୍ମ	।	ରାକ୍ଷସ ସଂହାର କାରଣ	॥
ଅନ୍ୟ ମୋ ନାହିଁ ଭଗବାନ	।	ସୀତା ହରଣେ କ୍ଷୋଭ ମନ	॥
ଅଖିଳ-ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ-ଠାକୁର	।	ତୁମ୍ଭେ ବା କି କରି ନ ପାର	॥
କେବେହେଁ ପତ୍ନୀ ନିମନ୍ତରେ	।	କିବା ମାନବ-ଅବତାରେ	॥
ଏ କି ତୋହରେ ସମ୍ଭବଇ	।	ଭୋ ନାଥ ତୋର ମାୟା ଏହି	॥
ଜନ୍ମ ମରଣ ଯାର ନାହିଁ	।	ଅଖିଳ ପ୍ରଭୁ ଭାବଗ୍ରାହୀ	॥
ସୁର-ଅସୁର ଆଦିକରି	।	ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତେ ଯେତେ ଦେହଧାରୀ	॥
ଏସର୍ବ ଆତ୍ମାର ଈଶ୍ୱର	।	କି ଅବା ଅକର୍ତ୍ତବ୍ୟ ତାର	॥
ଉତ୍ତର କୋଶଳରେ ଯାଇ	।	ଯେ ପ୍ରଭୁ ନରଦେହ ବହି	॥
ସେ ରାମ ପାଦତଳେ ମୁହିଁ	।	ହରଷେ ପ୍ରଣାମ କରଇ	॥
ଶୁଣ ରାଜନ ମନତୋଷେ	।	ଏବେ ଯେ ଭାରତବରଷେ	॥
ନର ନାରାୟଣ ଯେ ହରି	।	କଳ୍ପେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତପ କରି	॥
ସାଧୁଙ୍କ ପରିତ୍ରାଣ ନାହିଁ	।	ତପସ୍ୟା ରୂପବନ୍ତ ହୋଇ	॥
ଭ୍ରମନ୍ତି ଆତ୍ମା ସୁଖମତେ	।	ନାରଦ ତାଙ୍କୁ ତୋଷଚିତ୍ତେ	॥
ଭକତ ସାଧୁଜନ ମେଳେ	।	ସ୍ତୁତି କରନ୍ତି ସେ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ନମସ୍ତେ ପ୍ରଭୁ ଆଦିମୂଳ	।	ତୋ ରୂପ ଚିନ୍ତି ଏ ନିର୍ମଳ	॥
ଋଷିଙ୍କ ବର ତୁ ଠାକୁର	।	ତୋତେ ମୋହର ନମସ୍କାର	॥
ସର୍ବ ବନ୍ଦନ ତୁ ଠାକୁର	।	ତୋତେ ମୋହର ନମସ୍କାର	॥
ସକଳ ଆତ୍ମାଭୂତ ତୁହି	।	ତୋ ପାଦ ପଦ୍ମେ ମନ ଦେଇ	॥
ସକଳ କର୍ତ୍ତା ତୁ ଈଶ୍ୱର	।	ଦର୍ଶନ ନାହିଁ ଯେ ତୋହର	॥
ତୁହି ଯେ ମାନବ ଶରୀର	।	ଭୋଗ ତୁ କରୁ ମେଦିନୀର	॥
ସକଳ ଦେଖୁ ତ ଠାକୁର	।	ଗୁଣରେ ଦୃଶ୍ୟ ନାହିଁ ତୋର	॥
ଏ ତୋର ତହିଁ ଯାର ମନ	।	ତାହାର ସଂସାର ଖଣ୍ତନ	॥
ଦାରା ତନୟ ଧନ ଘର	।	ଏଣେ ଅର୍ପିତ ମନ ଯାର	॥
ସେ ତୋତେ ପାଇବଟି କାହିଁ	।	ଶ୍ରମ କେବଳ ତାଙ୍କ ଦେହୀ	॥
ଏ ମୋର ମୂଢ଼ ମତି ତୁହି	।	ବିନାଶ କର ଭାବଗ୍ରାହୀ	॥
ତୋହର ଠାଇଁ ମୋର ମନ	।	ନିଶ୍ଚଳେ ରହୁ ଭଗବାନ	॥
ଏ ଯେ ଭାରତ ବରଷର	।	ପର୍ବତ ଅଛନ୍ତି ଅପାର	॥
ମଙ୍ଗଳ ପ୍ରସ୍ଥ ଯେ ଅଭାବ	।	ମଳୟ ତ୍ରିକୂଟ ଋଷଭ	॥
ମନ୍ଦର ଦେବଗିରି ନୀଳ	।	ଶୋକମୁଖ ଯେ ଇନ୍ଦ୍ରନୀଳ	॥
ଶ୍ରୀ ଶୈଳ ବ୍ୟାଙ୍କଟ ମୈନାକ	।	କୋଶ୍ୱ କୋଟକ ଋଷ୍ୟମୁଳ	॥
ରୂପ ସ୍ୱରୂପ ସତ୍ୟ ଆଦି	।	କୋଳାଗ୍ର ଦେବାଗ୍ର ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
ମହୀନ୍ଦ୍ର ବିନ୍ଧ୍ୟଗିରିଧର	।	ଶକ୍ତିମାନୃକ୍ଷ ବାରିଧର	॥
କୁକୁଭ ପାରିଜାତ ଦ୍ରୁମ	।	ଚିତ୍ରକୂଟ ଯେ ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ	॥
କାମ୍ୟ ସୁମେରୁ ଯେ ରୈବତ	।	କମ୍ୟଗିରି ଏ ଆଦି ଶତ	॥
ଏମନ୍ତି ନଦ ନଦୀ ଆଦି	।	ଶତ ସହସ୍ର ଯେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
ଚନ୍ଦ୍ରରସା ଯେ ତୁଙ୍ଗଭଦ୍ରା	।	ତାମ୍ୱ୍ରପର୍ଣ୍ଣୀ ଯେ ଅବଟୋଦା	॥
ଅର୍କରାବର୍ତ୍ତୀ ପୟସ୍ୱିନୀ	।	କୃତମାଳା ତ୍ରିବେଣୀ ବେଣୀ	॥
ଶଙ୍କରୀ ଗୟାସତୀ ତହିଁ	।	ଶୁଣ ରାଜନ ଏବେ କହି	॥
କୃଷ୍ଣବେଣୀ ଯେ ଗୋଦାବରୀ	।	ଭାଗୀରଥି ସିନ୍ଧୁ କାବେରୀ	॥
ପୟୋଷ୍ଣୀ ତାପ୍ତୀ ରେବା ନଦୀ	।	ସୁରେଖା ନର୍ମଦା ଏ ଆଦି	॥
ବେଦ ସ୍କୃତି ଯେ ମହାନଦୀ	।	ତ୍ରିସାମା ଋଷିକୁଲ୍ୟା ନଦୀ	॥
କୌଶିକୀ ସରଯୁ ଗୋମତୀ	।	ଗଙ୍ଗା ଯମୁନା ସରସ୍ୱତୀ	॥
ଦୃଶଦ୍‌ବତୀ ଯେ ରୋଷମତୀ	।	ଷଷ୍ଠବତୀ ଯେ ସପ୍ତବତୀ	॥
ସୁସୋମା ବିଶ୍ୱା ଚର୍ମଣବତୀ	।	ଚନ୍ଦ୍ରଭାଗା ଯେ ଭୀମରଥି	॥
ଶତଦ୍ରୁ ବିତସ୍ତା ଅସିକ୍ନୀ	।	ଅନ୍ଧଶୋଣ ଏ ନଦୀ ଘେନି	॥
ମୁନିଏ ଋଷି ଆଦି ନାମ	।	କର୍ମ କରନ୍ତି ଏତେ ସ୍ଥାନ	॥
ଏହି ପୁରୁଷ ହେ ରାଜନ	।	କର୍ମରେ ପ୍ରାଣୀ ହୁଏ ଜନ୍ମ	॥
ସକଳ ହିତ କୃଷ୍ଣବର୍ଣ୍ଣ	।	କର୍ମରୁ କରି ପ୍ରାଣୀ ଜନ୍ମ	॥
ସ୍ୱର୍ଗ ନରକ ଭୂମିଭାଗ	।	କର୍ମ ଅଧିକ କରି ଭୋଗ	॥
ସେ ପ୍ରାଣୀ ସର୍ବଭୂତେ ବର	।	କୃଷ୍ଣରେ ଭକ୍ତିଟି ଯାହାର	॥
ସର୍ବଭୂତରେ ଆତ୍ମା ସେହି	।	ଅଖିଳ-ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ-ଗୋସାଇଁ	॥
ସେ ବାସୁଦେବ ଚକ୍ରଧର	।	ତାହାର ତହିଁ ମତି ଯାର	॥
ଭକ୍ତିଯୋଗ ସେ ଦୃଢ଼ତାରେ	।	ସେ ପ୍ରାଣୀ କର୍ମବନ୍ଧୁ ତରେ	॥
ମହାପୁରୁଷ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ	।	ହେଳାରେ ଶ୍ରଦ୍ଧାରେ ବା କରେ	॥
ଦେବେ ତାହାର ଗୁଣକର୍ମ	।	ଆନନ୍ଦେ କରନ୍ତି ଗାୟନ	॥
ଧନ୍ୟ ତାହାର ଜନ୍ମସାର	।	ମୁକୁନ୍ଦ ପାଦେ ଭକ୍ତିଯାର	॥
ଭାରତେ ମାନବ-ଜନ୍ମରେ	।	ସେ ପ୍ରାଣୀ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସର୍ବଠାରେ	॥
ସୁକର୍ମ ଯଜ୍ଞ ତପ ଦାନ	।	ଏଥିରେ ଅବା କି କାରଣ	॥
ଯଜନ ଆଦି ଯେତେ କର୍ମ	।	ତାହା ତ ସବୁ ଅକାରଣ	॥
ଯେ ପ୍ରଭୁ ପାଦପଦ୍ମ ସାର	।	ସୁମତି ନାହିଁଟି ଯାହାର	॥
ଜନ୍ମ ଆୟୁଷ ସୁଖମାନ	।	ଏହା ସଂକଳ୍ପ ବ୍ୟର୍ଥମାନ	॥
କ୍ଷୀଣ ଆୟୁଷ ଭାବ ଧରେ	।	ମନ ଯାହାର କୃଷ୍ଣଠାରେ	॥
ସେ ପ୍ରାଣୀ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ହୋଇ	।	ତାହାର ସମ କେହି ନାହିଁ	॥
ପ୍ରାଣ-ପ୍ରୟାଣ ସମୟରେ	।	ଯେବେ ମାନବ କୃଷ୍ଣ-ସ୍ମରେ	॥
କ୍ଷଣକେ କର୍ମକୁ ଛେଦଇ	।	ବୈକୁଣ୍ଠ ପଦକୁ ଲଭଇ	॥
ବୈକୁଣ୍ଠ କଥା ସୁଧାରସ	।	ସ୍ଥୂଳରେ ହୋଏ ଯେ ପ୍ରକାଶ	॥
କୃଷ୍ଣ ଆଶ୍ରିତ ପ୍ରାଣୀମାନେ	।	ଯହିଁରେ ନାହିଁ ସାଧୁଜନେ	॥
ଯଜ୍ଞର ମହୋତ୍ସବ ଆଦି	।	ଏ ସ୍ଥଳେ ଯହିଁ ଏ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
ଇନ୍ଦ୍ରର ପୁର ଯେବେ ହୋଇ	।	ତହିଁରେ ବାସ ନ ଯୋଗାଇ	॥
ମାନବ ଜନ୍ମ ହୋଇ ନର	।	କାମେ ଅଜ୍ଞାନ ଧ୍ୱଂସ ତାର	॥
ତଥାପି ପ୍ରଭୁର ଜନମ	।	ତେଜର ଛନ ଛନ ମନ	॥
ନାନା ଯୋନିରେ ଜନ୍ମ ନାହିଁ	।	କର୍ମ ବନ୍ଧନରେ ପଡଇ	॥
ଶ୍ରଦ୍ଧାରେ ଆଉ ଯେତେ ନରେ	।	ଯଜ୍ଞେ ପୂଜନ୍ତି ସେ ଅଗ୍ନିରେ	॥
ନାନା-ଦେବତା ରୂପ ହୋଇ	।	ତହିଁ ତା ବିନୁ କେହି ନାହିଁ	॥
ତାହାକୁ ସେବନ୍ତି ଯେ ପ୍ରାଣୀ	।	ତାହାକୁ ମନୁଷ୍ୟରେ ଗଣି	॥
ଇଚ୍ଛା ନ କଲେ ଫଳ ଦେଇ	।	ଏଣୁ ତୋ ନାମ ଭାବଗ୍ରାହୀ	॥
ପଦପଲ୍ଲବ ଭଜନରେ	।	ମନ ଯାହାର ଦୃଢତରେ	॥
ଭକ୍ତଜନ ପ୍ରାଣୀଙ୍କଠାରେ	।	କରୁଣା କରନ୍ତି ବେଭାରେ	॥
ଜମ୍ବୁଦ୍ୱୀପରେ ନୃପବର	।	ଅଷ୍ଟ ଉପଦ୍ୱୀପ ଓସାର	॥
ଅଷ୍ଟ ଯୌଜନ୍ତି ବସୁନ୍ଧରୀ	।	ଶରଣ ପୁତ୍ରଙ୍କରେ କରି	॥
ପ୍ରଭା ହୋଇଲା ଚାରିଦିଗ	।	ଏଣୁ ଏ ଅଷ୍ଟଦିଗ ଭାଗେ	॥
ଶୁଣ ହେ ପରୀକ୍ଷ ରାଜନ	।	ଅଷ୍ଟ ଉପଦ୍ୱୀପର ନାମ	॥
ରମଣକ ଯେ ଆବର୍ତ୍ତକ	।	ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣପ୍ରସୂ ମନ୍ଦ ହରିତକ	॥
ପାଞ୍ଚଜନ୍ୟ ଚନ୍ଦ୍ର ଶୁକଳ	।	ଲଙ୍କା ଆବର ଯେ ସିଂହଳ	॥
ବରଷ ବିଭାଗର ମତେ	।	ଜମ୍ବୁଦ୍ୱୀପରେ ଯଥୋଚିତେ	॥
ତୁମ୍ଭର ପ୍ରଶ୍ନ ଅନୁସାରେ	।	ଭୋ ନୃପ କହିଲି ତୁମ୍ଭରେ	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	।	ଭାଗବତର ଯେ ଚରିତ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଜମ୍ବୁଦ୍ୱୀପ ବର୍ଣ୍ଣ‌ନେ

ନାମ ଉନବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଶ୍ରୀମଦ୍‌ ଭାଗବତ ପଞ୍ଚମ ସ୍କନ୍ଧ

ବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଏଥୁଅନ୍ତରେ ଭୋ ରାଜନ	।	ପ୍ଳକ୍ଷଦ୍ୱୀପ ଯେ ବିଦ୍ୟମାନ	॥
ଲବଣ ସମୁଦ୍ର ପ୍ରମାଣ	।	କହିବି ସାବଧାନେ ଶୁଣ	॥
ଜମ୍ବୁଦ୍ୱୀପର ଯେ ପ୍ରମାଣ	।	ପକ୍ଷ ଯେ ତହିଁ କି ଦ୍ୱିଗୁଣ	॥
ଜମ୍ବୁଦ୍ୱୀପରେ ଦ୍ୱୀପ ସାତ	।	ପକ୍ଷରେ ସେ ଦ୍ୱୀପ ବିଦିତ	॥
ସପତ ଦ୍ୱୀପ ତା ପାଳଇ	।	ଅପରେ ଯେତେ ଛନ୍ତି ରହି	॥
ପ୍ରିୟବ୍ରତର ସେ ନନ୍ଦନ	।	ଇନ୍ଦ୍ରଜିତ ତାହାର ନାମ	॥
ସେ ଦ୍ୱୀପ ବିଭାଗକୁ କରି	।	ପୁତ୍ରଙ୍କୁ ଦେଲା ଦଣ୍ତଧାରୀ	॥
ସପତ ପୁତ୍ର ଯେଝାମତେ	।	ସପ୍ତ ବରଷ ଯଥୋଚିତେ	॥
କଳ୍ପେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯୋଗବଳେ	।	ଅଛି ସେ ଅବନୀ ମଣ୍ତଳେ	॥
ବରଷ ନାମ ଶୁଣ ତୁହି	।	ଶିବ ବୟସ ସେ ବୋଲାଇ	॥
ଶୁଭଦ କ୍ଷମ ଏ ଅମୃତ	।	ଅଭୟ ଶାନ୍ତି ସେ ବିଦିତ	॥
ଏଥେ ଯେତେକ ଗିରିବର	।	ଅଛନ୍ତି ଶୁଣ ନରେଶ୍ୱର	॥
ମଣି ମୁକୁଟ ଚନ୍ଦ୍ର ସେନ	।	ବଜ୍ରକୂଟ ସେ ଜ୍ୟୋତିଷ୍ମାନ	॥
ଶତଶୃଙ୍ଗ ଯେ ମେଘମାଳ	।	ହିରଣ୍ୟଷ୍ଠୀବ ସେତୁ କେଳ	॥
ସାବିତ୍ରୀ ଆଙ୍ଗି ରସ ବେନି	।	ଅରୁଣା ନୃମଣା ତଟିନୀ	॥
ରୁସ୍ତତ ରାଜେ ସପ୍ତଭ୍ରାତା	।	ସତସ୍ତରୀ ଯେ ସୁବିଖ୍ୟାତା	॥
ଯାହାର ଜଳ ସ୍ନାନ ପାନେ	।	ମାନବେ ପଶୁ ଜୀବମାନେ	॥
ସକଳ ପାପ ଦୂରକରି	।	ସୁଖେ ଅଛନ୍ତି ଯେ ବିହରି	॥
ଦେବଙ୍କ ଆୟୁଷ ପ୍ରମାଣେ	।	ବଞ୍ଚନ୍ତି ତହିଁ ପ୍ରାଣୀମାନେ	॥
ଯଜ୍ଞ ଯୋଗରେ ପୂଜା କରେ	।	ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ଭଜନ୍ତି ସେ ନରେ	॥
ବିଷ୍ଣୁ ସ୍ୱରୂପକୁ ତୁ ଧରି	।	ଅଖିଳ ପ୍ରାକର୍ମ ଉଦ୍ଧରି	॥
ତୁ ସତ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମ ଯେ ପୁରୁଷ	।	ସକଳ ଭୂତେ ତୋର ବାସ	॥
ତୁ ଯେ ଅଶେଷ ବହୁନାମ	।	ସେ ପାଦେ ଆମ୍ଭର ପ୍ରଣାମ	॥
ଶାକଦ୍ୱୀପ ଯେ ପ୍ଳକ୍ଷଆଦି	।	ଏଥିରେ ଯେତେକ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
ସେ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ଆୟୁଷ	।	ଇନ୍ଦ୍ରିୟବଳେ ଯେ ବିଶେଷ	॥
ସ୍ୱଇଚ୍ଛାମତେ ସେ ହୁଅଇ	।	ଉତ୍ପତ୍ତିଠାରୁ ଜାତ ସେହି	॥
ପ୍ଳକ୍ଷଦ୍ୱୀପର ଚାରିପାଶେ	।	ଇକ୍ଷୁରସ ସିନ୍ଧୁ ପ୍ରକାଶେ	॥
ଏହାକୁ ଦ୍ୱିଗୁଣ ପ୍ରମାଣ	।	ଶାଳ୍ମଳୀ ଦ୍ୱୀପ ସେ ରାଜନ	॥
ସୁରା ସମୁଦ୍ର ବେଢି ତାରେ	।	ଅଶେଷ ବଳୟ ଆକାରେ	॥
ଏ ଦ୍ୱୀପେ ତାର ଅଧିକାର	।	ପ୍ରିୟବ୍ରତର ସେ କୁମର	॥
ଯଜ୍ଞବାହ ତାହାର ନାମ	।	ସେ ସାଧୁ ବିଷ୍ଣୁ ପରାୟଣ	॥
ଏ ଦ୍ୱୀପ ସପ୍ତଭାଗ କରି	।	ପୁତ୍ରଙ୍କୁ ଦେଲା ଦଣ୍ତଧାରୀ	॥
ବେଭାରେ ତାର ସପ୍ତ ପୁତ୍ରେ	।	ନେଲେ ସେ ଯେଝାରେ ସମସ୍ତେ	॥
ସପତ କୁମାରଙ୍କ ନାମ	।	ରାଜନ ଶୁଣ ସାବଧାନ	॥
ପାରିଭଦ୍ର ଯେ ଅଭିଜ୍ଞତ	।	ସଉମନସ୍ୟ ନାମେ ସୁତେ	॥
ରମଣକ ଯେ ସୁରୋଚନ	।	ଦେବବର୍ହ ଯେ ଆପ୍ୟାୟନ	॥
ସେ ସପ୍ତସ୍ଥାନେ ନଦୀ ଗିରି	।	ଯେତେ ଅଛନ୍ତି ଦଣ୍ତଧାରୀ	॥
ଶତଶୃଙ୍ଗ ଯେ ପୁଷ୍କବର୍ଷ	।	ବିନ୍ଧ୍ୟ କୁମୁଦ ଯେ ସରସ	॥
ସହସ୍ର ଶ୍ରୁତି ସହିତର	।	ବାମଦେବ ଯେ ସପ୍ତଗିର	॥
ସିନୀବାଲୀ ଯେ ସରସ୍ୱତୀ	।	ନନ୍ଦା ନାମ ସେ ଅନୁମତି	॥
ରଜନୀ ରାଜା କୁହୁ ଦୁଇ	।	ନଦୀଙ୍କ ସପ୍ତ ନାମ ଏହି	॥
ଏ ଯେ ବରଷ ପ୍ରାଣୀମାନେ	।	ତପ ଆରାଧନ ବିଧାନେ	॥
ସେ ରାଜା ଭଗବାନ ସୋମ	।	ତାହାଙ୍କୁ କରନ୍ତି ବନ୍ଦନ	॥
ଭୋ ନାଥ ତୋର ସୁଧାରସ	।	ପିତୃ ଦେବତାଙ୍କ ସନ୍ତୋଷ	॥
ସପ୍ତ ସମୁଦ୍ର ମଧ୍ୟଦେଶେ	।	କୁଶନାମେ ଦ୍ୱୀପ ପ୍ରକାଶେ	॥
କ୍ରମେ ଯେ ସିଦ୍ଧୁ ଦ୍ୱୀପମାନ	।	ପୂର୍ବକୁ ଅପରେ ଦ୍ୱିଗୁଣ	॥
ପ୍ରିୟବ୍ରତର ସେ ନନ୍ଦନ	।	ହିରଣ୍ୟରେତା ଯାର ନାମ	॥
କୁଶଦ୍ୱୀପରେ ସେ ରାଜନ	।	ତାହାର ସପତ ନନ୍ଦନ	॥
ଏ ଦ୍ୱୀପମାନ ଦଣ୍ଡଧାରୀ	।	ପୁତ୍ରଙ୍କୁ ଦେଲେ ଭାଗକରି	॥
ସପତ ବରଷକୁ ଦେଲା	।	ଯେ ଯାର ମତେ ବିଭାଗିଲା	॥
ବସୁ ଯେ ବିପ୍ରନାମ ଆଉ	।	ଦେବ ନାମରେ ପୁତ୍ର ଏହୁ	॥
ନଦୀ ପର୍ବତ ସୀମା ଗିରି	।	ବେଭାରେ ଦେଲା ଦଣ୍ତଧାରୀ	॥
ଗିରିଙ୍କ ନାମ ମହୀପାଳ	।	ବଭୃ ଚତିର୍ଶୃଙ୍ଗ କପିଳ	॥
ଚିତ୍ରକୂଟ ଯେ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ରାମ	।	ଦେବାନିକ ପରେ ଦ୍ରବିଣ	॥
ରସକୁଲ୍ୟା ଯେ ମିତ୍ରବିନ୍ଦା	।	ମଧୁକୁଲ୍ୟା ଯେ ଶତବିନ୍ଦା	॥
ଦେବଗର୍ଭା ଯେ ଘୃତଚ୍ୟୁତା	।	ମନ୍ତ୍ରମାଳା ଯେ ଗିରିହୁତା	॥
ଏ ସପ୍ତନଦୀ ଜଳ ପାନେ	।	ସୁଖେ ବଞ୍ଚନ୍ତି ତହିଁ ଜନେ	॥
ଜାତ ଦେବ ରୂପକୁ ଧରି	।	ଅଛନ୍ତି ଏକ ମନ କରି	॥
ପରମ ବ୍ରହ୍ମର ମୂରତି	।	ତୋ ରୂପ ଯୋଗୀଜନେ ଚିନ୍ତି	॥
ସଂସାରେ ଯେତେ ସାଧୁଜନ	।	ଯଜ୍ଞେ କରନ୍ତି ତୋ ବନ୍ଦନ	॥
ଏମନ୍ତେ ସ୍ତୁତି ନାନାମତେ	।	ଅଗ୍ନି ପୂଜନ୍ତି ଯଥୋଚିତେ	॥
କ୍ଷୀରସିନ୍ଧୁ ମଧ୍ୟଭାଗରେ	।	ଦ୍ୱୀପ ଯେ କ୍ରୋଞ୍ଚ ନାମ ଧରେ	॥
କ୍ରୌଞ୍ଚ ନାମରେ ଗିରିବର	।	ତା ନାମେ ନାମ ଏ ଦ୍ୱୀପର	॥
ପ୍ରିୟବ୍ରତର ପୁତ୍ର ହୋଇ	।	ଘୃତ ପୃଷ୍ଠ ନାମ ବହଇ	॥
ସେ ଦ୍ୱୀପେ ରାଜତ୍ୱ ତାହାର	।	ସପତ ତାହାର କୁମର	॥
ସପ୍ତ ବରଷ ବାଣ୍ଟି ଦେଇ	।	ନିଶ୍ଚଳେ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଭଜଇ	॥
ଭ୍ରାଜିଷ୍ଠ ମେଘପୃଷ୍ଠୁ ଆତ୍ମା	।	ମଧୂରୁହ ପୁଣି ସୁଧାମା	॥
ଲୋହିତାର୍ଣ୍ଣ ଯେ ବନସ୍ଫତି	।	ବରଷ ନାମକୁ ବହନ୍ତି	॥
ଶୁକ୍ଳ ବର୍ଦ୍ଧମାନ ଭୋଜନ	।	ଉପବର୍ହଣ ଯେ ନନ୍ଦନ	॥
ସର୍ବତୋଭଦ୍ର ନନ୍ଦ ଆଦି	।	ପର୍ବତ ନାମେ ଯେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
ଅଭୟା ଶୁକ୍ଳା ତୀର୍ଥବତୀ	।	ଅମୃତୌଘା ଯେ ରୂପବତୀ	॥
ଆର୍ଯ୍ୟକା ଯେ ପବିତ୍ର ବତୀ	।	ସପ୍ତ ନଦୀ ସେ ନାମ ଖ୍ୟାତି	॥
ଯାହାର ଜଳ ପାନ କରି	।	ଦେବ ଦେହକୁ ପ୍ରାଣୀ ଧରି	॥
ଜନ ଏ ଯେଉଁ ରୂପରାଶି	।	ତାହାକୁ ଭଜନ୍ତି ବିଶ୍ୱାସୀ	॥
ଭୟ ଗୋମୟ ତୁ ଈଶ୍ୱର	।	ଭୁବନ ପବିତ୍ର ତୁ କର	॥
ଏ ତୋର ପାଦରେ ବନ୍ଦନ	।	ଆମ୍ଭେ ଯେ କରୁ ହୃଷ୍ଟମନ	॥
ଏ ଅନନ୍ତରେ ପରୀକ୍ଷିତ	।	ଶାକଦ୍ୱୀପ ନାମେ ବିଦିତ	॥
ଦଧିସମୁଦ୍ର ବେଢ଼ି ତାରେ	।	ଅଛି ସେ ଏ ସିନ୍ଧୁ ମଧ୍ୟରେ	॥
ତହିଁ ଯେ ଶୋକ ତରୁବର	।	ସୁଗନ୍ଧ ବାସର ପ୍ରସର	॥
ପ୍ରିୟବ୍ରତର ସେ କୁମର	।	ମେଧାତିଥି ନାମ ତାହାର	॥
ରାଜତ୍ୱ ପଣ କରି ତହିଁ	।	ସେ ସାତଦ୍ୱୀପ ଯେ ପାଳଇ	॥
ଦ୍ୱୀପକୁ ସପ୍ତଭାଗ କରି	।	ପୁତ୍ରଙ୍କୁ ଦେଲା ଦଣ୍ତଧାରୀ	॥
ତାହାଙ୍କ ପୁତ୍ରଙ୍କର ନାମ	।	ରାଜନ ଶୁଣ ସାବଧାନ	॥
ଧୂମାନିକ ଯେ ମନୋଜବ	।	ଚିତ୍ରରେଫ ଯେ ପୁରୋଜବ	॥
ବହୁରୂପ ଯେ ବିଶ୍ୱଧାର	।	ବେଦମାନ ନାମେ ଅପାର	॥
ସପ୍ତ ବରଷ ଯେଝାମତେ	।	ଦଇବେ ନୃପ ଯଥୋଚିତେ	॥
ପ୍ରଭୁର ପାଦ ଚିତ୍ତ ଦେଲା	।	ତପବଳରେ ସେ ରହିଲା	॥
ଏହାଙ୍କ ପର୍ବତର ନାମ	।	ରାଜନ ଶୁଣ ସାବଧାନ	॥
ମହାଦେଶ ଶତକେଶର	।	ସହସ୍ର ଶ୍ରୋତା ଦେବପାଳ	॥
ବଳଭଦ୍ର ଆଉ ଈଶାନ	।	ଊରୁଶୃଙ୍ଗ ଯେ ତାର ନାମ	॥
ପଞ୍ଚପଦୀ ସହସ୍ର ଶ୍ରୁତି	।	ଅପରାଜିତା ନିଜ ଧୃତି	॥
ଉଦୟ ସୃଷ୍ଟି ଯେ ଆରର୍ଦ୍ରା	।	ସପତପଦୀ ଯେ ଅନଘା	॥
ଶତେ ବରଷ ସେ ପୁରୁଷ	।	ଋତୁବ୍ରତ ଆଦି ବିଶେଷ	॥
ଯେବା ପୁରୁଷ ଭଗବାନ	।	ତାହାଙ୍କୁ କରନ୍ତି ସେବନ	॥
ପରମ ଯୋଗ-ସମାଧିରେ	।	ସ୍ତୁତି କରନ୍ତି ଯେ ଶ୍ରୁତିରେ	॥
ଭୋଦେବ ପରମ ଆକାର	।	ତୋତେ ମୋହର ନମସ୍କାର	॥
ପ୍ରାଣୀର ଅନ୍ତର ବାହାରେ	।	ତୁ ନାଥ ଥାଉ ନିରନ୍ତରେ	॥
ଦଧି ସିନ୍ଧୁ ପରେ ରାଜନ	।	ପୁଷ୍କର ଦ୍ୱୀପ ଯେ ଦ୍ୱିଗୁଣ	॥
ସ୍ୱାଦୁଜଳ ସିନ୍ଧୁ ତାହାରେ	।	ବେଢିଛି ବଳୟ ଆକାରେ	॥
କମଳାସନ ପ୍ରଭୁଙ୍କର	।	ଯହିଁ ଆସନ ପଦ୍ମବର	॥
ଜୀବନ କନକ ଶୋଭିତ	।	ଅୟୁତ ଶତପୁର ରତ	॥
ଏହାର ନାମ ଦିବ୍ୟବର	।	ଲୋକେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଯେ ପୁଷ୍କର	॥
ଏ ଦ୍ୱୀପ ମଧ୍ୟେ ନୃପବର	।	ପବିତ୍ର ମନ ସେ ଉତ୍ତର	॥
ବିସ୍ତାର ଅୟୁତେ ଯୋଜନ	।	ଚାରିଦିଗରେ ଭୋ ରାଜନ	॥
ମେରୁ ଭ୍ରମନ୍ତେ ମେରୁବୀର	।	ଦିତି ଅଦିତି ଚକ୍ରଧର	॥
ଧାତୁକ ରମଣ ଏ ଦୁଇ	।	ପ୍ରିୟବ୍ରତର ପୁତ୍ର ସେହି	॥
ଏ ଦ୍ୱୀପେ ତାଙ୍କ ଅଧିକାର	।	ଶୁଣ ପରୀକ୍ଷ ନୃପବର	॥
ସେ ସ୍ଥଳ ଲୋକଙ୍କ ସହିତେ	।	ସର୍ବେ ତରନ୍ତି ଯଥୋଚିତେ	॥
ସେ ବ୍ରହ୍ମରୂପୀ ଭଗବାନ	।	ତାହାଙ୍କୁ କରନ୍ତି ଭଜନ	॥
ସେ ପ୍ରଭୁ କୂର୍ମରୂପ ହୋଇ	।	ଅଖିଳ ସୃଷ୍ଟିକୁ ଭିଆଇ	॥
ସେ ବ୍ରହ୍ମରୂପୀ ଯେ ଠାକୁର	।	ନମଇ ତାହାଙ୍କ ପୟର	॥
ଏହାଙ୍କ ପରେ ପରୀକ୍ଷିତ	।	ଲୋକାଲୋକ ନାମେ ପର୍ବତ	॥
ଏହାର ମଧ୍ୟେ ଯେଉଁ ସ୍ଥଳ	।	କାଳୀନ ଭୂମି ମହୀପାଳ	॥
ବେନି ପର୍ବତ ମଧ୍ୟଦେଶ	।	କାଳୀନ ଭୂମି ଯେ ପ୍ରବେଶ	॥
ଏଣୁ ଯେ ଏହାର ଅନ୍ତରେ	।	ଗତାଗତ ନାହିଁ ଯେ ପରେ	॥
ଏଣୁ ଏ ଲୋକା ଲୋକ ନାମ	।	ଏ ସର୍ବ ଈଶ୍ୱର ଭିଆଣ	॥
ଏ ଯେ ଭୂଗୋଳ ଭୋ ରାଜନ	।	ପଞ୍ଚାଶତ କୋଟି ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ	॥
ପୃଥୁ ଚତୁର୍ଥ ଭାଗ ନାମ	।	ଏ ଲୋକାଲୋକ ଗିରିସମ	॥
ଅଖିଳ ଜଗତର ଗୁରୁ	।	ଯେ ଆତ୍ମା ଯୋନି ମହାମେରୁ	॥
ଅଖିଳ ଲୋକଙ୍କର ମତେ	।	ଏହାର ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱେ ଯଥୋଚିତେ	॥
ଧ୍ରୁବଗତି ଯେ ଯେଉଁଠାରେ	।	ଅର୍ପିଲେ କର୍କଶ ବେଭାରେ	॥
ଅପରାଜିତା ଯେବା ନାମ	।	ପୁଷ୍କର ଚୂଡ ଯେ ବାମନ	॥
ଏହାଙ୍କ ବଳ ପରୀକ୍ଷିତ	।	ଲୋକାଲୋକ ନାମେ ପର୍ବତ	॥
ସେ ଯେ ଅନାଦି ପାଶୋଦରେ	।	ନାନା ଆୟୁଧ ଧରି କରେ	॥
ହସ୍ତୀର ରକ୍ଷଣର ପାଇଁ	।	ରଖିଲେ ପ୍ରଭୁ ଭାବଗ୍ରାହୀ	॥
ନାନା ଅଳଙ୍କାରକୁ ଦେଇ	।	ବିଚିତ୍ର ବେଶକୁ ସେ ବହି	॥
ବରଷ ଦ୍ୱୀପ ନଦୀ ଗିରି	।	ତୁମ୍ଭରେ କହିଲୁ ବିସ୍ତାରି	॥
ଲୋକାଲୋକ ଗିରି ଅନ୍ତରେ	।	ଈଶ୍ୱର ସୃଷ୍ଟି ଅଗୋଚରେ	॥
ଅଖଣ୍ତ ମଧ୍ୟ ରବି ଗତି	।	ଭୁବ ସ୍ୱର୍ଗ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ଥିତି	॥
ସୂର୍ଯ୍ୟ ଅସ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ	।	ପଞ୍ଚାଶକୋଟି ଯେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ	॥
ଆତ୍ମା ଚକ୍ଷୁ ସ୍ୱରୂପ ସେହି	।	ସେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଅଖିଳ ଗୋସାଇଁ	॥
ବିଶ୍ୱ ସ୍ୱରୂପ ଶେଷମତ	।	କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟା ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ସପ୍ତଦ୍ୱୀପ କଥନେ

ନାମ ବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଏକବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଭୁବନ କୋଷର ଭିଆଣ	।	କହିବି ଯେତେକ ଲକ୍ଷଣ	॥
ଯାହାର ନିକଟରେ ରହି	।	ସୂର୍ଯ୍ୟ ଯେ ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟ ତାପଇ	॥
ଅତ୍ୟନ୍ତ ବେନିଭାଗ ହୋଇ	।	ଉତ୍ତର-ଦକ୍ଷିଣେ ଭ୍ରମଇ	॥
ମାଲକ୍ଷ ପହ ବେନି ନାମ	।	ବିଷ୍ଣୁ ଭବନ ଭୋ ରାଜନ	॥
ଦିବାକର ସେ ରକ୍ଷ ଯେତେ	।	ଦୀର୍ଘ-ହ୍ରସ୍ୱ ଯେ ପରିଯନ୍ତେ	॥
ବିଶୁଦ୍ଧ ସମାନକୁ ପାଇ	।	ପୁଣି ଦୀର୍ଘ-ହ୍ରସ୍ୱ ବଢଇ	॥
ତୁଲ୍ୟ ବିଶୁଦ୍ଧ ପୁଣି ପାଇ	।	ଅହୋରାତ୍ର ସେ ନାମ ବହି	॥
ନ'କୋଟି ଏକାନବେ ଲକ୍ଷ	।	ଯୋଜନ ପ୍ରମାଣ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ	॥
ମାନସଗିରି ତହିଁ ରହି	।	ଇନ୍ଦ୍ରର ପୁର ବିରାଜଇ	॥
ପୂର୍ବ ଭାଗରେ ସେ ସୁମେରୁ	।	ଦେବଧ୍ୟାନ ନାମ ଯହିଁରୁ	॥
ଯମର ପୁର ତା ଦକ୍ଷିଣେ	।	ବିରାଜେ ସଂଯମନୀ ନାମେ	॥
ପଶ୍ଚିମପୁର ବରୁଣର	।	ନିମ୍ନୋଚିତ୍ତ ନାମ ତାହାର	॥
ଉତ୍ତରଭାଗେ ସୋମପୁରୀ	।	ନାମ ତାହାର ବିଭାବରୀ	॥
ତହିଁ ଉଦୟ ମଧ୍ୟେ ଅନ୍ତ	।	ଏ ତିନିକାଳ ଯେ ବିଦିତ	॥
ପ୍ରାଣୀ ପ୍ରବୃତ୍ତି ନିବୃତ୍ତିରେ	।	ସୁମେରୁ ଚତୁର ଦିଗରେ	॥
ଅହର୍ନିଶି ଭାବରେ ତହିଁ	।	ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ସୁଖପ୍ରଦ ହୋଇ	॥
ବାମାବର୍ତ୍ତକ ପ୍ରାୟ ତହିଁ	।	ନିତ୍ୟେ ଆଦିତ୍ୟ ସେ ଭ୍ରମଇ	॥
ଉଦୟ କାଳେ ଯେ ଲକ୍ଷଣ	।	ଅସ୍ତକାଳରେ ସେହି ପୁଣ	॥
ଦ୍ୱିକୋଟି ଦ୍ୱାଦଶ ଯୋଜନ	।	ଲକ୍ଷରେ ହରି ପରିମାଣ	॥
ପଞ୍ଚଦଶ ଘଟିକା ବେଳେ	।	ଇନ୍ଦ୍ରର ପୁରୁ ଅବହେଳେ	॥
ଯମର ପୁରରେ ପ୍ରବେଶ	।	ସେଠାରେ କରନ୍ତି ପ୍ରକାଶ	॥
ଏଥୁଁ ବରୁଣ ଆଦି ଯେତେ	।	ଆଦିତ୍ୟ ଭ୍ରମନ୍ତି ଯେ ନିତ୍ୟେ	॥
ଇନ୍ଦ୍ରାଦି ଯେତେ ଗ୍ରହମାନ	।	ଏହି କ୍ରମରେ ସେ ଭ୍ରମଣ	॥
ଜ୍ୟୋତିଷଚକ୍ର ଯେ ପ୍ରକାରେ	।	ଭ୍ରମଇ ଚତୁର-ଦ୍ୱୀପରେ	॥
ଆଦିତ୍ୟ ରଥରେ ଗମନ	।	ମୁହୂର୍ତ୍ତ ଶୁଣ ଭୋ ରାଜନ	॥
ରଜୁ ଚାରି ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ	।	ଅଷ୍ଟଶତ ଅଧିକ ପୁଣ	॥
ଇନ୍ଦ୍ରାଦି ଦେବେ ପୁରମେଳେ	।	ଏ କ୍ରମେ ଭ୍ରମନ୍ତି ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ଦ୍ୱାଦଶର ସଙ୍ଗମ ତାର	।	ସେ ରଥେ ଏକ ଚକ୍ରଧର	॥
ସୁମେରୁ-ମସ୍ତକ ଉପରେ	।	କ୍ରମେ ସେ ସମାନସୂତ୍ରରେ	॥
ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟ ତୁରୀପ୍ରାୟ ହୋଇ	।	ରବିର ରଥ ସେ ଭ୍ରମଇ	॥
ରଥର ଗର୍ଭ ପରିମାଣ	।	ସେ ବିଂଶ ଲକ୍ଷେକ ଯୋଜନ	॥
ଗୁଳ୍ମ ଯେ ବିସ୍ତାର ଅଟଇ	।	ଚୌବିଂଶ ଲକ୍ଷ ଯେ ହୁଅଇ	॥
ତହିଁ ଯୋଚିତ ଅଶ୍ୱ ହ୍ୱନ୍ତି	।	ଆଦିତ୍ୟ ଦେବଙ୍କୁ ବହନ୍ତି	॥
ଅରୁଣ ନିଯୁକ୍ତ ତହିଁରେ	।	ସପ୍ତ ଅଶ୍ୱ ଯେ ଯା ଠାବରେ	॥
ଅଙ୍ଗୁଷ୍ଠି ସବୁ ସାନ ହୋଇ	।	ଷାଠି ସହସ୍ର ମୁନି ତହିଁ	॥
ବିଦିତ ବାଳଖିଲ୍ୟାଖ୍ୟାରେ	।	ରବିର ଅଗ୍ର ଯେ ଭାବରେ	॥
ସୁନ୍ଦର ବାକ୍ୟେ ନାନାମତେ	।	ସ୍ତୁତି କରନ୍ତି ଯଥୋଚିତେ	॥
ଅନ୍ୟ ଯେ ନାନା ଋଷିଗଣ	।	ଗନ୍ଧର୍ବ ସିଦ୍ଧ ଯେ ଚାରଣ	॥
ସକଳ ନାଗଙ୍କର ବୀରେ	।	ଅପରଗଣ ଯେଝାପରେ	॥
ଯେ ଯାତୁଧାନ ଶ୍ରେଷ୍ଠଗଣ	।	ସଙ୍ଗତେ ଘେନି ବିଦ୍ୟମାନ	॥
ଅପସରାଗଣ ନୃତ୍ୟଗୀତେ	।	ଏମନ୍ତେ ଯେ ଯାହାର ମତେ	॥
ସେ ସୂର୍ଯ୍ୟରୂପ ଭଗବାନ	।	ଅଖିଳ-ଆତ୍ମାର କାରଣ	॥
ତାହାର ଚରଣାରବିନ୍ଦେ	।	ସେବନ୍ତି ପରମ ଆନନ୍ଦେ	॥
ଯେ ଯାର କର୍ମ ଅନୁମତେ	।	ସେବନ୍ତି ତାର ପାଦଗତେ	॥
ସାର୍ଦ୍ଧ ନବକୋଟି ଯୋଜନ	।	ଅଧିକ ଏକଲକ୍ଷ ପୁଣ	॥
ଏ ବେନି ସହସ୍ର ଯୋଜନା	।	ଏମନ୍ତେ କୋଷ ଯେ ଭୁବନ	॥
କ୍ଷଣମାତ୍ରକେ ଭଗବାନ	।	ସେ ସୂର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ଭ୍ରମଣ	॥
ଅତ୍ୟନ୍ତ ତାହାଙ୍କ ଚରିତ	।	କହିଲେ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟା ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଭୁବନକୋଷ ବର୍ଣ୍ଣନେ

ନାମ ଏକବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଦ୍ୱାବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ରାଜୋବାଚ
ଭୋ ମୁନି ଏଥିର ତଦନ୍ତ	।	ଜାଣିଲେ ଯିବଇଁ ପ୍ରତୀତ	॥
ଆଦିତ୍ୟ ଦେବ ଯଥୋଚିତେ	।	ମେରୁ ପ୍ରଦକ୍ଷିଣ କରନ୍ତେ	॥
ଦ୍ୱାଦଶ ଶଶାଙ୍କ ସମ୍ମୁଖେ	।	ଭୋଗ କରନ୍ତି ସେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷେ	॥
ଆଦିତ୍ୟ ଗତି ବ୍ୟଗ୍ରତରେ	।	ତହିଁରେ କେମନ୍ତ ସଞ୍ଚରେ	॥
ଏଣୁ ତ ମୋହର ସଂଶୟ	।	ଭୋ ମୁନି ତଦନ୍ତ ଯେ କହ	॥
ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
କୁରାଳ ଚକ୍ରର ସହିତେ	।	କ୍ଷୁଦ୍ର ଜନ୍ତୁଙ୍କ ଗତିମତେ	॥
ସେ କାଳଚକ୍ରର ଆୟତ୍ତେ	।	ଭ୍ରମନ୍ତି ଯେ ଯାହାର ମତେ	॥
ଧ୍ରୁବର ସମ୍ମୁଖ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ	।	କରି ଭ୍ରମନ୍ତି ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ	॥
ଆଦି ପୁରୁଷ ଭଗବାନ	।	ସାକ୍ଷାତ୍‌ ପ୍ରଭୁ ନାରାୟଣ	॥
ତୃତୀୟ ରୂପ ତାଙ୍କ ମତି	।	କର୍ମ-ବିଶୁଦ୍ଧରେ କହନ୍ତି	॥
ସେ ମୁକ୍ତିଦେବ ମୁଷାକାର	।	କରି ସେ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ଠାକୁର	॥
ଷଡ଼ଋତୁ ବସନ୍ତ ଆଦି	।	ଏଥିରେ ଯେତେକ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
ଯେ ଋତୁ କାଳେ ଯେ ହୁଅନ୍ତି	।	ଆପଣେ ବିହାର କରନ୍ତି	॥
ମହାପୁରୁଷ ବିଦ୍ୟମାନେ	।	ମାୟା ଯେ ନାନାଦି ବିଧାନେ	॥
ଆଶ୍ରମରୂପେ ନାନାପଥେ	।	ନାନା କର୍ମରେ ଯଥୋଚିତେ	॥
ନାନାଯୋଗରେ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଚିନ୍ତି	।	ଯେ ତାଙ୍କ ଚରଣେ ସେବନ୍ତି	॥
ସକଳ ପାପୁଁ ସେ ତରନ୍ତି	।	ପରମ କଲ୍ୟାଣ ଭଜନ୍ତି	॥
ଏମନ୍ତ ଶୁଣ ନୃପବର	।	ସେ ସ୍ୱାମୀ ଆତ୍ମା ପ୍ରାଣୀଙ୍କର	॥
ପୃଥିବୀ ଆକାଶ ମଧ୍ୟରେ	।	କାଳଚକ୍ରର ସେ ସୁନ୍ଦରେ	॥
ଦ୍ୱାଦଶ ମାସକୁ ଭଜନ୍ତି	।	ସମ୍ବତ୍ସର ନାମ ବହନ୍ତି	॥
ମାସ ଯେ ବେନିଭାଗ କରି	।	ଭୁଞ୍ଜନ୍ତି ଆହୋରାତ୍ର ପୂରି	॥
ସେ ବେନି ମାସେ ଏକଋତୁ	।	ଛ ଋତୁ ସମ୍ବତ୍ସର କ୍ରତୁ	॥
ଯେ ବେନି ତାର ଅର୍ଦ୍ଧ ଭାଗେ	।	ରହନ୍ତି କାଳର ସେ ଭୋଗେ	॥
ତାହାଙ୍କୁ କାଳ ବୋଲି ଜାଣି	।	ଶୁଣ ରାଜନ ପରିମାଣି	॥
ଯେ ଅବା ମହୀର ସହିତେ	।	ନଭୋମଣ୍ତଳକୁ ଯାଆନ୍ତେ	॥
ରବି ଭୁଞ୍ଜନ୍ତି ଯେତେକାଳେ	।	ସମ୍ବତ୍ସର ବୋଲି ତାହାରେ	॥
ଏ ଅନନ୍ତରେ ଭୋ ରାଜନ	।	ଚନ୍ଦ୍ରର ଏହି ଯେ ଗମନ	॥
ଦ୍ୱିଳକ୍ଷ ଯୋଜନ ଉପରେ	।	ସମୀର ପରି ଯେ ବେଭାରେ	॥
ପବନ ତାର ଅତି ଖରେ	।	ଚନ୍ଦ୍ର ଭୁଞ୍ଜନ୍ତି ଯେ ସତ୍ୱରେ	॥
ତାହାଙ୍କ ଭୋଗ ବେନି ପକ୍ଷେ	।	ବେନି ପକ୍ଷକୁ ସାଧି ଋକ୍ଷେ	॥
ଭୋଗ ସେ ଏକୁ ଏକ ଦିନେ	।	ଭୁଞ୍ଜନ୍ତି କ୍ରତୁପତିମାନେ	॥
ଏଥୁ ଅନ୍ତରେ ନୃପବର	।	ଅବଧି କଳା ଶଶଧର	॥
ଅହୋରାତ୍ର ସେ ଦେବଙ୍କର	।	ଯେ ଶୁକ୍ଳ ପକ୍ଷରେ ବେଭାର	॥
ଅହୋରାତ୍ର ହେ ନୃପବର	।	ସେ ଯେ ସକଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର	॥
ଏମନ୍ତ ଶୁଣ ନୃପବର	।	ଜୀବନ ଭୂତ ଶଶଧର	॥
ଭୁଞ୍ଜନ୍ତି ଦ୍ୱିସପ୍ତ ମୁହୂର୍ତ୍ତ	।	ଏକ ନକ୍ଷତ୍ରେ ଯଥୋଚିତ	॥
ଯେଣୁ ସେ ଅନାଦି ପୁରୁଷ	।	ଷୋଡ଼ଶ କଳା ସେ ବିଶେଷ	॥
ଅମୃତ ଶରୀରକୁ ଧରି	।	ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଅଜ୍ଞାନାନ୍ଧ ହରି	॥
ମନୁଷ୍ୟ ପଶୁପକ୍ଷୀ ଆଦି	।	ସରୀସୃପ ବୃକ୍ଷ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
ଏହାଙ୍କୁ ସୁଖ ସେ ଦିଅନ୍ତି	।	ଏଣୁ ସେ ସବିନୟ ହୋନ୍ତି	॥
ଏହାର ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱେ ଭୋ ରାଜନ	।	ତୃତୀୟ ଲକ୍ଷ ଯେ ଯୋଜନ	॥
ନକ୍ଷତ୍ର ସପତ ବିଂଶତି	।	ମେରୁର ଦକ୍ଷିଣେ ବସନ୍ତି	॥
ଦ୍ୱିଲକ୍ଷ ତାହାର ଉପରେ	।	ଉଷନା ବାସ ଯେ ତାହାରେ	॥
ଆଦିତ୍ୟ ପ୍ରାୟ ଦୀର୍ଘଗତି	।	ତାପରେ ତାହାକୁ ସେବନ୍ତି	॥
ଏକର କଲ୍ୟାଣ କାରଣ	।	ପ୍ରଥମେ ନିତ୍ୟ ପରାୟଣ	॥
ଏହାର ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ଯେ ଭାଗରେ	।	ଦ୍ୱିଲକ୍ଷ ଯୋଜନ ଉପରେ	॥
ବୁଧ ନାମେ ଯେ ଚନ୍ଦ୍ର ସୁତ	।	ତହିଁରେ ତାହାଙ୍କର ସ୍ଥିତ	॥
ପ୍ରାଣୀର ସୁଖେ ସୁଖେ ଥାଇ	।	ଏଣୁ ସେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ବେଗହୋଇ	॥
ଅତିଗମନ ଖରତରେ	।	ଅନାବୃଷ୍ଟି କି ସେ ଆଚରେ	॥
ତାହାର ପରେ ବେନି ଲକ୍ଷେ	।	ଯୋଜନ ତେଜ ଯେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷେ	॥
ଏକ ରାଶିରେ ତିନିପକ୍ଷ	।	ମଙ୍ଗଳ ଭୁଞ୍ଜଇ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ	॥
ବକ୍ର ଗତିରେ ଭୋଗ କରେ	।	ଏ କ୍ରମେ ଦ୍ୱାଦଶ ରାଶିରେ	॥
ଏହାର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱେ ଭୋ ରାଜନ	।	ଦ୍ୱିତୀୟ ଲକ୍ଷ ଯେ ଯୋଜନ	॥
ତହିଁ ଅଛନ୍ତି ବୃହସ୍ପତି	।	ଦେବଙ୍କ ପୁରୋହିତ ହ୍ୱନ୍ତି	॥
ଏକ ରାଶିରେ ସେ ବରଷେ	।	ଭୋଗ ଯେ କରନ୍ତି ସନ୍ତୋଷେ	॥
ଯେ ବୃହସ୍ପତି ଭଗବାନ	।	ବ୍ରାହ୍ମଣ କୁଳର କଲ୍ୟାଣ	॥
ଯେବେ ସେ ବଜ୍ରଗତି ହୋଇ	।	କଦର୍ଯ୍ୟ ଫଳକ ଦିଅଇ	॥
ତହୁଁ ଦ୍ୱିଲକ୍ଷ ଯୋଜନରେ	।	ତହିଁ ଅଛନ୍ତି ଶନିଶ୍ଚରେ	॥
ଏକ ରାଶିରେ ଭୋଗ ତାର	।	ତିରିଶ ମାସ ନୃପବର	॥
ଆସପ୍ତମତେ ଭୋଗ ହୋଇ	।	ଅର୍ଦ୍ଧେକ ତେମନ୍ତ ଭୁଞ୍ଜଇ	॥
ଏହାର ଉପରେ ରାଜନ	।	ଏକାଦଶ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ	॥
ଋଷିଙ୍କ ବାସ ଯେ ସେଠାରେ	।	ଯେ କୃପା କରନ୍ତି ପ୍ରାଣୀରେ	॥
ଲୋକଭାବନ ସେ ସକଳ	।	ଅଶେଷ କରୁଣାର ମୂଳ	॥
ଯେ ବିଷ୍ଣୁ ପାଦ ନିତ୍ୟେ ଚିନ୍ତି	।	ପ୍ରତି କ୍ଷଣରେ ଭ୍ରମୁଛନ୍ତି	॥
ସେ ମୁନିଗଣଙ୍କ ପୟରେ	।	ସୁଜନେ ସେବା ନିରନ୍ତରେ	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	।	ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଜ୍ୟୋତିଶ୍ଚକ୍ର ବର୍ଣ୍ଣନେ

ନାମ ଦ୍ୱାବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ତ୍ରୟୋବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଏଥୁ ଅନ୍ତରେ ଭୋ ରାଜନ	।	ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ତେରଲକ୍ଷ ଯୋଜନ	॥
ଯେ ସ୍ଥାନ ବିରାଜଇ ତହିଁ	।	ବିଷ୍ଣୁର ସ୍ଥାନ ତାକୁ କହି	॥
ତହିଁ ପରମ ଭାଗବତ	।	ଧ୍ରୁବ ଉତ୍ତାନପାଦ ସୁତ	॥
ଅଛନ୍ତି କଶ୍ୟପ ସଙ୍ଗତେ	।	କାଳ ଯେଷ୍ଟିର ସେବାମତେ	॥
କଳ୍ପ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସୁଖ ଭୋଳେ	।	ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଭଜଇ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ସେ ଭାଗବତ ଧ୍ରୁବ ବାଣୀ	।	ପୂର୍ବେ କହିଛି ନୃପମଣି	॥
ଗ୍ରହ ନକ୍ଷତ୍ର-ଜ୍ୟୋତିର୍ଗଣ	।	ଧ୍ରୁବର ସଙ୍ଗତେ ରାଜନ	॥
କାଳଚକ୍ରରେ ଭ୍ରମମାନ	।	ବେଗେ ଭ୍ରମନ୍ତି ଅନୁକ୍ଷଣ	॥
ଈଶ୍ୱର ସୃଷ୍ଟି ଅଗୋଚରେ	।	ଈଷତ ଦିଶଇ ଲୋକରେ	॥
ଶୂନ୍ୟ ମଣ୍ଡଳେ ମେଘମାଳେ	।	ଯେସନେ ଥାନ୍ତି ବାୟୁବଳେ	॥
ମାୟାରେ ପଶୁଗଣ ଯେହ୍ନେ	।	ସକଳେ ଭ୍ରମନ୍ତି ତେସନେ	॥
ମଣ୍ତଳ ଆକାରରେ ତହିଁ	।	ଯେ ଯାହା ସ୍ଥାନେ ସେ ଭ୍ରମଇ	॥
ନକ୍ଷତ୍ର ଗ୍ରହ ଆଦି ଯେତେ	।	ଏହି ପ୍ରକାରେ ସେ ସମସ୍ତେ	॥
କାଳଚକ୍ରରେ ସେ ଭ୍ରମଣେ	।	ଭ୍ରମଣ କରଇ ଗହନେ	॥
କଳ୍ପ କଳ୍ପାନ୍ତେ ଏ ପ୍ରକାରେ	।	ଅତ୍ୟନ୍ତ ବିଷ୍ଣୁର ମାୟାରେ	॥
ଶୂନ୍ୟମଣ୍ତଳେ ମେଘମାଳେ	।	ଯେସନେ ଥାନ୍ତି ବାୟୁବଳେ	॥
ଖଗାଦି ନାନାପକ୍ଷୀମାନେ	।	ପବନବଳେ ଥାନ୍ତି ଶୂନ୍ୟେ	॥
କର୍ମ ଅଧୀନେ ଜ୍ୟୋତିର୍ଗଣେ	।	ଶୂନ୍ୟରେ ଭ୍ରମନ୍ତି ତେସନେ	॥
ପ୍ରକୃତି ପୁରୁଷ ସମ୍ଭୋଗ	।	ତହିଁରେ ହୁଅନ୍ତି ସଂଯୋଗ	॥
କର୍ମବନ୍ଧନ ନିରନ୍ତରେ	।	ପତନ ହୁଅନ୍ତି ଭୂମିରେ	॥
ଏଥୁ ଅନ୍ତରେ ପରୀକ୍ଷିତ	।	ଏ ଜ୍ୟୋତିର୍ଗଣ ବୈବସ୍ୱତ	॥
ଏମନ୍ତ କରି କେ ବର୍ଣ୍ଣଇ	।	କହିବା ଶୁଣ ମନଦେଇ	॥
ଯେ ପ୍ରଭୁ ଅଖିଳ କାରଣ	।	ବାସୁଦେବ ଯେ ଭଗବାନ	॥
ତାହାଙ୍କ ଭକ୍ତି ମୁକ୍ତି ସାର	।	ଶରୀର କୁଣ୍ତଳୀ ଆକାର	॥
ଅଧୋ ବଦନେ ତାହାଙ୍କର	।	ପୁରରେ ବାସ ଯେ ତାହାର	॥
ଲାଙ୍ଗୁଡ଼େ ପ୍ରଜାପତି ବାସ	।	ତା ପରେ ଧର୍ମ ଯେ ବିଶ୍ୱାସ	॥
ଧାତା ବିଧାତା ପୁଚ୍ଛମୂଳେ	।	ସପତ ଋଷି କଟୀସ୍ଥଳେ	॥
ଦକ୍ଷିଣାବର୍ତ୍ତ ପ୍ରାୟ ହୋଇ	।	କୁଣ୍ତଳୀ ଆକାରେଣ ଦେହୀ	॥
ତାହାର ଦକ୍ଷିଣ ଅଗ୍ରତେ	।	ନକ୍ଷତ୍ରମାନ ଯେ ସମସ୍ତେ	॥
ଅର୍ଯ୍ୟମା ଆଦି ଏକ ଗୁଣ	।	ବାମ ପାଖରେ ତାଙ୍କ ସ୍ଥାନ	॥
ପୁନର୍ବସୁ ପୁଷ୍ୟା ଯେ ଦୁଇ	।	ବାମ-ଦକ୍ଷିଣେ ଥାନ୍ତି ରହି	॥
ଆକାଶ ଗଙ୍ଗା ଯେ ପୃଷ୍ଠରେ	।	ବିରାଜେ ଅତି ଶୁଭ୍ରତରେ	॥
ବାମ ଦକ୍ଷିଣ ପାଦ ଦେଶେ	।	ଆରର୍ଦ୍ରା ଅଶ୍ଳେଷା ପ୍ରକାଶେ	॥
ଉତ୍ତରାଷାଢ଼ା ଅଭିଜିତ	।	ସତ୍ୟ ଦକ୍ଷିଣ ଘ୍ରାଣେସ୍ଥିତ	॥
ଶ୍ରବଣା ପୂର୍ବାଷାଢ଼ା ଦୁଇ	।	ଦକ୍ଷିଣ ବାମନେତ୍ରେ ରହି	॥
ଧନିଷ୍ଠା ମୂଳା ବେନିଜନେ	।	ବାମ ଦକ୍ଷିଣ ବେନି କର୍ଣ୍ଣେ	॥
ମଘାଦି ଅଶ୍ୱିନୀ ନକ୍ଷତ୍ର	।	ବାମ ଅଂଘ୍ରିରେ ସେ ଯେ ସ୍ଥିତ	॥
ମୃଗଶିରା ଦକ୍ଷିଣ ଅଂଘ୍ରି	।	ଜ୍ୟେଷ୍ଠା ଶତଭିଷାଦି କେନ୍ଦ୍ରି	॥
ଜଗତ ଯାର ଆଶ୍ରୟରେ	।	ଅଗସ୍ତି ନାସିକା ବିବରେ	॥
ମୁଖରେ ଅଙ୍ଗାରକ ଶୋହେ	।	ଉପରେ ଶନିଶ୍ଚର ରହେ	॥
ଆଦିତ୍ୟ ବକ୍ଷସ୍ଥଳେ ବସେ	।	ବୃହସ୍ପତି ଯେ ବକ୍ଷଦେଶେ	॥
ହୃଦରେ ନାରାୟଣ ସ୍ଥିତି	।	ଚନ୍ଦ୍ରମା ମନରେ ବସନ୍ତି	॥
ନାଭିରେ ଉଷନା ପ୍ରକାଶ	।	ସ୍ତନରେ ଅଶ୍ୱିନୀର ବାସ	॥
ପ୍ରାଣ ଉପରେ ବୁଧ ବସେ	।	ଗଳାରେ ରାହୁ ଯେ ପ୍ରକାଶେ	॥
ସର୍ବ ଅଙ୍ଗରେ କେତୁ ସ୍ଥାନ	।	ଏ ଅନୁକ୍ରମେ ହେ ରାଜନ	॥
ଲୋମମୂଳରେ ତାରାଗଣ	।	ବିଚିତ୍ରରୂପ ନାରାୟଣ	॥
ଏ ରୂପେ ସର୍ବଦେବ ସେହି	।	ଯେ ଜନ ଶୁଚିବନ୍ତ ହୋଇ	॥
ସନ୍ଧ୍ୟାକାଳରେ ତା ସୁମରେ	।	ଅଶେଷ ପାପରୁ ନିସ୍ତରେ	॥
ଯେ ସ୍ତବ ତୁଣ୍ତେ ଉଚ୍ଚାରନ୍ତି	।	ସାବଧାନେ ଯେ କରେ ସ୍ତୁତି	॥
ନମୋ ଅଶେଷ ଲୋକମୟ	।	କାଳ ଅଦ୍ଭୁତ ତୋର ଦେହ	॥
ସକଳ ଦେବ-ସ୍ୱାମୀ ତୁହି	।	ତୋ ପାଦେ ଆନନ୍ଦେ ନମଇ	॥
ଗ୍ରହ ନକ୍ଷତ୍ର ତାରାଗଣ	।	ସର୍ବବାନ୍ଧବ ନାରାୟଣ	॥
ଯେ ନିତି ସନ୍ଧ୍ୟାବେଳେ ନର	।	ସ୍ମରଣ କରେ ନମସ୍କାର	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	।	ଭାଷା ପ୍ରବନ୍ଧେ ଭାଗବତ	॥
ସେ ଦେବମୟ ଯେ ଈଶ୍ୱର	।	ଅନାଦି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ଠାକୁର	॥
ତାହାଙ୍କ ଚରଣ କମଳେ	।	ମୋ ମନ ରହିବ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ସୁଜନେ ନ ଘେନିବ ଦୋଷ	।	ଗୀତେ କହଇ କୃଷ୍ଣରସ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଗ୍ରହଚକ୍ର ବର୍ଣ୍ଣ‌ନେ
ନାମ ତ୍ରୟୋବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଚତୁର୍ବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ଆଦିତ୍ୟଠାରୁ ଅଧୋମେଳେ	।	ଅୟୁତ ଯୋଜନର ତଳେ	॥
ଭୂମି ଆକାରେ ଗ୍ରହ ସ୍ଥିତି	।	କେ ଅବା କେମନ୍ତେ ରହନ୍ତି	॥
ସ୍ୱଭାବେ ସିଂହିକାନନ୍ଦନ	।	ଏଟି ଅସୁର ଭୋ ରାଜନ	॥
ଯେଣୁ ପ୍ରଭୁର କୃପା ହୋଇ	।	ଅମର ଗ୍ରହ ସେ ଅଟଇ	॥
ଏହାର ଜନ୍ମ କର୍ମମାନ	।	ପଛେ କହିବା ହେ ରାଜନ	॥
ଅଧୋଭାଗରେ ଯେ ପଡ଼ଇ	।	ଧରଣୀ ମଣ୍ତଳେ ବୋଲାଇ	॥
ଅୟୁତେ ଯୋଜନ ବିସ୍ତାର	।	ଲୋକରେ ଖ୍ୟାତ ନୃପବର	॥
ଦ୍ୱାଦଶ ସହସ୍ରଯୋଜନ	।	ଚନ୍ଦ୍ର ମଣ୍ତଳ ଯେ ପ୍ରମାଣ	॥
ଏ ତେର ସହସ୍ରର ମତେ	।	ରାହୁର ମଣ୍ତଳ ଜଗତେ	॥
ବୈରାନୁଭାଗ ବୃଦ୍ଧି ତହିଁ	।	ଚନ୍ଦ୍ର-ସୂର୍ଯ୍ୟ ଗ୍ରାସିବା ପାଇଁ	॥
ଧାମଇଁ ବେଗବନ୍ତ ହୋଇ	।	ତା ଦେଖି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ଗୋସାଇଁ	॥
ରକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ଭଗବାନ	।	ଦେଇଅଛଇ ସୁଦର୍ଶନ	॥
ଚନ୍ଦ୍ରର ଆଦିତ୍ୟର ଛାଇ	।	ନିକଟୁଁ ନିବୃତ୍ତ ଯେ ହୋଇ	॥
ଚକିତ ହୋଇ ଛନ୍ନ ତାର	।	ଉଦ୍‌ବେଗ ହୁଅଇ ଶରୀର	॥
ତାହାକୁ ଉପରାଗମାନ	।	ଏ ଲୋକେ କହନ୍ତି ରାଜନ	॥
ତାହାର ତଳେ ଭୋ ରାଜନ	।	ପୂରେକ ଅଛଇ ପ୍ରମାଣ	॥
ଅହିଙ୍କ ଶିରେ ମଣିମାନ	।	ତହିଁ ନାଶଇ ଇନ୍ଦୁତମ	॥
ବ୍ୟାଧିର ପରାଭବ ନାହିଁ	।	ଦେହରେ ରୋଗ ନ ରହଇ	॥
ସପତ ଗିରିବରେ କରି	।	ସପ୍ତ ଭୁବନ ଦଣ୍ତଧାରୀ	॥
ଅତଳ ବିତଳ ସୁତଳ	।	ତଳାତଳ ଯେ ରସାତଳ	॥
ମହାତଳ ଯେ ତଳାତଳ	।	ସପ୍ତମେ ବିଦିତ ପାତାଳ	॥
କ୍ରମେ ଅୟୁତ ଯେ ଯୋଜନ	।	ଏକୁ ଏକଇ ଯେ ପ୍ରମାଣ	॥
ବିଳ ସ୍ୱର୍ଗ ନାମ ଏହାର	।	ସ୍ୱର୍ଗୁ ଅଧିକ ସୁଖକର	॥
କାଳ ଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟ ନାନାଭୋଗ	।	ନାନା ଆନନ୍ଦ ସୁଖକର	॥
ନାନା ରତ୍ନରେ ଦିବ୍ୟଘର	।	ସୌରଭ ଉଦ୍ୟାନ ସୁନ୍ଦର	॥
ସୁସଞ୍ଚ ଜଳ ମନୋହର	।	ବିବିଧ କ୍ରୀଡ଼ା ଯେ ବିହାର	॥
କହିବା ଶୁଣ ନୃପବର	।	ବିଳସ୍ୱର୍ଗ ନାମ ଏହାର	॥
ଏଥିରେ କ୍ରୀଡ଼ନ୍ତି ଆନନ୍ଦେ	।	ସେ ସ୍ଥଳ ବାସୀ ଜୀବବୃନ୍ଦେ	॥
ଗନ୍ଧର୍ବ ବିଦ୍ୟାଧର ଯେତେ	।	ଅପ୍‌ସରାଗଣଙ୍କ ସହିତେ	॥
ମାୟା ବିମାନ ଶତ ତହିଁ	।	ନିର୍ମାଣ କରି ଯେ ଅଛଇ	॥
ନାନା ମଣିରେ ଦିବ୍ୟପୁର	।	ବିବିତ୍ର ବୈଦୂର୍ଯ୍ୟର ଘର	॥
ସୁସଞ୍ଚ ଅତି ମନୋହର	।	ବିବିଧ ନାନା ମଣିସାର	॥
ମୈଥୁନ ସୁଖ ଯେ ପ୍ରାପତ	।	କୃତ୍ରିମ-ମଣିରେ ନିର୍ମିତ	॥
ଶାରିକା ଆଦି ପକ୍ଷୀମାନେ	।	ବିବିଧ ପ୍ରକାର ଭିଆଣେ	॥
ମଣି ଦର୍ଶନ ଉଚ୍ଚସାର	।	ଶୋହଇ ଅତି ମନୋହର	॥
ବିବିଧ ବିଚିତ୍ର ଉଦ୍ୟାନ	।	ନାନା ଜାତିରେ ଫଳମାନ	॥
କୁସୁମମାଳ ଅତି ଭରେ	।	ବିଟପୀ ଲମ୍ୱିଛନ୍ତି ତଳେ	॥
କୋମଳ ପଲ୍ଲବ ସୁରଙ୍ଗ	।	ପକ୍ଷ ମିଥୁନ ଯହିଁ ସଙ୍ଗ	॥
ବିବିଧ ଜଳାଶୟମାନ	।	କ୍ରୀଡନ୍ତି ନାନା ବିହଙ୍ଗମ	॥
ଋଷିଙ୍କ ପୁଷ୍ପ ଆଭରଣେ	।	କ୍ଷୋଭ କରନ୍ତି ବିହଙ୍ଗମେ	॥
ନୀରଜ କୁମୁଦ କହ୍ଲାର	।	ଏହାର ତଳେ ତାଙ୍କ ଘର	॥
ସେ ପକ୍ଷୀ ଗୁଣ ଦିବ୍ୟସ୍ୱନ	।	ଶ୍ରବଣେ ହରେ ପ୍ରାଣୀ ମନ	॥
ସ୍ୱର୍ଗହୁଁ ଅତି ମନୋହର	।	ସେ ସ୍ଥାନମାନ ନୃପବର	॥
ଅହିଙ୍କ ଶିରାମଣିମାନ	।	ଯହିଁ ନାଶଇ ଅନ୍ଧତମ	॥
ବ୍ୟାଧିର ପରାଭବ ନାହିଁ	।	ଦେହରେ ରୋଗ ନ ରହଇ	॥
ପୁରୁଷ ଅବଳାଦିଙ୍କର	।	ଏଣୁ ଯେ ସ୍ୱଭାବ ଶରୀର	॥
ତେଣୁ ସେ ସମୟ ହୁଅଇ	।	ବଟୁ ବାମନ ରୂପହୋଇ	॥
ଯଶ-ସମ୍ପଦ ତାର ହରି	।	ପୁଣି ଦୟାକଲେ ମୁରାରି	॥
ଇନ୍ଦ୍ରାଦି ସୁରଗଣମାନ	।	ସମ୍ପଦ ଦେଲେ ଭଗବାନ	॥
ପୁଣି ଅଖିଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର	।	ଅନାଦି ପ୍ରଭୁ ଯେ ଈଶ୍ୱର	॥
ପୁଷ୍କୋକିଳାଦି ପ୍ରାଣୀଙ୍କର	।	ଯେଣୁ ସ୍ୱଭାବ ଯେ ଶରୀର	॥
ତେଣୁ ସେ ସମ ଏକ ହୋଇ	।	ଅନ୍ୟଥା ବ୍ୟାଧି ମୃତ ନାହିଁ	॥
ଅନଳେ କରି ମହୀପାଳ	।	ମୟୂର ପୁତ୍ର ସୁରବଳ	॥
ଯାହାର ମାୟା ଦୃଢ଼ତରେ	।	ଅଦ୍ୟାପି ସଂସାରେ ପ୍ରଚରେ	॥
ଯେ ରୂପ ଧରିଲେ ଏ ତିନି	।	ସ୍ୱୈରିଣୀ ବୃଷଳୀ କାମିନୀ	॥
ହଟକାକ୍ଷ ଯେ ମାୟାରସ	।	ତହିଁରେ ଥାଇଣ ପୁରୁଷ	॥
ବିଳାସ ଅବଲୋକନରେ	।	ନାନା ପ୍ରକାରେ କ୍ରୀଡକରେ	॥
ଅୟୁତେ ମହା ନାଗବଳ	।	ଯାର ମାୟାରେ ମହୀପାଳ	॥
ବିତଳେ ଶମ୍ଭୁ ଭଗବାନ	।	ହଟକେଶ୍ୱର ଯାର ନାମ	॥
ପ୍ରଜାପତି ସୁର ନିମନ୍ତେ	।	ଅତ୍ୟନ୍ତ ଭବାନୀ ସହିତେ	॥
ଏହାଙ୍କ ବୀର୍ଯ୍ୟୁ ଜାତହୋଇ	।	ହଟକ ନାମେ ନଦୀ ବହି	॥
ତାର ସଂସର୍ଗୁ ଜାତ ହୋଇ	।	ସୁବଳ ହଟକ ବୋଲାଇ	॥
ଏହାର ସର୍ବ ପୁଣ୍ୟ ଶ୍ଳୋକ	।	ଯାହାକୁ କହି ସୁରଲୋକ	॥
ଇନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରିୟଭାବ ବହି	।	ଅଛନ୍ତି ଅଖିଳ ଗୋସାଇଁ	॥
ଅସୁରଙ୍କର ବନ୍ଧୁପଣ	।	ତାହାକୁ କରନ୍ତି ଭୂଷଣ	॥
ସୁତଳେ ବଳୀୟାର ନାମ	।	ତାହାର ଗୃହ ଭୋ ରାଜନ	॥
ଅଦିତି ତହୁଁ ଜାତ ହୋଇ	।	ବଟୁ ବାମନ ରୂପ ବହି	॥
ସମ୍ପଦ ନାଶ ତାର କରି	।	ପୁଣି ଦୟାକଲେ ମୁରାରି	॥
ଇନ୍ଦ୍ରାଦି ସୁରଗଣମାନ	।	ସମ୍ପଦବଳେ ଭଗବାନ	॥
ପୁଣି ଅଖିଳ ଦେବଙ୍କର	।	ଅନାଦି-ପ୍ରଭୁ ଯେ ଈଶ୍ୱର	॥
ସ୍ୱଧର୍ମେ ତାଙ୍କୁ ଆରାଧନ	।	ସୁସ୍ଥେ ଯେ ଅଛି ଭୋ ରାଜନ	॥
ସେ ସର୍ବ ଦେବ ଭଗବାନ	।	ପରମ ଆତ୍ମା ସୂକ୍ଷ୍ମ ବ୍ରହ୍ମ	॥
ଯେ ତୀର୍ଥମୟ ଜଗନ୍ନାଥ	।	ସକଳ-ଦେଶ କାଳ-ପାତ୍ର	॥
ତହିଁରେ ଶ୍ରଦ୍ଧାଯୁକ୍ତ ହୋଇ	।	ସ୍ଥିର ମନରେ ସ୍ତୁତି ଗାଇ	॥
ବିଳା ସ୍ୱର୍ଗକୁ ଭୋଗ କଲେ	।	ନାନା-ଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟ ସେ ବେଭାରେ	॥
ଜୀବ ରକ୍ଷଣେ ଯେ ଉପାୟ	।	ତହିଁରେ କରି ଦେବରାୟ	॥
ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟ ବ୍ୟାପୀ ସେ ଈଶ୍ୱର	।	ଶେଷ ନ ରହିଲା ଯହିଁର	॥
ସେ ଇନ୍ଦ୍ର ତପୋବଳେ କରି	।	ଇନ୍ଦ୍ରର ଭ୍ରାତୃଭାବ ଧରି	॥
ଜନ୍ମିଲେ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ତ ଠାକୁର	।	ଯାହା ନିମନ୍ତେ ନୃପବର	॥
ସେ ସର୍ବ ଜୀବ ଭଗବାନ	।	ଅଖିଳ-ଗୁରୁ ନାରାୟଣ	॥
ଯାହାର ଦ୍ୱାରେ ଗଦା ଧରି	।	ଅଛନ୍ତି ପ୍ରଭୁ ଯେ ଉଭାରି	॥
ଏହାର ଅଧୋଦେଶେ ଯାଇ	।	ତଳାତଳ ନାମ ବୋଲାଇ	॥
ମୟନାମେ ଦାନବ ବରେ	।	ଦ୍ରୋହ ଯେ କଲା ଚକ୍ରଧରେ	॥
ଅସୁର କାୟା ଦଗ୍‌ଧ କଲା	।	ତେଣୁ ସେ ବରକୁ ଲଭିଲା	॥
ମାୟାବୀମାନଙ୍କର ବର	।	ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇ ଅସୁର	॥
ଏମନ୍ତ ବରକୁ ସେ ପାଇ	।	ତଳାତଳରେ ସେ ଅଛଇ	॥
ସୁଦର୍ଶନ ଚକ୍ରର ଡରେ	।	ଶରଣ ପଶିଲା ଶମ୍ଭୁରେ	॥
ସେ ଭୟ ତାର ଦୂର କରି	।	ରଖିଲେ ଶିବ ଶୂଳଧାରୀ	॥
ନିର୍ଭୟ ହୋଇ ସେ ଦାନବ	।	ସ୍ୱଚ୍ଛନ୍ଦେ ଭୁଞ୍ଜଇ ସମ୍ପଦ	॥
ତାହାର ଅଧୋଭାଗ ଦେଶେ	।	ମହାତଳ ପୁର ପ୍ରକାଶେ	॥
ତହିଁରେ କାଦମ୍ୱର ଆଦି	।	କ୍ରୋଧବଶ ନାମ ପ୍ରସିଦ୍ଧି	॥
କୁହୁନାକ ଯେ ଅଶ୍ୱସେନ	।	ତକ୍ଷକ ଇନ୍ଦ୍ରାୟନ ନାମ	॥
ମହାପୁରୁଷ ବଳବନ୍ତ	।	ତହିଁ ଅଛନ୍ତି ପରୀକ୍ଷିତ	॥
ନିତ୍ୟ ସେବଇ ନେତ୍ରଭୟେ	।	ଉଦ୍‌ବେଗ ହୋଇ ତାଙ୍କକାୟେ	॥
ଦାରାତନୟ ବନ୍ଧୁ ସଙ୍ଗେ	।	ମତି ବିହିତ ଅତିରଙ୍ଗେ	॥
ତାହାର ତଳେ ମହୀପାଳ	।	ଯେ ପୁର ନାମେ ରସାତଳ	॥
ଦାନବ ଦୈତ୍ୟ ପତି ମାନ	।	କବଚ କାଳ ଏ ହିରଣ୍ୟ	॥
ଅତ୍ୟନ୍ତ-ବଳବନ୍ତ ହୋଇ	।	ଦେବଙ୍କୁ ଦ୍ରୋହ ସେ ଚିନ୍ତଇ	॥
ସକଳ ଲୋକର କାରଣ	।	ମହାପୁରୁଷ ନାରାୟଣ	॥
ମହାନୁଭାବ ସେହି ହରି	।	ତାହାଙ୍କ ଅତି ତେଜୁଁ କରି	॥
ପ୍ରହତ ତେଜ ସେ ଦାନବ	।	ସେ ସ୍ଥାନେ ହୁଅଇ ଉଭବ	॥
ଯେ ଇନ୍ଦ୍ର ବାକ୍ୟେ ମନ୍ଦ ଶୁଣି	।	ନିତ୍ୟେ ଡରଇ ନୃପମଣି	॥
ଏହାର ତଳେ ଯେ ପାତାଳ	।	ତହିଁ ଅଛନ୍ତି ନାଗବଳ	॥
ବାସୁକି ଆଦି ନାଗବଳ	।	ଶଙ୍ଖ କୁଳିକ ଯେ ଅପାର	॥
ଧନଞ୍ଜୟ ଯେ ଦେବଦତ୍ତ	।	ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରାଦି ଶଙ୍ଖଶ୍ୱେତ	॥
ଏ ଯେତେ ମହାଭୋଗୀମାନେ	।	ବସନ୍ତି ପାତାଳ ଭୁବନେ	॥
ଏ ପଞ୍ଚଶତ ବିଷଧର	।	ଅନେକ-ଫଣା ବା କାହାର	॥
ଏହାଙ୍କ ମଥାମଣିମାନ	।	ପ୍ରକାଶ ଆଦିତ୍ୟ ଯେସନ	॥
ପାତାଳ ବିବର ତିମିର	।	ସ୍ୱତେଜେ କରନ୍ତି ଯେ ଦୂର	॥
ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଏ ବର୍ଣ୍ଣ‌ନ	।	ସୁଜନେ ସାବଧାନେ ଶୁଣ	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	।	ଭାଷା ପ୍ରବନ୍ଧେ ଭାଗବତ	॥
କୃଷ୍ଣ ଚରଣେ ମନ ଦିଅ	।	ସୁଜନେ ନିତ୍ୟ ଏହା ପିଅ	॥
କୃଷ୍ଣ ପାଦର ସୁଧାରସ	।	ମୋ ଜିହ୍ୱା ନିତ୍ୟ କରୁ ଗ୍ରାସ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଭୂଗୋଳ ବର୍ଣ୍ଣନେ

ନାମ ଚତୁର୍ବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ପଞ୍ଚବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ତାହାର ତଳେ ହେ ରାଜନ	।	ତିରିଶ-ସହସ୍ର-ଯୋଜନ	॥
ତାମସ କଳା ଯେ ବିଶେଷ	।	ଅନନ୍ତ ପ୍ରଭୁ ଯେ ପ୍ରକାଶ	॥
ଯେ ବିଷ୍ଣୁ ଅଂଶେ ଜନ୍ମ ହୋଇ	।	ଯେ ସଂକର୍ଷଣ ନାମ ବହି	॥
ଅନନ୍ତ ନାମେ ଯେ ଈଶ୍ୱର	।	ତାଙ୍କର ସହସ୍ର ଯେ ଶିର	॥
ଯାହାର ଏକଇ ଶିରରେ	।	ମହୀମଣ୍ତଳ ଯେ ନିଶ୍ଚଳେ	॥
ସେ ସୃଷ୍ଟି କରଇ ସଂହାର	।	ଭ୍ରୂକୁଟି କରିଣ ସଞ୍ଚାର	॥
ଏକାଦଶ ଯେ ରୁଦ୍ର ହୋଇ	।	ସଂକର୍ଷଣ ଯେ ନାମ ବହି	॥
ତିନି ଲୋଚନ ପଞ୍ଚଶିର	।	ପ୍ରଚଣ୍ତ ଶୂଳ ଯାର କର	॥
ଯାହାର ଚରଣ କମଳ	।	ବିରାଜେ ନଭ ଯେ ମଣ୍ଡଳ	॥
ଭକ୍ତିରେ ଅହିପତିମାନ	।	ଯହିଁରେ କରନ୍ତି ବନ୍ଦନ	॥
ଶିରୋମଣିରେ ନଖପନ୍ତି	।	ଚନ୍ଦ୍ରକୁ ଜିଣିଦିଶେ ଜ୍ୟୋତି	॥
ଯାହାର ବଦନାରବିନ୍ଦେ	।	ଚକ୍ଷୁ ନିବେଶିଣ ଆନନ୍ଦେ	॥
ପରମ ଭକ୍ତି ଯୋଗମତେ	।	ମୁଣ୍ଡ ପ୍ରଭାବ ଯେ ମଣ୍ଡିତେ	॥
ଗଣ୍ଡ ଯୁଗଳ ହୃଷ୍ଟଚିତ୍ତ	।	ସେ ସଙ୍କର୍ଷଣ ହୃଦଗତ	॥
ଯାହାଙ୍କୁ ବିବିଧ-ବିଧାନେ	।	ସେବନ୍ତି ନାଗପତ୍ନୀମାନେ	॥
ଏମନ୍ତ ରୂପ ମନୋହର	।	ବୃଷଭ ଧବଳ ଶରୀର	॥
ବିପୁଳ ବକ୍ଷସ୍ଥଳ ଯାର	।	କୁଙ୍କୁମ ଚନ୍ଦନ ରୁଚିର	॥
ହଳ ମୂଷଳ କରେ ଯାର	।	କି ଅବା ଦେବା ପଟ୍ଟାନ୍ତର	॥
ରତନସ୍ତମ୍ଭ ଭୂଜ ଦୁଇ	।	ମନ ମନ୍ଥନେ ଯେ ଶୋହଇ	॥
ମଦେ ମୁଦ୍ରିତ ଯେ ଲୋଚନ	।	ସେ ଯେ ଅନନ୍ତ ଭଗବାନ	॥
କ୍ରୋଧ କୁଟିଳ କୁସଙ୍ଗରେ	।	ତହିଁରେ ଅଛନ୍ତି ଠାକୁରେ	॥
ଉରଗେଶ୍ୱର ଯେ ଠାକୁର	।	ସିଦ୍ଧ ଗନ୍ଧର୍ବ ବିଦ୍ୟାଧର	॥
ଅଶେଷ ମୁନିଗଣ ଯେତେ	।	ଆନନ୍ଦ ଯେ ଯାହାର ମତେ	॥
ଅନ୍ତରେ ପାରିଷଦଗଣେ	।	ସେବନ୍ତି ଯାହାର ମତେ	॥
ନବ ତୁଳସୀପୁଷ୍ପ ଶରେ	।	ଗନ୍ଧ ଆମୋଦ ସେ ପ୍ରକାରେ	॥
ଗନ୍ଧେ ମଧୁକର ନିକର	।	ଧ୍ୱନି କରନ୍ତି ନିରନ୍ତର	॥
ସୁନନ୍ଦ ଭୁଜ ଲମ୍ବମାନ	।	ମହୀନ୍ଦ୍ର ବାରଣ ଯେସନ	॥
ଧନ୍ୟ ଶ୍ରବଣ ଯୋଗସାରେ	।	କଳି କଳ୍ମଷ ପାପ ହରେ	॥
ଶ୍ରଦ୍ଧା ଆରତେ ଯେତେ ଜନ	।	ଯେବା କରଇ ସୁମରଣ	॥
ତାହାର ଅନୁଭବମାନ	।	ନାରଦ ମୁନି ଭୋ ରାଜନ	॥
ବ୍ରହ୍ମା-ସଭାରେ ବିସ୍ତାରିଲେ	।	ସକଳ ପୁଣ ନିସ୍ତରିଲେ	॥
ଯାହାର କଟାକ୍ଷକୁ ପାଇ	।	ଉତ୍ପତ୍ତି ସ୍ଥିତି ଲୟ ହୋଇ	॥
ଯାହାର ନାମ ସୁମରଣ	।	ଶ୍ରବଣ କୀର୍ତ୍ତନ ରାଜନ	॥
ଘୋର-ଦୁର୍ଗମେ ନର ଥାଇ	।	ଯେବେ ଆରତେ ସୁମରଇ	॥
ଆପଦ ହୋଇ ତାର ଦୂର	।	ସକଳ-ପାପୁଁ ହୋଏ ପାର	॥
ଆଶ୍ରୟ ହୋଇ ଈଶ୍ୱରରେ	।	ମୋକ୍ଷ ପାଇବେ ସେହୁ ନରେ	॥
ଭୁଗୋଳ ନାନା ନଦୀ ଗିରି	।	ଦିଗ ସମୁଦ୍ର ଆଦିକରି	॥
ଯାହାର ମସ୍ତକେ ଜଗତ	।	ସ୍ଥିରେ ଅଛଇ ପରୀକ୍ଷିତ	॥
ଅତି ବିକ୍ରମ ଯେ ପୁରୁଷ	।	କେ କହୁ ତାହାର ବିଶେଷ	॥
ଯେ ଆତ୍ମତନ୍ତ୍ରେ ଭଗବାନ	।	କେ କହୁ ତାଙ୍କ ଗୁଣମାନ	॥
ଲୀଳା ମାତ୍ରକେ ଯେ ସଂସାର	।	ଯେ ଧରିଅଛି ବିଶ୍ୱଭାର	॥
ଏମନ୍ତ ପ୍ରଭାବ ଯାହାର	।	ଦୁରିତହାର ସେ ଠାକୁର	॥
ସେବକ ହେବା ଜୀବଗତି	।	କର୍ମରୁ ଯେ ଯାହା ଭୁଞ୍ଜନ୍ତି	॥
ଯାହାର ସ୍ଥଳଟି ଏମନ୍ତ	।	ସକଳ କହିଲୁ ବିଦିତ	॥
ଯାହାର ଯେମନ୍ତ ଲକ୍ଷଣ	।	ଯେ ଧର୍ମ ଯାର ଆଚରଣ	॥
ଯେଉଁ ସମସ୍ତ ଜୀବଜନ୍ତୁ	।	ଯାହାର ଯେ କର୍ମ ଯେହେତୁ	॥
ତୁମ୍ଭ ପ୍ରସାଦ ଅନୁସାରେ	।	ସକଳ କହିଲୁ ତୁମ୍ଭରେ	॥
ଏବେ କି ତୁମ୍ଭ ଅଭିଳାଷ	।	ଅପରେ କହିବୁ ବିଶେଷ	॥
କହଇ ବିପ୍ର ଜଗନ୍ନାଥ	।	ହରିଚରିତ ଭାଗବତ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ
ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଭୂଗୋଳ ବର୍ଣ୍ଣ‌ନେ
ନାମ ପଞ୍ଚବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।

•••

ଷଡ଼ବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ପରୀକ୍ଷିତ ଉବାଚ
ବିଚିତ୍ର ଗତି ଲୋକଙ୍କର	।	ତୁମ୍ଭେ କହିଲ ମୁନିବର	॥
ଏ କଥା ସଂଶୟ ମୋ ମନେ	।	ଏବେ କହିବା ବିଦ୍ୟମାନେ	॥
ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ତ୍ରିଗୁଣେ ପବିତ୍ର ହୁଅଇ	।	କେବେହେଁ କେହି ନ ଭଜଇ	॥
ଏ ଅନନ୍ତରେ ଏବେ ଶୁଣ	।	ନିଷିଦ୍ଧ ଅଧର୍ମ ଲକ୍ଷଣ	॥
ଅଧର୍ମ ଧର୍ମ ବେନି ମତ	।	ଶ୍ରଦ୍ଧା-ଅଶ୍ରଦ୍ଧା ଯେ ବିଦିତ	॥
ସମାନ କର୍ମଫଳମାନ	।	କାହାର ନୋହେ ଭୋ ରାଜନ	॥
ଯେତେ ଅବିଦ୍ୟା କାମ କର୍ମ	।	ଏହି ଲକ୍ଷଣ ଅନୁମାନ	॥
ଶ୍ରୁତି ଚରଣେ ଦେଇ ମତ	।	ପ୍ରକୃତ ହୋଏ ପରୀକ୍ଷିତ	॥
ଏହାର ଗତି ଅମୋକ୍ଷରେ	।	ବିସ୍ତାରି ବର୍ଣ୍ଣିବି ଆଗରେ	॥
ଭୋ ମୁନି ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟ ବାହାରେ	।	ନରକ କିବା ଅନ୍ତରାଳେ	॥
କି ଅବା ଭୁବନ ମଧ୍ୟରେ	।	କହିବା ତା ସାବଧାନେରେ	॥
ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ
ତ୍ରିଜଗତର ଅନ୍ତରାଳ	।	ଦକ୍ଷିଣଦିଗ ମହୀପାଳ	॥
ଅର୍ଦ୍ଧଦେଶ ଭୂମି ଉପରେ	।	ଅଗ୍ନି ସମ୍ଭାର ସେ ଉଦରେ	॥
ସକଳ ପିତୃଗଣ ଯେତେ	।	ସ୍ୱଗୋତ୍ର କଲ୍ୟାଣ ନିମନ୍ତେ	॥
ଯହିଁ ବସନ୍ତି ହେ ରାଜନ	।	ଯହୁଁ ଅନ୍ତର ଭଗବାନ	॥
ଅନ୍ତେ ଜୀବକୁ ଯହିଁ ନ୍ୟନ୍ତି	।	ଯମର ପୁରେ ଦଣ୍ତ ଦ୍ୟନ୍ତି	॥
ଦୋଷ ଯେ କର୍ମ ଅନୁସାରେ	।	ଯେ ପ୍ରାଣୀ ଯେ କର୍ମ ଆଚରେ	॥
ଭଗବାନ ଆଜ୍ଞା ଲଘଂନ	।	କହିବି ଶୁଣ ହେ ରାଜନ	॥
ତାହାକୁ ଚାହିଁ ଦଣ୍ତଧର	।	ଶାସ୍ତି ଯେ ଦିଅଇ ଅପାର	॥
ବସନ୍ତି ଯେ ଯାହା ବେଭାରେ	।	ନରକ ଅଛନ୍ତି ତହିଁରେ	॥
ଏହା ରୂପ ନାମ ଲକ୍ଷଣ	।	କହିବା ଶୁଣ ହେ ରାଜନ	॥
ଅନ୍ଧକୂପ ଯେ ଅସିପତ୍ର	।	ଶୂକର ମୁଖ କାଳସ୍ମିତ	॥
ଗୌରବ ଯେ ମହାନରକ	।	ଅନ୍ଧ ତାମିସ୍ର କୁମ୍ଭୀପାକ	॥
ତାମିସ୍ର ଯେ କୃମିଭୋଜନ	।	ସଦଂଶ ତପ୍ତଶୂର୍ମି ନାମ	॥
ବଜ୍ରକଣ୍ଟକ ଅୟଃପାନ	।	ବଇତରଣୀ ବିଶନନ	॥
ଶାଳମଳୀ ଯେ ପ୍ରାଣରୋଧ	।	ଅବୀତି ଆଉ ଲାଳାଭକ୍ଷ	॥
ନାନା ଭ୍ରମୟ ବିଭ୍ର ନାମ	।	ଅପରେ ଆୟଃ ଯେ ପତନ	॥
ଶୂଳ ପ୍ରୋତକ୍ଷାର କର୍ଦ୍ଦମ	।	ପରରୋଧ କ୍ଷୀଣ ଭୋଜନ	॥
ଅବଟ ନିରୋଧନ ଆର	।	ବନ୍ଦଶୂକ ନାମ ଅପାର	॥
ସୂଚିମୁଖୋଚ୍ଚାର୍ଯ୍ୟ କୀର୍ତ୍ତନ	।	ଅଷ୍ଟବିଂଶତି ହୁଏ ନାମ	॥
ଏତେ ନରକ ମହୀପାଳ	।	ବିବିଧ ଯାତନାର ଫଳ	॥
ପରର ସ୍ତ୍ରୀ ଅପତ୍ୟ ଧନ	।	ଯେ ପ୍ରାଣୀ କରଇ ହରଣ	॥
ସେ କାଳ ପାଶେ ବନ୍ଦୀହୋଇ	।	ସତତ ନରକେ ପଡ଼ଇ	॥
ନାନା ଯାତନା ସେ ଭୁଞ୍ଜଇ	।	କର୍ମ ବନ୍ଧନେ ସେ ପଡ଼ଇ	॥
କ୍ଷୁଧା-ପିପାସାରେ ପୀଡ଼ିତ	।	ହୋଇ ସେ ଦଣ୍ତରେ ତାଡ଼ିତ	॥
ନାନା ତର୍ଜ୍ଜନ ଯେ ତାହାର	।	ଯେତେ ଯତନ ଭୟଙ୍କର	॥
ପରମ କଷ୍ଟ ତହିଁ ପାଇ	।	କ୍ଷଣ କ୍ଷଣକେ ମୋହ ଯାଇ	॥
ଅନ୍ଧତାମିସ୍ରେ ନରକରେ	।	ଯାତନା ଭୋଗ ପ୍ରାଣୀ କରେ	॥
ପର ଦାରାରେ ପାପ କରି	।	ଯେବେ ତାମସ ରୂପ ଧରି	॥
ତେବେ ପଡ଼ଇ ସେ ଯେ ତହିଁ	।	ଯାତନା ନରକ ଭୁଞ୍ଜଇ	॥
ନଷ୍ଟ ହୁଅଇ ମତି ତାର	।	ଦୃଷ୍ଟି ନାଶଇ ନୃପବର	॥
ମୋହେଣ ଗତଭାବ ହୋଇ	।	ଭୃତ୍ୟ ଦ୍ରୋହକୁ ସେ ଚିନ୍ତଇ	॥
କୁମ୍ଭାପାକହିଁ ହିଂସାବହି	।	ସେ ପ୍ରାଣୀ ରୌରବେ ପଡଇ	॥
ଯେ ଜୀବ ହିଂସନ୍ତି ସଂସାରେ	।	ତାହାଙ୍କୁ ପରୋକ୍ଷ ଲୋକରେ	॥
ରୌରବେ ମୃତ୍ୟୁଜୀବ ହୋଇ	।	ସେଠାରେ ତାହାଙ୍କୁ ହିଂସଇ	॥
ମହାରୌରବ ଏହିମତେ	।	ଯେବା ଆତୁର ଯେ ବିଦିତେ	॥
ତହିଁରେ ସେ ପାପୀ ପଡ଼ଇ	।	ରୌରବ ନରକ ଭୁଞ୍ଜଇ	॥
ଯେ ନର ପଶୁ ପକ୍ଷୀମାନ	।	ପ୍ରାଣେ ବଧ କରେ ସେ ଜନ	॥
ରକ୍ଷ ଶୁକର ହିତ ସେହି	।	କୁମ୍ଭୀପାକରେ ସେ ପଡଇ	॥
ତପତ ତୈଳରେ ତାହାର	।	ବନ୍ଧନ ହୁଅଇ ଶରୀର	॥
କାଳ ମୂରତି ନର୍କମାନ	।	ବିସ୍ତାର ଅୟୁତ ଯୋଜନ	॥
ତାମସାୟତା ନାମ ତାର	।	ଅପରେ ଥାଇ ସେ ଭାସ୍କର	॥
ଅଧୋ ଭାଗରେ ଅଗ୍ନି ଥାଇ	।	ଏମନ୍ତ ନରକ ଅଟଇ	॥
ଯେ ନର ବ୍ରହ୍ମହତ୍ୟା କରେ	।	ସେ ତହିଁ ପଡଇ ନିର୍ଭରେ	॥
ତପତ-ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଫୁଟଇ	।	ତହିଁ ଯେ ହତଜ୍ଞାନ ହୋଇ	॥
କ୍ଷଣକେ ଉଠଇ ଶୁଅଇ	।	ବସଇ ବ୍ୟାକୁଳେ ଧାମଇ	॥
କ୍ଷୁଧା ପିପାସା ପୀଡାମାନ	।	ତକ୍ଷଣେ ହୁଏ ଅଚେତନ	॥
ପଶୁର ଦେହେ ଲୋମ ଯେତେ	।	ବର୍ଷ ତାବତ ସେହିମତେ	॥
ଉଗ୍ର ଯାତନା ଭୋଗପାଇ	।	ସେ ପ୍ରାଣୀ ପଡିଥାଇ ତହିଁ	॥
ଯେ ନିଜ ଧର୍ମପଥ ଛାଡି	।	ବେଦ ବଚନ ନିନ୍ଦେ ହୁଡି	॥
ପାଷାଣ୍ତ ବୋଲି ତାକୁ କହି	।	ଅସିପତ୍ରରେ ସେ ପଡଇ	॥
ଲୌହ ମୁଦ୍‌ଗର ତା ଉପରେ	।	ପ୍ରହାର କରନ୍ତି ନିର୍ଭରେ	॥
ଯେ ରାଜା ପ୍ରଜାଙ୍କୁ କିଙ୍କରେ	।	ଅଦୋଷେ ଦଣ୍ଡ ଦିଏ ନରେ	॥
ଅତ୍ୟନ୍ତ ପାପିଷ୍ଠଟି ସେହି	।	କୁକୁର ମୁଖେ ସେ ପଡ଼ଇ	॥
ତହିଁ ପଶନ୍ତି ଯେ ନିର୍ଭରେ	।	ନାନା ପ୍ରକାର ଶସ୍ତ୍ର ଧରେ	॥
ଇକ୍ଷୁଦଣ୍ତର ପ୍ରାୟ କରି	।	ତାକୁ ପେଷନ୍ତି ଦଣ୍ତଧାରୀ	॥
ପରମ କଷ୍ଟକୁ ସେ ପାଇ	।	କ୍ଷଣ କ୍ଷଣକେ ମୋହଯାଇ	॥
ଯେ ଏ ସଂସାରେ ନରଦେହୀ	।	ହିଂସାରେ ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ପୀଡ଼ଇ	॥
ଦ୍ରବ୍ୟାଦି ହାନିରେ ଯେସନ	।	ସନ୍ତାପ ହୁଅଇଟି ମନ	॥
ଯେ ଆଶା ରଖାଇ ଭାଙ୍ଗଇ	।	ବାୟସ ତୁଲ୍ୟ ତାକୁ କହି	॥
ଯେ ନର୍କ କୃମିର ଭୋଜନ	।	ନରକମାନଙ୍କ ଅଧମ	॥
ଶତ ସହସ୍ର ଯେ ଯୋଜନ	।	ସେ କୁମ୍ଭୀପାକ ପରିମାଣ	॥
ତହୁଁ ପଡ଼ଇ ସେହୁ ନର	।	ଉଗ୍ର-ଯାତନା ଯେ ତାହାର	॥
କୃମିକି ଭକ୍ଷଇ ଯେସନେ	।	ତାକୁ ଭକ୍ଷନ୍ତି କୃମିମାନେ	॥
ଯାବତ କର୍ମ କ୍ଷୟ ନୋହେ	।	ତାବତ ହିଂସା ଦୂର ନୋହେ	॥
ସ୍ଥାପିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଯେ ହରଇ	।	ସ୍ୱଦେହେ ପିଶାଚେ ପଡ଼ଇ	॥
ଅଗମ୍ୟା ନାରୀ ଯେ ହରଇ	।	ତପତ କୁମ୍ଭୀରେ ପଡ଼ଇ	॥
ନାରୀଟି ଅଗମ୍ୟ ପୁରୁଷେ	।	ଯେବେ ହରେ ରତି ଲାଳସେ	॥
ତପତ ଲୌହ ମଦ ନାମ	।	ତାକୁ କରାନ୍ତି ଆଲିଙ୍ଗନ	॥
ପୁରୁଷରୂପେ ନାରୀଠାରେ	।	ପୁରୁଷ ନାରୀକୁ ବେଭାରେ	॥
ଆଗମ ନିଗମ ବଚନେ	।	ନ ମାନେ ଯେ ପାଷାଣ୍ଡ ମନେ	॥
ବଜ୍ର କଣ୍ଟକ ଶାଳ୍ମଳୀରେ	।	ଆରୋହଣ କରନ୍ତି ତାରେ	॥
ସଭାରେ ମିଥ୍ୟା ଯେ କହନ୍ତି	।	ଅବନା ନରକେ ପଡ଼ନ୍ତି	॥
ସେ ସ୍ତିରୀ ଶିଶୁ ପଶୁ ମାରେ	।	ଡ଼ାକିନୀ ରୂପେ ସେ ସଞ୍ଚରେ	॥
ସେ ଯେ ବାଳକ ପଶୁମାନେ	।	ପରଶେ ଯମର ସଦନେ	॥
ରାକ୍ଷସ ରୂପକୁ ଆଚରି	।	ଶୋଣିତ ପିବନ୍ତି ତାହାରି	॥
ସେ ନାରୀ ପୁରୁଷଙ୍କ ରେତ	।	ଖାଇ ହୋଇଣ ମହାମତ୍ତ	॥
ନାଚନ୍ତି ଗାୟନ୍ତି ହରଷେ	।	ଯେସନେ ରାକ୍ଷସ-ପୁରୁଷେ	॥
ବିବିଧ ଜନ୍ତୁର ପ୍ରକାର	।	ଯେ ନର ଗ୍ରାମ ଅଧିକାର	॥
ବିଶ୍ୱାସୀ-ପଶୁକୁ ମାରଇ	।	ଯମ ସଦନେ ସେହୁ ଯାଇ	॥
ପାଶରେ ତାର ବାନ୍ଧି ଦେହ	।	କ୍ଷୁଧା-ତୃଷାରେ ସେ ବିମୋହ	॥
କୁକୁର ନାମେ ଯମଗଣ	।	ମୁଖରେ କରନ୍ତି ଦଂଶନ	॥
ବିବିଧ କଳ୍ମଷ ଲଭଇ	।	ଆପଣା କର୍ମ ସେ ବହଇ	॥
ଉଗ୍ର ସ୍ୱଭାବେ ଯେବା ନରେ	।	ପ୍ରାଣୀର ଉଦ୍‌ବେଗକୁ କରେ	॥
ଦ୍ୱନ୍ଦଶୂକର ଯେ ନରକେ	।	ପଡ଼ନ୍ତି ଯାଇ ନରଲୋକେ	॥
ଯେ ଅବା ଗର୍ଭାଧିକ ଛଳେ	।	ପ୍ରାଣୀକୁ ଥୋଇ ଅବହେଳେ	॥
ଦ୍ୱାର ରୁନ୍ଧଇ ମୁଢ଼ନର	।	ଏମନ୍ତେ ଭୁଞ୍ଜେ ସେ ପାମର	॥
ଗର୍ତ୍ତେ ପାମରକୁ ଥୁଅନ୍ତି	।	ନିର୍ଧୂମ ଅଗ୍ନିଦ୍ୱାରେ ଦ୍ୟନ୍ତି	॥
ପୂର୍ବେ ସେ ଆସିଥାଇ ତହିଁ	।	ଅତିଥି ରୂପରେ ଆସଇ	॥
ଗୃହର ପତି ତାକୁ ଯେବେ	।	ଅବଲୋକଇ କ୍ରୋଧଭାବେ	॥
କୁବୃତ୍ତି କୁବାକ୍ୟ କହଇ	।	ଅନ୍ତେ ସେ ନରକେ ପଡଇ	॥
କହଇ ଦାସ ଜଗନ୍ନାଥ	।	ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ଭାଗବତ	॥

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ

ବୈୟାସିକ୍ୟାଂ ପଞ୍ଚମସ୍କନ୍ଧେ ନରକ ବର୍ଣ୍ଣ‌ନେ

ନାମ ଷଡବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ।